Хэтын жагсаал-хэбээрээ

Матвей Валентинович Мадасов, Ахын аймагай захиргаанай засаг дарга:

- Минии хүгшэн аба Мадасов Матвей Еремеевич 1942 оной августын 4-дэ сэрэгэй албанда татагдаа. Нэн түрүүн Челябинск хотодо эльгээгдээ. 1943 ондо август һарада парторгын һуури эзэлжэ, сэрэгшэдэй дунда тусхай ажал ябуулдаг болоо.

1943 оной сентябрь, октябрь һарануудта шархатаад, эмшэлүүлһэн байна. 1943 оной һүүл багаар Москва шадархи байлдаануудта хабаадажа, хүндөөр шархатаа. Хэдэн һара госпитальдо хэбтэжэ, 1-дэхи шатын инвалид гээд, түрэл Ахынгаа аймагта бусаа. Хэды тиигэбэшье миин һуунгүй, СССР-эй гүрэнэй банкын Ахын таһагта 1969 он болотор хүдэлөө.

Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда хабаадалсаһанай түлөө олон тоото шагналнуудтай, орден медальнуудтай юм.

 

Цыцыкова Валентина Дансарановна, багшын ажалай ветеран:

- Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайн айл бүхэнэй хуби заяанда мартагдашагүй мүр сараа үлөөгөө бшуу.

Айлай дүрбэн хүүгэдэй нэгэн минии нагаса Дандар Дансаранов 19 наhатайдаа Сталинград шадархи hүрөөтэй байлдаанда эльгээгдэhэн. Тэрэ 64-дэхи армиин 97-дохи ротодо орожо, аймшагтай дайнай дүлэн соогуур Сталинград хотые хамгаалалсажа ябаhан сэрэгшэ гээшэ. Фашис Германиин генерал Паулюсай сэрэгэй хюдагдатар тэрэ дайлалдажал ябаа. Байлдаануудай хоорондо халта сүлөөгэй гарахада, гэртээ бэшэг бэшэдэг, нүхэдэйнгөө гаргаhан баатаршалга тухай хөөрэдэг, суг дайлалдажа ябаhан сэрэгшэдэйнгээ дүрэ зураад эльгээдэг байгаа.

Нагасамни ехэ гоёор зурадаг байhан. Энэ бэлигыень командирынь элирүүлжэ, "Боевой листок" хэблүүлдэг болгоһон.

Дайшалхы замдаа Харьков, Хотовск, Киров, Ботолиани, Бокоэ, Гоман, Хатлан хотонуудые сүлөөлэлсэhэн. Эрэлхэгээр дайлалдажа, Берлин хүрэтэр ошоhон байна. Һүрөөтэ дайнай үедэ амиды мэндэ орон нютагаа бусажа ерэхэб гэжэ ходо сэдьхэжэ ябадаг һэн. Томо буугай hомоной тэhэрхэдэ, контузи абаашье hаа, амиды гаралсаhан.

Зүгөөр гэртээ бусаха харгынь уташаг байшоо. Забайкалиин сэрэгэй округой Манжуурай танкова частьда албанда эльгээгдэжэ, аяар 1947 ондо гэртээ бусаhан юм. Иигэжэ эрэлхэг зоригтойгоор дайнай халуун дүлэн соогуур гаража, немец булимтарагшадые сараhанай түлөө олон тоото орден ба медальнуудаар шагнагдаhан.

Дайнай hүүлээр Агын, Зугаалайн, Ага-Хангилай hургуулинуудта зурагай, черчениин багшаар хүдэлhэн. Нагасамнай номгон даруу зантай, олон үгэгүй, hайхан сэдьхэлтэй хүн байhан. Арад зон нагасые "алтан гартай" гэжэ хэлэгшэ бэлэй. Yнэхөөрөөшье, уран гоёор зураха, hиилэхэ, модоор элдэб юумэ - гэрэй бараа, тэрэ тоодо ханзашье дархалха, буряад номо һурша хэжэ шадаха - иимэл бурханай үршөөhэн бэлиг талаантай хүн байhан.

Тэрэ Шэтэ можын буряад hур харбалгын эхи табигшадай нэгэн гээшэ. Шэнэ hур харбалгын оньhо шудалжа, бүхэроссиин, уласхоорондын мүрысөөнүүдтэ хабаадаа, Улаан-Yдын "Труд" гэhэн тамирай обществодо залуу hуршадые бэлдэhэнэй түлөө 1973 ондо "РСФСР-эй габьяата тренер", 1977 ондо "СССР-эй спортын мастер", "РСФСР-эй чемпион" гэһэн нэрэ зэргэнүүдтэ хүртэhэн. Мүнөө нютагтань буряад hур харбалгаар Дандар Дансарановай шангай мүрысөөнүүд эмхидхэгдэжэ, олониитын анхарал татажал байдаг.

 

Адиса Мадыева, Түнхэнэй аймагай Хэрэнэй дунда һургуулиин 8-дахи классай шаби:

- Минии хүгшэн эжын аба Нилхаев Даши Садыевич 1913 ондо Түнхэнэй аймагай Далахай һууринай заха талада түрэһэн намтартай. Белоруссиин 2-дугаар фронтдо дайлалдаһан намтартай. Болгари, Румыни, Польшо, Чехословаки, Украина гүрэнүүдые дайсадһаа сүлөөлэлсэһэн байна. Дайнай дүүрэхэдэ, Кёнигсбергдэ алба хаажа ябаа. 2003 оной апрель һарада наһа бараһан.

Хүгшэн абын аба Мадыев Павел Бизьяевич 1927 ондо Далахайда түрэһэн. Сэрэгэй албанда татагдаад, ахамад лейтенант болотороо ургаа. Японой дээрмэшэдые хюдалсаад, аяар 1951 он болотор сэрэгһээ табигдангүй байгаа. Наһанайнгаа амаралтада гаратараа экономистаар хүдэлөө. 2009 ондо наһа бараа.

 

Бэликто Батоевич Цыбиков, Буряадай гүрэнэй хүдөө ажахын академиин ректор, Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал:

- Минии эжын аба Цыбанов Бадма Балданович 1914 оной декабриин 10-да Тохорюугта һууринда түрэһэн юм. Сэрэгэй албанда 1941 оной октябрь һарада татагдаа. 1942-1943 онуудта дайнай үеын эгээл шуһата байлдаанай нэгэн болохо Курска бүхэдэ дайлалдаа. 1943 оной март һарада нэгэ бага хүнгөөр шархатаа. Удаань июлиин 23-да нюдэ руугаа буудуулжа шархатаад, гэртээ эльгээгдээ.

Дайнай һүүлээр түрэл колхоздоо ахамад адуушанаар хүдэлөө. Наһанайнгаа амаралтада 1974 ондо гараа.