Дуулаха хубитай аад...

Соёл уралигай замаар

Уянгата дуушадай урилдаанда хабаадахадаа, нэгэтэ бэшэ илажа гараһан, тусхай шанда хүртэһэн, хэдэн удаа дипломант, лауреат боложо тодорһон Жаргал Базаров үе-үе болоод лэ, ехэ ба бага тайзан дээрэһээ дуунуудаа хангюурдахадаа, шагнагшадайнгаа зүрхэндэ сэсэг тарижа ябадаг. Һаяхана Жаргал Базаров мэдээжэ дуушан Жаргал Бадмацыреновэй мүнхэ дурасхаалда зорюулагдаһан «Сэдьхэлэйм аялга» гэһэн нээмэл фестиваль-урилдаанда хабаадахадаа, Гран-при шанда хүртэжэ, гэртэхинээ, нүхэдөө болон нютагаархидаа баярлуулба.

Дуушанай амжалтануудые тоолохо болобол, иимэ байна. Хурамхаанай аймагта үнгэргэгдэдэг арадай дуушан Бадма Балдаковой нэрэмжэтэ дуушадай урилдаанда 2008 ондо Гран-при, 2010 ондо уласхоорондын «Вперёд Россия»  тэмсээндэ лауреат, СССР-эй арадай зүжэгшэн Чимита Шанюшкинагай нэрэ мүнхэлһэн конкурсын лауреат, РСФСР-эй арадай зүжэгшэн Владимр Буруевай нэрэтэ, Буряад Уласай хэмжээнэй I тэмсээндэ II һуури. Үшөө тиихэдэ Буряадтаа, мүн гадууршье тон мэдээжэ, хүндэтэй «Сагаан һара-2015» гэһэн дуушадай уласхоорондын урилдаанда хабаадахадаа, мүн лэ лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртэжэ шадаһан байха юм.

Аянгатуулан һайханаар дуулахаһаа гадна, Жаргал үшөө арадай театрай зүжэгүүдтэ хабаадажа, үнэншэмэ тодоор наадаха бэлигтэй. Тэрэ хэдэн жэлэй туршада Барханай Соёлой байшанай дэргэдэ хүдэлдэг «Бархан уула» арадай ансаблиин хүтэлбэрилэгшөөр нэгэ хэдыдэ хүдэлһэн байха. Тиихэ үедөө мэдээжэ Барханай арадай театрай Борис Васильевай туужын удхаар найруулагдаһан «А зори здесь тихие» гэһэн гайхамшагта зүжэгтэ старшина Фёдор Васковай дүрэ шадамар бэрхээр наадажа, харагшадай зүгһөө магтаал һайшаалда хүртөө бэлэй.

Ажалайнгаа хэрэгээр Хурамхаан нютагаараа ябахадаа, Улаан-Үдэдэ үнгэргэдэһэн элдэб тоглолтодо ошоходоо, Жаргалай дуулажа байхадань, оло дахин хараһан, шагнаһан хүн аабзаб. Тэрэ аргагүй бүдүүн аад, зөөлэн хоолойгоороо Бадма Балдаковой домогто «Инагни шамдаа» гэһэн, мүн бусадшье дуунуудые шадамар бэрхээр гүйсэдхэдэг даа. Анха түрүүшынхиеэ шагнаһан, мүн Жаргалые танихагүй хүн тэрэниие мэргэжэлтэ дуушан гэжэ абаһаар хэлэхэ. Мэргэжэлтэ дуушанай һургуули үзэжэ гараагүй аад, тэдэнэрһээ дутуугүй ханхинаса дуулаха гээшэ үнэхөөрөөшье бурханһаа үгтэһэн бэлиг даа. Һургуули гараагүй гээшэ эндэ буруушье байжа магад. Жаргал Базаров дуулаха дуратай байжа, сэрэгэй албанһаа бусаад ябахадаа, хүгжэмэй колледж ерэжэ, суута багша Вячеслав Елбаевтай танилсаад, тэрэнэй дэмжэлтэдэ хүртэһэн байна. Тэрэнэй удаа Жаргал шэлэн абалгын шата дабажа, тоогүй олон бэрхэ дуушадые бэлдэһэн алдарта багша Вячеслав Баяндаевичай класста орохо буянтай байһан юм. Теэд оройдоол һуралсалай нэгэ жэл тэндэ ном үзөөд, тэндэһээ болихо баатай болоһон байна. Ашата багшын үнэтэ заабарида, дүй дүршэлдэ хүртэһэн Жаргал мүнөө тэрэнииень хэрэглэн дуулаһаар. Дуулаха замынь эхин хаанаһааб?

-Мүнөө дуушадһаа асуугаа һаатнай, бултадаа шахуу һургуулиин сагһаа эхилжэ дууладаг байһан байха. Харин би һургуулида үзэжэ байхадаа, тайзан дээрэ гаража дуулаха, наадаха гэһэн оройдоошье һэдэлгэгүй байгааб. Хээрэ газаагуур хонидоо манажа ябахадаа, өөрөө өөртөө дуулахаһаа бэшэ, ондоо хүнэй шэхэн шагнаагүй. Гэртээ гансаараа сэдьхэлэйнгээ гүн сооһоо гараһан дуу хангюурдажа байтарни, гэнтэ ерэһэн эгэшэмни аалихан байжа, ажаг болоторнь шагнаа. Эгэшэмни Элһэн нютагайнгаа Соёлой байшанда ажалладаг һэн. Нэгэтэ ямар бэ даа һайндэрэй болоходонь, намайгаа захиран һагад тайзан дээрэ гаргажа дуулуулаа һэн. Тиихэдэ нютагайнгаа бэлигтэй дуушан Артём Бадмаевай зохёоһон «Ерыш намдаа» гэһэн дуу эгээл түрүүшынхиеэ олоной һонорто тайзан дээрэһээ дуулаа бэлэйб. Тиихэдэ би дунда һургуулияа дүүргээд ябааб, - гэжэ Жаргал Базаров түрүүшынгээ алхам тухай хөөрэнэ.

Олон тоото тэмсээнүүдтэ хабаадахадатнай, танай багша Вячеслав Баяндаевич шүүгшэдэй дунда һууһан байха. Танай зохёохы зам тухай багшатнай юун гэдэг бэ?

-Үнэхөөрөөшье олон урилдаануудта дуулахадамни, минии багша шүүгшэдэй түрүүлэгшэнь боложо оролсоһон байха. Владимир Яковлевич Буруевай конкурсын һүүлээр: «Мэргэжэлтэ тайзан дээрэһээ дуулаха бэрхэ дуушан болохо аад...», - гэжэ Вячеслав Баяндаевич хэлэһэн юм. Теэд сагаа эрьюулхэ бэшэ һэн хойноо яахабши даа. Арга шадалаараа боложо, дуулаха газартань дуулаад лэ ябадаг хүм, - гэжэ Жаргал хэлэнэ.

Оёхо ба урлаха замаар

Ялас гэмэ дуушад, бэрхэ багшанар болон эмшэд өөрынгөө һалбарида айхабтар ехэ амжалта туйлабашье, үшөө хажуугаарнь нюуса нэгэ шадабаритай байдаг. Жаргал дуу гүйсэдхэхэ шадабариһаа гадна яһала бэрхэ тамиршаншье болохо аргатай һэн. Һургуулида һурахадаа, боксоор, барилдаагаар, гар бүмбэгөөр һорилго хэдэг бэлэй. Нютагтаа үнгэргэгдэдэг һайндэрнүүдтэ буряад барилдаагаар тэмсэжэ, олоной нюрга шоройдуулһан байха. Харин тэрэнэй мүнөөдэрэй ажал гэхэдэ, өөрынгөө гараар юумэ бүтээхэ, элдэб юумэ оёлго болоно.

Жэлһээ үлүү саг соо Жаргал гутал заһабарилха, түлхюурнүүдые бүтээхэ, эхэнэрнүүдэйшье, мүн эрэшүүлэйшье зүүжэ ябаха сүүмхэнүүдые уран гоёор урлаха ажал ябуулна. Бодото арһаар үльгэрэй гоё сүүмхэнүүд тэрэнэй гараар нара харана. Дуу дуулажа ябаһан аад, гэнтэ юумэ урлажа бүтээдэг болоот гэжэ асуубаб.

-Хүдөөдэ үндыһэн үхибүүд хара багаһаа ажал хэжэ һурадагынь мэдээжэ, илангаяа малшадай буусада ехэ болоһон зон. Бүри һургуулида һуража байхадаа, хахарһан ударһан гуталнуудаа гохо зүүгээр оёдог байгааб. Сэрэгэй албанда ошохоһоо урид нютагайнгаа хүнэй заабаряар, тэрэнэй һургаалаар түлхюурнүүдые хэжэ һураа һэм. Эндэ түлхюүр хэхэеэ ороһон аад, хажуугаарнь гутал заһабарилдаг, оёдог байхадань оролсожо, хэрэгтэй юумыень хэжэ һурааб даа. Эндэ ажалда ороһоор, арһан сүүмхэ мүн лэ оёжо туршааб. Захил хэһэн зон ехэ һайхашаана, - гэжэ зураглалаймнай герой хэлэнэ.

Буряад маяг болон угалзатай, мүн тиихэдэ дабтагдашагүй өөрын янзатай сүүмхын, годон гуталай хэрэгтэй болобол, Жаргалда хандахада болохо.

Үнэхөөрөөшье тэгшэ бэлигтэй зон энэ дэлхэй дээрэ мүндэлдэг. Дүрбэн тэгшэ бэлигтэй буряад хүбүүдэймнай нэгэн Жаргал Базаров болоно гээшэ.