Шатар наада дэлгэрүүлэгшэ

Энэ дурасхаалта ном соо гайхамшаг хүн, багша, һорилго хэгшэ, айлай хүбүүн, аха, хани нүхэр, эсэгэ, үбгэн аба тухай хэлэгдэнэ. Багша мэргэжэлтэй Анатолий Юндунович Митупов бүхы наһан соогоо үхибүүдые сэсэн мэргэн шатар нааданда һургаһан намтартай. Гансашье шатар наадалгын эхин табисуурые зааһан бэшэ, мүн баһа шабинарнуудаа һайнаар хүмүүжүүлжэ, эрхим хүнүүдэй тоодо орохо шанар шэнжэ олгоһон юм. Шаналан хэлэхэдэ, 2020 оной февраль һарада газар дэлхэйтэеэ  хахасажа, халин мордоһон байна. Энэ дэлгэр сагаан сэдьхэлтэй ехэ багшын дурасхаал түрэлхидэйнь, хэдэн зуугаад шабинарайнь, сугтаа ажал хэһэн нүхэдэйнь сэдьхэл зүрхэнэйнь оёорто хододоо мүнхэ байха, юундэб гэхэдэ, Анатолий Юндунович Митупов бүхы наһаяа, зүрхэ сэдьхэлээ шатар нааданай хэшээлдэ зорюулан, шабинартаа дамжуулжа шадаһан байха. Шэнэ ном олоной  һонирхол татаа гэхэдэ, алдуугүй, сэнтэй  гэрэл зурагуудаар шэмэглэгдэнхэй.

Номой түрүүшын уншагша Цыдып Цыбенов һанамжануудаараа хубаалдаба.

         Сэнтэй  ном гараа гэжэ һананаб

Энэ ном Галина Цыдендоржиевна Митупова наhанайнгаа  нүхэр  Анатолий Юндунович Митуповта зорюулаа. Тэрэ өѳрынгѳѳ инаг дуранай хүсѳѳр ном бүтээжэ, нэрыень  мүнхэлбэ  гэхэдэ, алдуу болохогүй.

Тус бүлэ Шэтэдэ багшын ба эмшэнэй дээдэ hургуулинуудые тус тустаа дүүргээд,  Буряад Уласай ниислэл Улаан-Үдэ хото руу нүүһэн юм.

Галина Цыдендоржиевна  эмшэнэээр ажаллаа, Анатолий Юндунович Улаан-Үдэ хотын эдиршүүлэй 8-дахи hургуулиин 1979 ондо бии болоhонhоо хойшо тэндэ шатарай багша  боложо,  ѳѳрынгѳѳ табисуурта тон таарама ажал олоо. Анатолий бүри багаhаа  шатар наададаг, номуудые шудалжа, нааданай нюусануудтай танилсадаг һэн. Тэрэнэй хажуугаар ехэ олон  номуудые, сэдхүүлнүүдые  уншадаг, уншаhанаа хадуужа абадаг, мэдэсээрээ хүнүүдээр, илангаяа хүүгэдээр  хубаалдаха дуратай байhан.

Энэ ном соо шабинарайнь багша тухайгаа дурсалганууд оронхой.

 - Анатолий Юндунович бидэндэ  ганса шатарай һоригшо  байгаа бэшэ. Багшамнай  ямаршье асуудалаар хѳѳрэлдэхэ, зохид зүбшэл үгэхэ hайн зантай хүн hэн,- гэжэ тэдэ тэмдэглэнэ. Энэ ном уншахадаа, Анатолий Митупов бэрхэ шатаршан байхаһаа гадна, шаби бүхэнэйнгээ арга боломжонуудые мэдэдэг байhан гэжэ hанахаар. Тиигээд ѳѳртѳѳ салин, соло бэдэржэ, үхибүүдые  боломжонуудайнь хизаарта түргэн хүргэхэ гэжэ намнадаг үгы, бүхы талаар хүгжэлтэтэй хүнүүдые хүмүүжүүлэн гаргаха гэжэ оролдодог байгаа.

Анатолий Юндунович олон жэлэй туршада үхибүүдээр хүдэлөө. Шатарта һургаһан хүүгэдынь  олон тоото мүрысѳѳнүүдтэ хабаадаhан. Жэшээнь, 1992 ондо Санкт-Петербургда «Найрамдалай дугынууд» гэжэ уласхоорондын шатарай фестивальда Саша Азаргаев, Женя Ханхалаева, Таня Курас, Денис Абашеев болон бусад шабинарынь оролсоо һэн. Тэдэнэй саашанхи ажабайдалыньшье  амжалтатай байгаа.  Саша Азаргаев ВСГТУ улаан дипломтойгоор дүүргэжэ, мүнөө   Москвада экономистаар ажаллана. Евгения   Татьяна хоёр хуулиин талаар мэргэжэлтэй болоо. Евгения Лондондо ажаhууна, Татьяна - Эрхүүгэй университедэй багша. Харин Денис шабинь уласхоорондын тамирай мастер, Үбэр Байгалай хизаарта  шатарай һоригшоор хүдэлнэ. Тэрэ  хизаарай Шатарай федерациин президент юм.

ФИДЕ-гэй уласхоорондын арбитр, 8-дахи ДЮСШ-гай (2003-2017 онууд) захирал  Вячеслав Климентьевич Шомоевой дурсалгануудhаа: «Үнэхѳѳрѳѳ Анатолий Юндунович ехэ бэлиг талаантай тренер hэн. Шабинарынь ехэл багшаяа хүндэлдэг байгаа. Үхибүүд ехэ дуратайгаар тренертээ хандадаг hэн. Ѳѳрhѳѳнь hайхан сэдьхэлэй гэрэл туяаржа байдаг бэлэй».

Анатолий Митупов  талаан бэлигтэй, шатар наадаха дуратай  үхибүүдые бэдэрдэг, элирүүлдэг, мүлидэг байһыень Вячеслав Климентьевич тэмдэглэнэ.

«Анатолий Юндуновичта бэрхэ  үхибүүд олон байгаа. Зүгѳѳр эгээл бэлигтэйнь гэхэдэ, Сибириин ба Алас Дурнын эхэнэрнүүдэй эгээл түрүүшын уласхоорондын гроссмейстер Инна Ивахинова үнэхѳѳрѳѳ байгаа. Иннатэй хүдэлhэндөө һоригшо омогорходог hэн. Тэрэнэй амжалтада тэрэ сэхэ хабаатай, теэд ѳѳрынгѳѳ гол үүргэ тухай ехээр хэлэдэггүй бэлэй. Инна ехэ бэлигтэй басаган гэжэ сэгнэдэг hэн. Шатар нааданай харгы тэрээндэ Анатолий Юндунович нээгээ, тиимэhээ  аша габьяань аргагүй ехэ гэжэ тоолоноб».

Ѳѳрѳѳ Инна Ивахинова иигэжэ дурсана: «Үнэхѳѳрѳѳ гансал Анатолий Юндунович намайе шатарта тон дуратай болгоо бэлэй. Тиигэжэ намда зол талаан тудаа бшуу».

Агын мэдээжэ хүбүүдэй нэгэн,  Анатолий Юндуновичай шаби байгаад, шатараар мастерта кандидадай зэргэтэй болоhон, мүнөө Агын Буряадай тойрогой  Шатарай федерациин президент Бата Тумунов дурсана: «Ѳѳрынгѳѳ hурагшадай гансал шатараар бэлиг шадабарииень хүгжѳѳхэ эрмэлзэл зоригтой байгаа бэшэ, харин хүниие эгээл hайхан шэнжэ шанартай болгохо гэhэн сэдьхэлтэй бодото тренернүүдэй нэгэн байгаал  даа Анатолий Юндунович. Шатарта hургаhан багшымни хэшээлнүүд ажабайдалдамни нилээд туhалаа hэн». Бата Тумунов Агымнай түрүүшын уласхоорондын мастер Яна Жаповагай шатарай түрүүшын алхамуудые дүнгэлсэжэ,  амжалтануудтань горитой нүлѳѳ оруулhан юм. Тиихэдээ Анатолий Юндунович  Яна Жаповаешье дүнгэлсэһэн  болоно ха юм.

Тус ном Анатолий Юндуновичай наhанай нүхэр Галина Цыдендоржиевна түрүүн ород хэлэн дээрэ «Жизнь, посвященная детям» гэжэ нэрэтэйгээр гаргаа һэн. Хожомынь нүхэрэйнь шатарай хэшээлнүүдые  буряад  hургуулинуудта түрэл хэлэн дээрээ үзэдэг болохо гэһэн hанал бодолдо абтажа, бүхы шадал  эрмэлзэлээ гаргажа,  энэ номоо буряадаар гаргаа.  «Шатар наадан-хэшэг буян заяаhан» гэжэ ном манай hанахада, ехэл сэнтэй.

Эсэстэнь нэгэ юумэ тэмдэглэмээр байна: Анатолий Юндунович офицерэй хүбүүн байhандаа, хүүгэд наhаяа Шэтэдэ, сэрэгэй гарнизонуудта үнгэргѳѳ, Шэтэдэ  дээдэ мэргэжэлтэй болоо. Буряад хэлэ ехэ мэдэхэгүй байгаа. Тиин һоригшо болоод хүдэлжэ байхадаа, буряад хэлэеэ шудалжа,  яhала бэрхээр дуугардаг  болоhон юм. Монгол нүхэдтэеэ монголооршье  ойлголсожо хѳѳрэлдэдэг байгаа.

Цыдып Цыбенов,  ажалай ветеран