Түлбэригүй түлишэ

Үнгэрһэн долоон хоногто Улаан-Үдэдэмнай авто-унаануудта  зайн галаар элшэ хүсэ үгэхэ станци нээгдээ гэжэ булта дуулаһан байхат. Бабушкинай гудамжаар «Роснефть» эмхиин хажууда зайн галаар ябадаг түмэр хүлэгэй эзэд тогтожо, авто-хүлэгөө “эдеэлүүлхэ” аргатай болоо. Үшөө нэгэ тиимэ түхеэрэлгэ «Пионер» түбэй хажууда хэгдэһэн байха.

 

Зайн галаар ябаха унаанууд анха түрүүшынхиеэ манай уласта хэдэн жэлэй саана бии болоо. Харин арад зоной һанамжаар, тиимэ унаанууд һаял бии болоһон гэжэ хэлэгдэдэг юм. Харин энэ тад буруу. Зайн галаар ябадаг авто-унаанууд бензинээр ябадаг унаануудтаа орходоо, түргэн, хямдашье. Элшэ хүсөөр ябадаг унаануудай түүхэ 200 жэл шахуу болоно. Эдэмнай заншалта унаануудай урда тээнь бии болоһон байна. Жэшээлхэдэ, 19-дэхи зуун жэлдэ «La Jamais Contente» автомашина хэгдээд, нэгэ часай 100 километр хурдаар гүйхэ аргатай байгаа. Харин түрүүшын «гибрид» унаа 1916 ондо хэгдэһэн түүхэтэй. Теэд зайн галаар ябадаг унаанууд тухай эдэбхи үүсхэл тогтожо, дахяад тэрээн тухай  20-дохи зуун жэлэй 90-ээд онуудаар хөөрэлдэжэ  эхилээ.

 

Улаан-Үдэдэ зайн галаар ябадаг 200-гаад автомобильнууд тоологдоно. Олонхинь Япон гүрэнһөө оруулагдаһан байжа, соо шэнэнүүд бэшэ. Элшэ хүсэ гаргадаг аккумуляторынь шэнэ бэшэ байһан хадаа, түргэн хүсэеэ алдадаг байжа магад. Тиимэһээ Улаан-Үдэдэ зайн галаар элшэ хүсэ үгэхэ станци нээгдэжэ,  ехэ хэрэг бүтэбэ гээшэ.  

 

Баир Галсанов гурбан жэлэй саана үшөө һайса шэнжэлэгдээгүй, һонирхол татаһан унаа абажа, дүтын зоноо гайхуулаа бэлэй. Мүнөө тэрэ унааниинь ехэл найдамтайгаар эзэдээ иишэ тиишэнь шэрэнэ.

 

- Би зайн галаар ябадаг унаа абахын урда тээ жэл хахад соо шэнжэлгэнүүдые, һанамжануудые уншааб. Һайса бодожо үзөөб. Тиимэ айхаар, һанаа зобомоор юумэн үгы байхадань, гэр бүлэтэеэ хэлсээд,  хоёрдохи унаа болгожо абаабди. Аккумуляторнуудай хүсэниинь элдэбын байдаг, минии авто-унаа 24 киловатт хүсэтэй. Бүхыдөө 60 хүрэтэр байха. Теэд сэнгынь  баһал дээшээ байдаг ха юм. Гурбан жэл соо ябанаб, аймагуудаар ябаха аргагүй байһандаа, ганса хото соогуураа ябаха баатайб. Түргэн зарядка хэдэг хэрэгсэлнүүд Байгал ошожо байһан харгынуудта хэгдээ һаань, иимэ унаанууд бүри олон болохо ёһотой. Теэд мүнөө Улаан-Үдэдэ  иимэ станцинуудай нээгдэжэ байхада, ехэ баяртай байнабди. Гэртээ ошоходомни,  тон зохид болошохо. 10-15 минутын туршада унаадаа зарядка хээд, һанаа зобонгүй, гэртээ хүрэхэ байхаб. Хэлэлтэйнь гэхэдэ,  манай Буряадта шэнэ юумэн хэдэн жэл хожомдоод ерэдэг ха юм даа. Хүршэ Эрхүү можодо зайн галаар ябадаг унаануудай үрэ дүнтэй байһые үнинэй адаглаад, мүнөө тэндэ 2000 тиимэ унаа тоологдоно. Зайн гал оруулха станцинууд элбэг болонхой. Хоёрдохи авто-унаа болгоод байхада, зохид юм даа”, -гээд, Баир Галсанов хэлэнэ һэн.    

Иимэ түхэлэй унаанууд гэр бүлын бюджет алмана. Баирай хэлэһээр, жэлдээ 150 мянган түхэриг алмагдаа. Бензинээр ябадаг унаанууд жэлдээ эды шэнээн мүнгэ гаргашална гээшэ.

         Хоёрдохи талань гэхэдэ, экологиин байдал. Улаан-Үдэмнай эгээ муухай агаартай хотонуудай тоодо ородог гээшэ. Утаа гаргадаггүй унаануудай олон болобол,  агаарнайшье сэбэр болохо һэн ха. 2021 ондо зайн галай унаанууд хоёр дахин олон болошоо. Зайн галай станцинууд хотын захаар хэгдэбэл, тиимэ унаагаар  ябаха дуратайшуул бүришье олошорхо һэн. «Россети Сибирь» эмхиин генеральна захирал Павел Акилинай хэлэһээр: “Зайн галаар ябадаг унаануудай бии болохо гээшэ  ехэ һайн хэрэг. Буряадай Засагай газартай саашадаашье ажаллахабди, ганса станцинуудые хэхэ бэшэ,  харин үмсын модон гэрнүүдые зайн галаар дулаасуулха асуудалаар”, -гээд хэлээ.

 

Шэнээр тодхогдоһон станци зайн галай унаануудтай жолоошод сэгнээ.

“Бабушкинай гудамжа олон харгынуудаар дайралдана, тиимэһээ түхэреэн сүүдхын туршада түмэр унаагаараа ерэжэ,  зайн галаар “эдеэлүүлхэ” арга бии болоһондонь баяртайбди”, - гээд, зайн галай унаануудай эзэдэй эблэлэй түрүүлэгшэ Дмитрий Зверев хэлэнэ һэн. Мүнөө дээрээ Сибириин болон Алас Дурна тойрогуудай дэбисхэртэ  «Россети Сибирь» эмхиин 22 станци ажаллажа байна.

Гэртээ авто-унаагаа зайн галаар “хооллуулхын” түлөө 5-6 час хэрэгтэй. Түргэн зарядкада - 30 минута. Мүн тиихэдэ жэлэй дүүрэтэр Бабушкинай гудамжаар оршоһон станци түлбэригүй байха.

Ерээдүй сагта Улаан-Үдымнай агаарынь сэбэр, үбэлэй сагта утаанда дарагдахаяа болинхой, гудамжануудаарнь авто-унаануудай хашхаралдаанһаа шууяан үгы,  экологиин талаар эгээл сэбэр хотонуудай тоодо ороод байһай гэжэ һанагдана. Найдахал болоо гүбди даа.