Ногоон баялигаа, ой модоёо гамныт!

- Үнгэржэ байгаа 2022 ондо түймэрэй талаар байдал Буряад Уластамнай ямар байгааб гэжэ түрүүшын дүн гаргажа үгыт даа?

- Саһанай хайлаһаар 308 ой тайгын түймэр бүридхэлдэ абтаһан байна. Бүхыдөө  5653 гектар талмайда гал һүжэржэ, ой модо шатаагаа. Нёдондо жэлэйхиһээ түймэрэй тоо дээшэлээ гэжэ бидэ харанабди. Тиигэбэшье үнгэрһэн жэлдэ хура бороо ехээр орожо, шиигтэй байгаа. 2021 оной эгээл энэ хирэдэ 134 түймэр 1849,12 гектар талмайда бүридхэгдэһэн байна.

Бүридхэлдэ абтаһан түймэрэй 40 хубинь аянгын бууһанһаа болоо,   35,7% хубинь хайша хэрэгээр галда хандаһанһаа. Харин ондоо газарһаа галай хүрэжэ ерэһэн ушарнууд түймэрэй 15,3% хуби гээд тодорхойлогдоо. Түймэрэй эхилхэдэ, түрүүшын 24 сагай туршада 85,9% шатажа байһан тайгаяа унтаргааһан байнабди.

Түймэр сарагшад ямаршье мэдэлэй газарнуудта гараһан гал унтаргаадаг байба. Һүүлэй 5 жэлэй туршада түймэр сараха хэрэгтэ федеральна талаһаа туһа эрингүй ажалланабди. Түймэрэй һүжэрһэн ушарһаа байгша ондо нэгэшье дахин онсо байдал соносхогдоогүй. Һэргылэмжын ажал яһала һайнаар ябуулагдана. 2022 ондо энэ  талаар 30 видеокамера ажаллаа. Буряад Уласай аяар 15 аймагта видеокамеранууд тодхогдоо. Нэрлэбэл: Баргажанай, Бэшүүрэй, Загарайн, Яруунын, Кабанскын, Хэжэнгын, Хяагтын, Мухар-Шэбэрэй, Байгал шадарай, Хойто Байгалай, Сэлэнгын, Тарбагатайн, Хориин, Хурамхаанай болон  Ивалгын аймагууд болоно. Эдэ хэрэгсэлнүүднай үдэрэй туршада хүдэлжэ,  мэдээнүүдые үгэжэ байгаа. Хабарай эхинһээ аяар 593 хуули буса ааша усадхагдаа, тэдэнэй 46-иинь - ой тайгын түймэр.

- Тайгада түймэр боложо тарахагүйнь түлөө үшөө ямар һэргылэмжын ажал ябуулагданаб?

- Һэргылэмжын ажалнуудай нэгэн гэхэдэ, ойн ажахын мэргэжэлтэд 85,8 мянган гектар талмай дээрэ хагда ногоо галдаһан юм. Тиихэдэ 2877 анхарал татаһан тусхай мэдээсэл үлгэгдөө, 1398 харгын хаалта хэгдээ. Аймагай захиргаануудтай хамта хүн зоной амарха тусхай газарнуудые түхеэрхэ талаар ажалаа ябуулаабди. Мүнөө Буряад ороноймнай дэбисхэр дээрэ болбосон түхэлтэй 300 гаран газар түхеэрэгдэнхэй. Иимэ газарнууд Ойн ажахын агентствын сайт, Буряад Уласай Геопортал дээрэ заажа үгөөтэй юм. Гал ехээр гансата тарахагүйн түлөө 820 километр газар хахалагдаа, 1288 километртэ сэбэрлэлгын ажал хэгдээ. Үшөө тиихэдэ ажаһуугшадта ойлгууламжын ажал заатагүй хэгдэдэг. Ойн ажахын һалбарида ажалладаг мэргэжэлтэд ажаһуугшадтай суглаануудые үнгэргэжэ байдаг. Сэсэрлигүүдтэ болон һургуулиин хүүгэдтэ гал гээшэ ехэл аюултай юумэн гэжэ ойлгуулдаг, хэшээлнүүдые үгэдэг. Тодорхойлон хэлэбэл,  жэлэй эхинһээ 15329 суглаан үнгэрөө, хабаадаһан зонойнь тоо 24000 шахуу болоно. Бүхы аймагуудта шалгажа ябаха бүлэгүүд ажалладаг. Эдэнэр түймэр болохогүйн түлөө тон  ехэ ойлгууламжын ажал ябуулна гэжэ хэлэхэ хэрэгтэй. РАЛХ-ын, МВД-гэй, МЧС-эй мэргэжэлтэдһээ суглуулагдамал бүлэгэйхид 137 рейд ябуулаа. Тиихэ үедөө 3171 хуули буса ааша усадхаа. 1570 захиргаанай хэрэг харагдаа, 5,1 сая түхэригтэ яла тохогдоо.

Байгша ондо түймэрэй һүжэржэ байһан үедэ 13 зэмэтэн баригдаа, 16 уголовно мүрдэлгэ нээгдэһэн байна. 

- Хөөрэлдэхэ саг олоһондотнай баярые хүргэнэбди! Һайн даа!

Анхарагты!

Ойн ажахын ажалшад һануулна

Буряад Уластамнай ой тайгын түймэрэй талаар онсо гурим баталагданхай. Тогтоогдоһон гурим эбдэһэнэй түлөө захиргаанай харюусалга тохогдохо. Ойдо ямаршье галай носожо байһые гү, али түймэр хараһанаа заатагүй энэ утаһаар 8 (3012) 20-44-44 дуулгагты!

Ажаһуугшадай жэмэс түүхэ, унаһан модо тайража абаашаха, хүн зоной һаадгүйгөөр ой соо ябаха газарнуудые ойн ажахын ажалшад-мэргэжэлтэд заажа үгэнэ.  Тиимэ газарнууд Ойн ажахын агентствын сайт дээрэ тодорхойгоор бэшэгдэнхэй.

Түймэрһөө һэргылхэ һанамжа

Түймэрэй болоходо, гол түлэб ажаһуугшад лэ зэмэтэй байдаг. Амарагшадай, жэмэс суглуулагшадай болон ангуушадай носооһон галдаа хайша хэрэг хандаһанһаа, татаһан тамхияа унтараангүй хаяһанһаа ехэнхидээ тайгын түймэр эхилдэг.

Ой модон соо хатаһан набшаһад, һөөг модонууд, модоной үндэһэн ехэнхидээ дүрэнэ. Ган гасууртай жэлдэ, үшөө һалхитай байбал, модоной оройгоор тараһан түймэр амаргүй аймшагтай. Газараар гал 0,1-һээ 3 метр 1 минутын туршада, харин дээгүүрхи түймэр 1 минутын туршада 100 метр тараха аргатай.

Ой тайгын түймэрэй талаар онсо гурим баталагдаһан сагта

ХОРЮУЛАГДАНА:

1. Түүдэг носоохонь.
2. Унтараагдаагүй зуруул, тамхинай үлэгдэл, шэл болон шэл амһартануудые хаяхань.
3. Ангуушадта алда бэлээр абтадаг хэрэгсэлнүүдээр һомонуудаа бэлдэхэнь.
4. Тоһо түлишэдэ дэбтэһэн аршуул болон бусад юумэнүүдые ойдо орхихонь.
5. Хүдэлжэ байһан автомашинада түлишыень юулэхэнь, хажуудань тамхи татахань.

Ойдо гараһан ажаһуугшад иимэ эрилтэнүүдые дүүргэхэ ёһотой:

а) Түймэрһөө һэргылһэн эрилтэнүүдые дүүргэхэ;

б) Түймэр обёорбол, тэрэ дороо гүрэнэй болон өөһэдын хүтэлбэриин эмхинүүдтэ дуулгаха;

в) Түймэр обёорбол, тусхай албанда дуулгаад, түймэр сараха албантанай хүрэжэ ерэтэр өөрынгөө арга шадалаар тэрэниие унтаргааха ажал ябуулха хэрэгтэй;

г) Гал түймэртэй тэмсэхэ ажалда гүрэнэй албан зургаануудта али болохоор туһалха. Ород Уласай хуулиин ёһоор ажаһуугшадай ойдо гарахань хорюулагдажа магад.