Шэнэ саг-шэнэ уряа

- Августын хуушаар – сентябриин эхеэр болоһон Москвагай кинофестивалиин үедэ «Шаман» гэжэ шэнэ сериалтай танилсуулга үнгэрөө. Кино-шүүмжэлэгшэд тэрэниие ехэ һайшааба гэжэ дуулдаа һэн. Энэ ажал тухайгаа хөөрэжэ үгыт даа.   

- «Байкал-Кино» гэжэ компани байгуулһан Евгений Замалиев гэжэ яаха аргагүй бэрхэ хүбүүн байһан. Александр Кузьминов, Жаргал Бадмацыренов гэжэ нүхэдөөрөө хамта энэ киногой сценари бэшээд, «1-2-3 Production» гэжэ томо студи руу эльгээһэн байгаа. Тэрэнь һонирхол татажа, нэгэ хэды заһабарида оруулагдаад, үргэлжэлүүлэгдээд, 8 серитэй кино болобо гээшэл даа. Хахад жэлэй туршада Казахстанда, Москвада съёмконууд болоо. Бидэ дүрбэн буряад хүбүүд байгаабди. Александр Балсанов – Зэдэһээ гарбалтай, мүнөө Санкт-Петербургда ажаһуудаг. Мүн Баста Цыденов, Виктор Жалсанов болон би. Яһала һайн ябажа ерээбди. «Буряадууд – ёһотой сэрэгшэд» гэжэ нэрлүүлжэ ябаалди даа.         

- Ямар роль нааданабта?

- Үнөөхил «Байкал-Киногой» нэгэ бүтээлдэ сагдаагай майор, таһагай дарга боложо наадаа һэм. Һүхирхэ, хуугайлха дуратай нэгэ дунгяашаг хүнэй дүрэл даа. Энеэдэтэйшье гэхээр. Энэшье кинодо баһал сагдаагай майор, баһал таһагай даргын роль гүйсэдхэнэб. Теэд бөө мүргэл тухай кино һэн хойнонь минии дүрые драматическа, бүри трагическашье гэжэ болоно. 

- Түрүүн наадаһан киноетнай хараад, таниие уряа гээшэ гү?

- «Булаг» гэжэ кинодо морёор һүхиржэ, хуугайлжа байгаад гүйлгэхыемни хэниинь бэ даа харажархёо ха. Тэдээндэшни иимэрхүүл шарайтай, мүн эгээл шухалань - мори унажа шадаха хүн хэрэгтэй байгаа. Киноиндустриин һалбарида манай нютагай нэгэ хүбүүн хүдэлдэг юм. Гэрэл тодходог мэргэжэлтэй. Тэрэ хүбүүн намда туршалга хээд эльгээгты гэхэдэнь, телефондоо нэгэ юумэ буулгажа ябуулһанаа мартаа хүн аабзаб даа. Гэнтэл Казахстан ерэгты гэжэ урилга буушоо. Тиигээд лэ ажалнай эхилээ. Ехэ шанга үйлэдбэри байна. Урилга абаһан сагһаа хойшо өөрынгөө мэдэлэй бэшэ болошонош. Үглөөгүүр хонходожо һэрюулхэдэнь, бодожо үрдеэдүй байтаршни, такси ерээд, абаад ябашана. Съёмкын талмай дээрэ гарамсааршни, эндэ тэндэһээш хүнүүд дүтэлжэ, нюур амыешни будаха, хубсаһа хунарыешни үмдэхүүлхэһээ гадна, эдеэ ундашье дурадхана. Юрэдөө, юушье бодонгүй, ажалаал хээд байнаш.      

- Кинодо наадахаһаа гадна та найруулагша мэргэжэлтэйт, үшөө баримтата ба уран һайханайшье кинонуудые буулганат. Энэ ажал тухайгаа хөөрэжэ үгыт.  

- Залууһаа хойшо телевиденидэ хүдэлхэдөө, элдэб дамжуулгануудые бүтээһэмби. Мэдээсэлэйшье, публицистическэшье, хүүгэдэйшье, залуушуулайшье. Тиихэдээ хүнэй хүлеэһэнһээнь дээрэ юумэ хэжэрхидэг байгааб. Магад, тиимэһээл мүнөө баримтата фильмүүдые буулгадаг ажалтай болонхойб. Саашадаа уран һайханай кино буулгаха гэһэн һанаан бии. Жэшээлхэдэ, Владимир Митыповэй «Долина бессмертников» гэжэ зохёол, минии бодоходо, мүнөө сагта аргагүй хэрэгтэй кинофильм болохо байгаа. Газар нютагаа алдахагүй, сэдьхэлээ гутаахагүй, һүлдэеэ унтараахагүй гэһэн бодолнууд мүнөө сагта тон тааруу ха юм. Ехэл гүнзэгы удхатай роман гэжэ һанадагби. Сагайнгаа ерэхэдэ, энэ хэрэгни бүтэхэ юм бэшэ аал даа.   

- Та бидэнэй ажал хүнэй сэдьхэл баясуулхаһаа гадна, алибаа асуудалаар һанамжа бодол бүридүүлгэдэнь нүлөөлхэ үүргэтэй. Өөрынгөө бүтээлнүүдэй ашаар арад зондоо ямар юумэ хэлэхэеэ һанадагбта?

- Бидэ буряадууд үсөөн ха юмбибди даа. Тиимэһээ бэе бэеэ гамнаха, барилдаанда гү, болбосоролой һалбарида гү – хаанашье дээшээ гараһан нэгэнээ дэмжэхэ хэрэгтэй. Хүн гээшэ ажалаа хэжэ байхадаа: «Би, байза, агууехэб», - гэжэ өөрыгөө һананагүй ха юм даа. Бидэл тиимэ зониие хажуу тээһээнь хараад, зондо хөөрэжэ, урмашуулжа, урагшань гаргаха ёһотойбди. Иимэ үсөөн байгаад, бэрхэ зомди, шадалтай зомди, ухаатай зомди, нэгэ зомди гэжэ ойлгуулха хэрэгтэй гэжэл һанадагби. Түүхын һалхинда мухарижа ябаһан зомди гэжэ һанаа һаа, хүн гээшэшни өөрөө өөрыгөө сэгнэхэеэ болишоно ха юм. Харин би буряадби, тэрэнэй хүбүүмби гэжэ омогорхожо ябахадаа, һүлдэеэ үргэнэ. Саашадаа хосоршонгүй, архи тамхи дэрлэшэнгүй, нэрэеэ нэрлүүлжэ ябаял даа. Нэгэтэ эхэнэрнүүдтэ хандажа: «Хадамтайшье һаа, үгышье һаа, буряад эхэнэрнүүд, жэл бүри нарайлжа байгыт даа», - гэжэ сүлжээ холбоондо бэшээд, нилээд зэмэлүүлээ һэмби. (энеэбхилнэ). Олон болоо һаамнайл, һайн юм һааб даа.      

- Мүнөө үедэ буряад зондомнай ямар юумэн дутана гэжэ бодонобта?

- Шэнэ саг ерээд байна гүб даа. Тойроод харахадамнай, буряадуудай дунда мянга түмэн эрдэмтэд ябана. Теэд манай дундаһаа нэн түрүүн техническэ һалбарида хүдэлхэ дээдэ гарай мэргэжэлтэд гараха ёһотой гэжэ һанадагби. Хони адуулха, үнеэ һааха хүнүүд буряадуудай дунда хэзээдэшье байха. Юундэб гэхэдэ, энэ ажал шуһан соомнай байна ха юм. Манай арад сооһоо техническэ дабшалта, хубисхал хэхэ хүбүүд гараа һаань, һайн байгаа гэжэ һананаб. Юумэ үйлэдбэрилжэ шадаха хүнүүд хэрэгтэй. Зуугаад, мянгаад жэлэй саана зохёогдоһон ёһо заншалаа урдаа табяад лэ байхаяа болиё. Нооһо ээрэжэ шадаха һамгад байхаараал байха. Шэнэ сагай юумэ – машина, компьютер хэжэ шадаха хүнүүд гараа һаань, һайн байгаа. Үхибүүдэйнгээ ухаан бодол хубилгаад, саашанхи ажабайдалайнь замда гаргаха ёһотойбди. Арадайнгаа түүхэ мэдэжэ байгаад, үшөө иимэ-тиимэ хэлэнүүдые шудалаа һаа, хаанашье ябажа шадахаш гэжэ ойлгуулха хэрэгтэй. Шэнэ сагта шэнэ уряануудые соносхохоор болоо.               

- Нэн түрүүн хэлэ соёлоо, ёһо заншалаа һэргээхэ хэрэгтэй гэжэ үхибүүдтээ, залуушуулдаа ойлгуулжа байдаг ха юмбибди даа. Хажуугаарнь шэнэ сагтаа тааруу шэнэ зорилгонуудые тодорхойлхо хэрэгтэй болоод байна. Зүб гү?

- Тон зүб. Саг хубилна ха юм. Тойроод байһан бүхы юумэн ондоо болоно. Гансал тарагаа бүрихэ тухай бодожо һуугаа һаа, сэбэр уһа ууха арга боломжоёо алдахабди. 

- Зүжэгшэнэй, найруулагшын, сэдхүүлшэнэй ажалда амжалтатай ябаһантнай нэн түрүүн зохёохы бэлигтэй түрэһыетнай батална ха юм даа. Хэнһээ, хаанаһаа танда дамжажа ерэһэн абьяас гэжэ бододогбта?

- Нагаса талаараа Байгалай баруун бэеын буряадуудай үри болодогби. Тэдэмни газаа гараад, сэржэм үргэхэдөө, Ойхон баабайн баруун гарай бэшээшэ Ананий төөбэйдэ хандадаг байгаа. Тэрэ хадаа зургаадахи үеымни элинсэг эсэгэ болоно гэжэ ойлгодогби. Тэрэ төөбэйтнай танай хүбүүе дахана гэжэ аба эжыдэмни хэлэдэг байгаа. Тиимэрхүүл байгаа юм бэшэ аал даа.

- Теэд бэлигтэй түрэһэн хүн бүхэн тэрэнээ хэрэглэжэ шададаггүй. Зүб тээшэнь залаха, хүтэлхэ зоной байгаал һаа бэелүүлдэг.            

- Тон зүб. Багшын үдэрөөр дашарамдуулан, намда сэдьхэлээ зорюулан, һургаал заабари хэлэһэн, хэшээл зааһан хүндэтэй хүнүүдэйнгээ нэрэнүүдыень дурдаха байнаб. Буряад хэлэнэймни багша Роза Ямпиловна, ород хэлэ зааһан Вера Борисовна, театрта дурлуулһан Сэлмэг Сампиловна, дээдэ һургуулида багшалһан Туяна Бадагаева, Виктор Русинов гэгшэдтэ баяр хүргэжэ ябадагби. Мүн Яхадай телевиденидэ, удаань «Ариг Уста» хүдэлхэдэмни, дүршэлөөрөө хубаалдаһан зондо һайниие хүсэнэб. Юрэдөө, хүн гээшэ хаанашье ябахадаа, шэнэ юумэндэ һуражал байха ёһотойл даа.    

- Зүб лэ даа. Һонирхолтой хөөрөө дэлгэһэндэтнай баяр хүргэнэбди. Ажал хүдэлмэридөө үшөө үндэр амжалтануудые туйлыт даа.