Буряад хэлэнэй багшанарай үрэ дүнтэй уулзалга

Доржи Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин эрдэмтэ мэргэжэлтэдые буряад хэлэ заадаг багшанар хүлеэшэнхэй байгаа. Тэдэ үнинэй уулзажа, дүй дүршэлөөрөө хубаалдаагүй байһанаа абаһаар лэ мэдүүлээ. Тиимэһээ хабаадаһан багшанарай тоо уридшалан бэшүүлһэнһээнь бүри олон байба.

 

Шэнэ онол аргануудые хэрэглэн...

СССР-эй Герой Дарма Жанаевай нэрэмжэтэ Хориин 1-дэхи һургуулида гол хэмжээ ябуулганууд эмхидхэгдээ. Хоёр бүлгэмдэ хубааржа эмхидхэгдэһэн семинарай үедэ Хориин, Яруунын, Хэжэнгын аймагуудай, Улаан-Үдэ хотын түрүү багшанар шэнэ онол аргануудые хэрэглэн, хэшээлнүүдые үнгэргэдэг байһанаа харуулаа. Бүхы нээмэл хэшээлнүүд һонирхол татаһан байна.  

Яруунын аймагай Мужыхын дунда һургуулиин багша Дарима Солбоновна Ганжурова 6-дахи классай үхибүүдтэ эжы тухай хэшээл үнгэргөө. Хориин 1-дэхи һургуулиин 6-дахи классай үхибүүд багшатай һая танилсабашье, эрхимээр хүдэлһэн байна.

Буряадай Үндэһэтэнэй 1-дэхи интернат-һургуулиин багша Цыбигма Владимировна Лубсанова хэшээлдээ клоуз-тест хэрэглэдэг байһанаа мэдүүлээ. Иимэ онсо арга хари хэлэ заалгада үнинэй хэрэглэгдэнэ гээшэ. Харин мүнөө сагта буряад хэлэ ба уран зохёол заалгада тон тааруу болонхой.

Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын һургуулиин шабинар уран гоёор шүлэгүүдые уншажа, хэмжээ ябуулгые шэмэглээ гэхэдэ, алдуу болохогүй. Дарима Аюшеевна Будаева өөрөөшье ирагуу һайхан шүлэг уншажа, һургуулиингаа дэргэдэ хүдэлжэ байһан “Сахилза” бүлгэм тухай һонирхолтойгоор хөөрэжэ үгөө.

Буряад хэлэ гүрэнэй 2-дохи хэлэн гээд заадаг багшанар мүн лэ олоор хабаадалсаа. Хориин 1-дэхи һургуулиин багша Лариса Дамбаевна Ванжилова 4-дэхи классай үхибүүдтэй хубсаһан тухай хэшээл үнгэргэжэ, багшанарай үндэр сэгнэлтэдэ хүртөө.

Буряад хэлэнэй болон уран зохёолой дээдэ hургуулиин багшанар Баирма Дамбаевна Цырендоржиева Соёлма Анандуевна Дашиева хоёр бүхы хабаадагшадтай хамта үнгэргэгдэһэн хэшээлнүүдые шэнжэлээ. Хүн бүхэн өөрын сэгнэлтэ үгэжэ туршаа.

 

Багаһаань хэлэндэнь һургаха

Тус семинарта ганса һургуулиин багшанар бэшэ, мүн хүүгэдэй сэсэрлигэй мэргэжэлтэд дуратайгаар хабаадалсаа. Хоринск һууринай “Золотой ключик” гэһэн сэсэрлигтэ тэдэ суглараа. Энэ сэсэрлигэй буряад хэлэнэй багша Дарима Данзановна Нимаева шабинартаяа нээмэл хэшээл харуулжа, хэмжээ ябуулгын эхи табиһан байна.

Яруунын аймагай Нарһата түбтэ нэгэ сэсэрлигынь мүн лэ “Золотой ключик” гэһэн нэрэтэй юм. Хүмүүжүүлэгшэ Баирма Борисовна Раднаева сугларагшадые шэдитэ абдартай танилсуулаа.

Буряад хэлэнэй болон уран зохёолой дээдэ hургуулиин багша Оксана Александровна Дареева хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ түрэл хэлэ зааха бэрхэшээлнүүд дээрэ үнинэй хүдэлнэ. Өөрын хараа бодолнуудтай  тэрэ хубаалдаһан байна.

Аша үрэ дүнтэй онол арга хадаа монолингвальна оршон байдал түхеэрэлгэ болоно гээшэ. Буряад Уласай 15 сэсэрлигтэ энэ яагаад нэбтэрүүлэгдэнэб гэжэ Буряадай багшанарай мэргэжэлээ дээшэлүүлгын һургуулиин мэргэжэлтэн Дарима Батуевна Дашиева дэлгэрэнгыгээр хөөрэжэ үгөө. Хориин болон Яруунын аймагуудай сэсэрлигүүд эндэ оролсоогүйнь харамтай. Харин Хэжэнгын аймагай һуралсалай хэдэн гуламтанууд тус түсэлдэ хабаадана. Илангаяа Хэжэнгэ һууринай “Жаргал” сэсэрлигэй даагша Вера Цыреновна Аздаева өөрын сэнтэй жэшээтэй хубаалдаа.  

 

Хамтараад хэлэеэ хүгжөөхэ

Түрэл хэлэеэ хүгжөөн нэбтэрүүлхэ талаар ажал Буряад Уласта ябуулагдана. Аймаг бүхэндэ өөрын тусхай программа зохёогдохо ёһотой.

- Аймагуудта тусхай программа зохёолгодо манай Буряадай гүрэнэй ехэ һургуули хабаадана. Методическа талаар туһа үзүүлхэ гэһэн зорилготойбди. Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман баһал эдэбхитэй оролсожо, өөрын үүргэ дүүргэхэ юм. Тиимэһээ нэн түрүүн гурбан талын хэлсээн баталагдана. 2022 оной март һарада 8 аймаг өөрынгөө программа хамгаалжа шадаа. Түсэлөө бэелүүлгэдэнь уласай һанһаа мүнгэн зөөри һомологдоо. Һүүлэй байдалаар, дүн хамта 12 аймаг өөрын программа зохёохо ёһотой, - гэжэ БГУ-гай Буряад хэлэнэй болон уран зохёолой дээдэ hургуулиин захирал Александр Афанасьевич Елаев хэмжээ ябуулгын 2-дохи хубида сугларагшадта хөөрэжэ үгэһэн байна.

Хориин, Яруунын болон Хэжэнгын аймагуудта буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар ажал ямараар ябуулагданаб гэһэн элидхэлнүүд дурадхагдаа.  Нэмэжэ хэлэбэл, Буряад Уласай Толгойлогшын «Үндэһэн хэлэнэй үлзы хэшэг» («Священный дар родного языка») гэһэн жэл бүриин шанда Хэжэнгын аймаг хүртэһэн байна. “Буряад Уласай эрхим муниципальна байгуулга” гэһэн шэглэлээр тэдэ шалгаржа, 400 мянган түхэриг шанда хүртөө һэн.

Хориин аймагай засаг дарга Булат Алексеевич Цыремпилов хэмжээ ябуулгада эдэбхитэйгээр хабаадаа.

- Буряад хэлэеэ хүгжөөхэ гэһэн зорилго манай урда табигданхай Мүнөөдэр энэ асуудал шиидхэнгүй орхибол, үглөөдэр диилэхэгүйбди гээд ойлгохо хэрэгтэй. Тиимэһээ манай аймагта буряад хэлэнэй багшанар сугларжа, дүй дүршэлөөрөө хубаалдаһаниинь һайшаалтай. Энэ харюусалгатай хэрэгтэ олоной хабаадабал, түргэн бүтэхэ ха юм, - гэжэ Булат Цыремпилов тоолоно.