Эрмитажай абдарһаа

Холо ойроһоо ерэһэн эрдэмтэд, уран бүтээлшэд, уран зураашад Буддын шажанай урлал тухай дүхэриг шэрээдэ хабаадахадаа, һанаа бодолоороо хубаалдаһан байна. Мүнөө сагта таарамаар, туһа нэмэритэйгээр энэ урлал яагаад хэрэглэхэб, баялигыень сахижа, ерээдүй халаанда яажа дамжуулхаб гэжэ һонирхолтой хөөрэлдөөн эмхидхэгдээ. Гүрэнэй Эрмитажай зүүн зүгэй таһагай ахамад мэргэжэлтэн, культурологиин доктор Юлия Игоревна Елихина дүхэриг шэрээ нээжэ, баярай һайхан үгэнүүдые хэлэһэн байна.

- Һүүлэй үедэ зүүн зүгтэ анхарал ехээр хандуулагдана. Илангаяа буддын шажанай түүхэтэ хэрэгсэлнүүдые харахаяа хүнүүд олоор шамдана. Буддын шажанай түб гэжэ алдаршаһан Буряадта ерэһэн айлшад бүри дүтөөр энээнтэй дайралдана, танилсана, - гэжэ Юлия Игоревна тэмдэглэнэ.

Эрмитажай мэргэжэлтэн Елена Григорьевна Шишковагай элидхэл Буддын шажанай бурхадай дүрэнүүдые бэшэдэг уран зураашад дуратайгаар шагнаа. Үнинэй зурагуудые болон бүтээлнүүдые яагаад тэрэ зандань үлээхэб, тэдэниие заһабарилхаб гэжэ һонирхолтой хөөрөө эмхидхээ.

Буряад маягтайгаар зураг зурадаг уран зураашад үсөөн бэшэ. Тэдэ буддын шажантай нягта харилсаатай гээд ойлгохоор.

- Буряад Уласта яһала олон уран зураашад буряад маягтай зурагуудые зурадаг гээшэ. Анатолий Цыденов, Нима-Цырен Дондокова, Александр Кочаров гэгшэдые нэрлэмээр. Һаяхана Монгол ороной Булган аймагта болоһон бүгэдэ буряадуудай “Алтаргана” нааданда Инна Гомбоева буряад маягтай зурагуудаа табижа, алтан медаляар шагнагдаа. Теэд залуушуулые һургаха гэхэдэ, багшанар үсөөн. Ганса Ивалгын дасанай дэргэдэ хүдэлдэг Чимит лама хэшээлнүүдые үнгэргэнэ. Манай Арадай урлалай уласай түбтэ курснууд эмхидхэгдэдэг заншалтай, - гэжэ Үндэһэтэнэй музейн мэргэжэлтэн Аюна Гомбоева хөөрэнэ.

Буряад маягаар зурадаг уран зураашад Эрхүүгэй можын Усть-Ордын тойрогто, Үбэр Байгалай хизаарта ажаһууна. Тэдэнэй тоодо Екатерина Владимировна Асалхановае нэрлэмээр. Тэрэ Усть-Ордын урлалай хүүгэдэй һургуулида заана. Үбэр Байгалай хизаарта профессор Маргарита Ивановна Гомбоева мүн лэ буряад маягтай зурагууд тухай  хэшээлнүүдые үнгэргэжэ байдаг.

 Хамтаран хүдэлхэ

Дүхэриг шэрээгэй үедэ Буддын шажанай болбосоролой болон шэнжэлгын жаса Буряадай Үндэһэтэнэй музейтэй харилсаа холбоотойгоор хүдэлхэ тухай хэлсээ баталаа. Үнэн дээрээ эдэ эмхинүүд хамта үнинэй хүдэлдэг юм. Жасын ашаар грант дамжуулагдажа, Үндэһэтэнэй музейн жасада хадагалаатай зурагууд, бүтээлнүүд заһабарилагдаа, шэнэлэгдээ. Жасын хүтэлбэрилэгшэ Александр Масловай тэмдэглэһээр, буддын шажанай соёл урлал хүгжөөлгэдэ ехэ анхарал хандуулагдана.

- Мүнөө жэлдэ Ород гүрэн дотор ехэ шэнжэлгэнүүдтэй ном хэблэгдэхээр хараалагдана. Энэ ушарһаа тус хуралдаанда хабаадаһан түлөөлэгшэд булта өөрын һанамжа бэшэжэ, оруулха аргатай. Мүн бүхы элидхэлнүүдые тиишэнь оруулха түсэбтэйбди, - гэжэ Александр Маслов мэдүүлээ.

 Түүхэтэ бүтээлнүүдэй үзэсхэлэн

Буддын шажанай Ород гүрэн дотор нэбтэрүүлгэдэ, хүгжөөлгэдэ гүрэнэй засаг баригшад нүлөөлөө гэжэ мэдээжэ. Хоёр дугаар Екатерина хатан буддын шажан тухай зарлиг гаргаа һэн. 260 жэлэй саана Екатерина Алексеевнагай зарлигаар, Хамба ламанарай тушаал хүсэтэй болоо. Энэ дэмбэрэлтэ 260 жэлэй ойн баярта Эрмитажһаа асарагдаһан үзэсхэлэн нээгдэбэ.

Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденовэй хэлэһээр, буддын шажантанай хуралдаанда бүхы дэлхэй дээрэ мэдээжэ Эрмитаж музейн хабаадалсажа байхадань һайшаамаар, хуралдаае бүри үндэр хэмжээндэ гаргана.

Юлия Игоревна Елихинагай хэлэһээр, Эрмитажай абдарта хадагалаатай буддын шажанай бүтээлнүүд анха түрүүшынхиеэ Буряадта табигдана.

- Буддын шажанай бүтээлнүүд Ород гүрэнэй гол музей болохо Эрмитажда олоор хадагалаатай юм. Яагаад манай музейдэ эдэ бүтээлнүүд бии болошооб гэжэ түүхэнь һонирхолтой. Буддын шажантан Ород гүрэнэй хаануудта элдэб бурхадай дүрэнүүдые, зурагуудые бэлэглэдэг байһан. Тиигэжэ эдэ бүгэдэ Ородой хаантанай байдаг байһан Үбэлэй ордондо нягтаар хадагалаатай байһан юм. 2- дүгээр Николай хаан өөрын һанаагаар эдэ бүгэдые Эрмитажда бэлэглэһэн түүхэтэй, - гэжэ Юлия Елихина хөөрэнэ.

Буряад ороной музейнүүд үшөө совет үеһөө хойшо Эрмитажтай харилсаа холбоотойгоор хүдэлдэг заншалтай. 1997 ондо реставратор заһабарилагша Елена Григорьевна Шишкова Улаан-Үдэ ерэжэ, Түбэд эмнэлгын атластай хүдэлөө. 2015 ондо Буряадай заһабарилагшадта Эрмитажай мэргэжэлтэд хэдэн мастер-класс эмхидхээ. Олон жэлдэ Эрмитажай абдарта хадагалаатай 2-дүгээр Екатерина хатанай дүрын бюст Анаа дасанда 2021 ондо бэлэглэгдээ. Хамбо ламанарай тушаал байгуулһан Агууехэ Екатеринада зорюулагдаһан үзэсхэлэн манай нютагта хүдэлөө һэн.

Чингис хаанай үедэхи Кондуй хотын дэбисхэр дээрэ малтагдан олдоһон археологическа бүтээлнүүдые Буряадай ажаһуугшад анха түрүүшынхиеэ харахань. Будда бурханай, ута наһанай, оюун ухаанай, Сагаан Дара Эхэ болон бусад бурхадай мүнгэн дүрэнүүд мүн лэ түрүүшынхиеэ табигдаа. Түүхын музейн абдарай баялигууд хажуугаарнь табигданхай.

Энэ һонирхолтой үзэсхэлэн ноябриин 17 болотор хүдэлхэ юм гээд  мэдүүлнэбди.