Түрэл хэлэмнай хэрэгтэй

Үнгэрэгшэ hуралсалай жэлдэ Агын тойро­гой найман сэсэр­лигтэ ганса буряад хэлэтэй бүлэгүүд нээгдэhэн бай­на. Агын тойрогой сэсэрлигүүдэй буряад хэлэнэй багшанар, хүмүүжүүлэгшэд семинарта эдэбхитэйгээр ха­баадаба.

Педагогикын эрдэмэй доктор, профессор Соном­бал Цыденович Содномов, Улаан-Үдэ хотын “Ая ганга” сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэ Баирма Николаевна Цы­ренова, Хэжэнгын аймагай “Жаргал” сэсэрлигэй багша Амгалан Аюшеевна Доржиева, Бэшүүрэй аймагай Шэбэртэ нютагай “Ая ганга” сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэд Майя Чимитцыреновна Чи­митова, Светлана Гаврилов­на Цыбикова гэгшэд дэлгэ­рэнгы элидхэл хэлэбэ. Элид­хэгшэдэй хэжэ байhан ажал тухайгаа хөөрөөн бултанда hонирхолтой байгаа, семи­нарта хабаадагшад тэдэниие анхаралтайгаар сонособо.

Профессор Соном Цыде­нович элидхэлдээ тоонуу­дые хэрэглэжэ байгаад, бу­ряад түрэлхи хэлэ үзэлгөөр 2019 ондо ямар байдал байгааб, мүнөөдэр ямар бай­дал үзэгдэнэб гэжэ шэн­жэлгэ хэжэ байhан тухайгаа хөөрэбэ. Эжы, аба, нагаса эжы, үбгэн аба, гэртэхин - булта үхибүүнэй хажууда буряадаараа хөөрэлдэжэ, оршон той­рон байдал тогтоохые орол­дохо, үхибүүе сэсэрлигтэ абаашахадаа, асархадаа, бу­ряадаараа харилсахые оролдохо шухала. Үхибүүн ойл­гоно гү, үгы гү – хамаагүй: “сайгаа ууя даа, кашаа эдие даа, сайшни халуун байна, hэблээд үгэхэм гү” гэхэ мэ­тээр хандажа, ойлгоногүй гэжэ hанангүй хөөрэлдэжэл байхада шухала. Зохидхоноор, зүбөөр, урин хоолойгоор эхэ хэлээрээ хөөрэлдэжэ байхада, үхибүүн сэдьхэлдээ хадуужал байха, үгын нөөсэ сугларжал байха. Хэлэhэн абяануудые дууряалгажа hургаха шухала, тиигээд гэн­тэл үхибүүн үгүүлжэ эхилхэ гэжэ ажагладаг байна. Сэ­сэрлигтэ зураг зуража бай­на гү, али газаа гараад наа- дажа байна гү, буряадаараа хөөрэлдэжэл байхада, үрэ дүнтэй байха гэжэ анхараг­дана. Онтохо хөөрэлдэхэ, дуу дуулалдаха, наадаяа наада­ха гэхэ мэтэ элдэб арга маяг олохо хэрэгтэй. Дуугархадаа тулюур үхибүүн бэрхэ дуу­гардаг хүбүүе hажаалдажа эхилхэ. Багша ажалдаа зохёо- хы арга маяг хэрэглэхэдэнь, зүрхэ сэдьхэлээ зорюулжа заахадань, үхибүүд буряадаа­раа дуугаржа эхилхэ, багшын ажалда үрэ дүн харагдаха.

Семинарта хабаадагшад “Үльгэр” сэсэрлигтэ ошоходонь, сэсэрлигэй хүмүүжэмэлнүүд “Зуунай нэгэн” гэжэ зүжэг харуулаа. Үхибүүд бу­ряадаараа hуража байhан шадабарияа харуулаа, маг- таалда хүртөө hэн.

- Манай сэсэрлигэй үхибүүд айлшадта “Зуунай нэгэн” гэжэ зүжэглэмэл наада харуулаа. Энэ семинарта хаба­адажа, өөрынгөө ажалда хэрэгтэй олон юумэ мэдэ­хэ болооб. Иимэ онол арга хэрэглэмээр байна гэжэ хадуужа абааб. Ехэ ашаг үрэтэй уулзалганууд болоо гэжэ hананаб, - гээд, Агын “Үльгэр” сэсэрлигэй буряад хэлэнэй багша Димчигма Цыбенжаповна Цыбенжапова hанамжаараа хубаалдаба.

- Манай “Далай” сэсэр­лигэй аха бүлгэмэй үхибүүд “Хоридой мэргэн” гэжэ зүжэг харуулаа, хатараа, наадаа. Хүмүүжүүлэгшэд хатар заагаад үгөө, сээжэлдэхэ үгэ хүүрыень би зохёогооб, тааруулааб. Түрэлхидэй дэмжэлтэ, туhаламжа ехэ хэрэгтэй байдаг. Түрэлхид багшын ажал ойлгодог, бидэ түрэлхидтэй суг хам­та ажалаа ябуулдагбди, - “Үльгэр”, “Далай”, “Руче­ёк” гэhэн сэсэрлигүүдэй үхибүүдтэй, хүмүүжүүлэгшэдтэй уулзаабди. Бэрхэ үхибүүд байна. Багшанар ехэ ажал хэдэг, оролдодог байна гэжэ хараабди. Өөрынгөө ажал­да хэрэглээд үзэхэб гэжэ hанааб. Иимэ уулзалганууд хэрэгтэй байна. Олон юумэндэ hуранабди, - гэжэ Хэжэн­гын “Жаргал” сэсэрлигэй буряад хэлэнэй багша Ам­галан Аюшеевна Доржиева хөөрэбэ.

- Үхибүүдые эрдэм ном­до hургаха, хүмүүжүүлхэ хэ­рэгтэ түрэлхи хэлэн гээшэ ехэ шухала үүргэ дүүргэдэг. Буряад хэлээ мэдэхэ, буряа­даараа хөөрэлдэдэг байхадань, үхибүүдтэ өөhэдтэнь ерээдүйдэ хэрэгтэй бай­ха. Буряад хэлэн намда өөртэмни хэрэгтэй, үхибүүдээрээ суг Эхэ хэлэндээ бүри ехээр hуранаб. Буряад Эхэ хэлэмнай багашуулда хэрэг­тэй, буряад арад зондомнай хэрэгтэй. Иимэ ажал хэжэ байhандаа баяртай ябадаг­би! - гэжэ Улаан-Үдэ хотын “Ая ганга” сэсэрлигэй багша Баирма Николаевна Цыре­нова урма зоригтойгоор хэ­лэбэ.