Урагшаа һанаатай, урма зоригтой

Шагнагшадай зүрхэ сэдьхэл буляаһан нёдондо, мүн мүнөө жэл Наһатайшуулай хоор- нуудай дунда эмхидхэгдэһэн уласай мүрысөөндэ эдэ дуунууд­най шалгаржа, жюриин гэшүүдтэ һайшаагдаа, түрүү һууринуудые эзэлээ бшуу. Эдэ дуунуудаймнай авторнууд хэд бэ гэбэл, зоной зо­риг бадаруулһан, урмашуулһан хүгжэмыень зохёогшо, Ураалай консерватори дүүргэһэн, “Тоон- тымнай” бэрхэ хормейстер, Хэ­жэнгэ тоонтотой Светлана Намса­раевна Намжилон.

Харин гүн удхатай үгэнүү- дыень Загарайн аймагай Аса- гадһаа гарбалтай, дүрбэн тэгшэ бэлигтэй Ганжитма Цыреторовна Жалсанова найруулһан байна:

…Бальжан хатан – домог хатан -

Буряад арадай алдар солонь,

Үлгы дайдаа гэрэлтүүлһэн

Үүрэй залиршагүй

зальбардаг толон...

Урагшаа һанаатай, урма зориг­той, дууша, шүлэгшэ сэдьхэлтэй Ганжитма Цыреторовна Жалсано­вагай аша буянтай, абьяас ехэтэй ажал хэрэгүүд тухай эндэ хөөрэхэ хүсэлтэйбди.

- Загарайн аймагай Асагадайб. Раднын Цыретор эсэгэмни гушад угтай, харин Эрдэниин Цыпилма эжымни худай омогой һэн. Нюта- гаархиднай эжыемни Журбаанай Цыпилма гэлдэдэг байгаа. Энэ жэ­лэй март һарада “Долоон хамбын до­мог” гэһэн номойнгоо презентаци- танилсуулга Үндэһэтэнэй номой сан соо үнгэргөөб. Анхан дасанаймнай шэрээтэ ябаһан Тарба Доржиевай: “Энэ ном бүтээжэ үгыт даа”, - гэхэ­дэнь, энэ ехэ даабари дүүргээб даа. Һанаад үзыт даа, Шулуутаймнай ганса дасанһаа долоон хамбанар гараһан ха юм, энэ хадаа буддын ша­жанда дуулдаа үзэгдөөгүй, үгы шахуу ушар ха юм даа, - гэжэ Хара-Шэбэртэ (Загарай) оршодог алдар суута Аг­ван Доржиевай музей соо болоһон уулзалгын үедэ Ганжитма Цырето­ровна хөөрөө һэн.

“Долоон хамбын домог” гэһэн номой гадар тала

«Эхэ хэлэн - арадай хүсэн»

гэһэн проектын автор, Ородой Хол­боото Уласай габьяата багша, түүхэ суглуулагша, шүлэг зохёодог Ган­житма Цыреторовна үшөө нэгэ ном – «Ацагат – земля священная» гэһэн суглуулбари бүтээһэн габьяатай юм. Абьяас бэлигтэй ород хэлэнэй багша мүнөө үедэ хамалган хашалганай үедэ хохидоһон нютагаархид тухай­гаа шэнэ ном бэлдэжэ байна.

- Үндэр томо зиндаатай, ехэ эр­дэм мэдэсэтэй ламанарнай арад зонойнгоо, түрэл буряад хэлэнэйн­гээ түлөө ехэ ажал хэрэг бүтээһэн зон байгаа гэжэ олондо дуулгаха гэжэ Үдын голой буряадууд – Эрхи­рэг, Дабаата, Арьбажал, Добо-Енхор, Асагад, Хара-Шэбэр, Үдын урда бэ­еын Элхи нютагаархид Асагадтаа уулзажа, 7 хамбанарайнгаа тоонто нютагуудта нэрыень мүнхэлхэ тухай­гаа хэлсээ һэмди. Тиин Хара-Асагад нютагай 9-дэхи хамба Чойдор Мар­хаевай, Асагад тоонтотой 11-дэхи хамба Чойнзон-Доржо Иролтуевай (Юрөөлтын хамба) дурасхаалай уулзалга Асагадта үнгэргөө һэмди. Мүнөө Хара-Шэбэрэй хамба Агван Доржиевай, 10-дахи хамба Гүрэ- Дарма Цыремпиловэй дурасхаалда зорюулагдаһан «Нангин шүтөөнэй зүргэ» гэжэ уулзалгаяа үнгэргэжэ байнабди. Тиихэдээ бүхы уул­залгануудаа буряад хэлэн дээрэ үнгэргэхэ, тиин түрэл хэлэеэ үргэхэ, хүгжөөхэ, сахиха, абарха гэһэн гүн зорилготойбди, - гэжэ проектын ав­тор түсэбтэеэ танилсуулаа. Табиһан хараа зорилгонуудаарнь 2023 оной хабар, Сагаалганай һүүлдэ Элхиһээ гарбалтай Түбдэн-Нима Чойдоновто зорюулагдаһан үдэшэ, удаань Дабаа- тада, Эрхирэгтэ Агван Доржиевай ашата ажалтай холбоотой хэмжээ ябуулга үнгэрхэ гэжэ мэдэжэ абабаб­ди.

А.Доржиевай нэрэмжэтэ музей соо (музейн дарга Х.Ч. Цыбикдоржи­ева) эмхидхэгдэһэн уулзалгада сугларагшадые Эрхирэгэй, мүн “Тоонто” гэһэн арадай аман зохёолой (Улаан-Үдэ) ансамбльнууд уран дуу­гаараа амаршалба. Дуун бэлэгээрээ дэмжэһэн зондо баярай үгэнүүдые Г.Ц.Жалсанова хэлэһэн байна.

«Буряад хүбүүднай бусахал байха...»

Аяар холын Украина руу сэрэгэй тусхай хэмжээ ябуулгада ошоһон нютагаархиднай түрэл нютагаа ами­ды мэндэ бусахань болтогой гэһэн удха шанартай ном, маани мэгзэм Толгой гэжэ тахилгата газарта Шу­луутайн дасанай шэрээтэ Чингис лама туһалагшатаяа уншаа. Энэ үдэр хэды һалхитай хүйтэн байбашье, һүзэгшэд, нютагаархид олоороо суг- лараа. Тиигэншьегүй яахаб даа, энэ дэмбэрэлтэй, мүргэлтэй газар дээрэ бүхэдэлхэйн эгээл түрүүшын дайн­да мордоһон буряад хүбүүдэйнгээ түлөө буянта хэрэг бүтээдэг, ехэ зиндаатай ламанар маани мэгзэм уншадаг байгаа гэжэ Ганжитма Цы­реторовна хөөрөө һэн.

Г.Ц. Жалсанова

Адис аршаантай нютагаа бу- ряад хүбүүднай бусахал байха гэжэ этигэһэн, һүзэглэһэн, мүргэһэн нютагаархидтаа Эрхирэгэй суута ансамблиинхид (хүтэлбэрилэгшэнь Д.Д.Дампилон) түүхэ баянтай Аса­гад-Шулуутайнгаа дасанай магтаал зорюулаа һэн:

«Арьяа Баала намалигтай

Амитан бүхэниие арюудхажа,

Амгалан самадиин аршаантай

Асагад-Шулуутайн дасан лэ...»

Наһанайнгаа амаралтада га­рабашье, миин һуудаггүй, ходол урагшаа тэгүүлһэн урма зоригтой, эрмэлзэл ехэтэй багша нютагаа үргэхэ буянтай ажал шэлэнхэй. Баатар нүхэртэеэ гурбан хүүгэдые түрэжэ хүмүүжүүлээ, аша зээнэрээр баян болоо. Ганжитма Цыреторов­на Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуули дүүргээд, Агын ай­магай Һүдэнтын дунда һургуулиин багшаар, удаань захиралаар олон жэлдэ амжалтатай ажаллаа. Үндэһэн һургуулинуудай хүгжэлтэдэ ехэ хубита оруулһанай түлөө Г.Ц.Жалсановагай нэрэ Сибириин Хүндэлэлэй ном соо оруулагданхай бшуу.

Арад зоноо, алдар суута хамба­нараа, Асагад нютагаа холуур суур­хуулжа, аша буянтай ажал ябуулжа байһан бэрхэ хүтэлбэрилэгшэ, бэ­лигтэй багша, буян үйлэдэгшэ, гоё, уг удхатай, сэдьхэлдэ хадуугдама дуу- нуудые зохёогшо, хүндэтэй эхэ, хүгшэн эжы Ганжитма Цыреторов­нада элүүр энхын эрхим баялигые, энэ дэлхэйн бүхы һайн һайханиие хүсэел даа!