Шагнагшадай зүрхэ сэдьхэл буляаһан нёдондо, мүн мүнөө жэл Наһатайшуулай хоор- нуудай дунда эмхидхэгдэһэн уласай мүрысөөндэ эдэ дуунууднай шалгаржа, жюриин гэшүүдтэ һайшаагдаа, түрүү һууринуудые эзэлээ бшуу. Эдэ дуунуудаймнай авторнууд хэд бэ гэбэл, зоной зориг бадаруулһан, урмашуулһан хүгжэмыень зохёогшо, Ураалай консерватори дүүргэһэн, “Тоон- тымнай” бэрхэ хормейстер, Хэжэнгэ тоонтотой Светлана Намсараевна Намжилон.
Харин гүн удхатай үгэнүү- дыень Загарайн аймагай Аса- гадһаа гарбалтай, дүрбэн тэгшэ бэлигтэй Ганжитма Цыреторовна Жалсанова найруулһан байна:
…Бальжан хатан – домог хатан -
Буряад арадай алдар солонь,
Үлгы дайдаа гэрэлтүүлһэн
Үүрэй залиршагүй
зальбардаг толон...
Урагшаа һанаатай, урма зоригтой, дууша, шүлэгшэ сэдьхэлтэй Ганжитма Цыреторовна Жалсановагай аша буянтай, абьяас ехэтэй ажал хэрэгүүд тухай эндэ хөөрэхэ хүсэлтэйбди.
- Загарайн аймагай Асагадайб. Раднын Цыретор эсэгэмни гушад угтай, харин Эрдэниин Цыпилма эжымни худай омогой һэн. Нюта- гаархиднай эжыемни Журбаанай Цыпилма гэлдэдэг байгаа. Энэ жэлэй март һарада “Долоон хамбын домог” гэһэн номойнгоо презентаци- танилсуулга Үндэһэтэнэй номой сан соо үнгэргөөб. Анхан дасанаймнай шэрээтэ ябаһан Тарба Доржиевай: “Энэ ном бүтээжэ үгыт даа”, - гэхэдэнь, энэ ехэ даабари дүүргээб даа. Һанаад үзыт даа, Шулуутаймнай ганса дасанһаа долоон хамбанар гараһан ха юм, энэ хадаа буддын шажанда дуулдаа үзэгдөөгүй, үгы шахуу ушар ха юм даа, - гэжэ Хара-Шэбэртэ (Загарай) оршодог алдар суута Агван Доржиевай музей соо болоһон уулзалгын үедэ Ганжитма Цыреторовна хөөрөө һэн.
“Долоон хамбын домог” гэһэн номой гадар тала
«Эхэ хэлэн - арадай хүсэн»
гэһэн проектын автор, Ородой Холбоото Уласай габьяата багша, түүхэ суглуулагша, шүлэг зохёодог Ганжитма Цыреторовна үшөө нэгэ ном – «Ацагат – земля священная» гэһэн суглуулбари бүтээһэн габьяатай юм. Абьяас бэлигтэй ород хэлэнэй багша мүнөө үедэ хамалган хашалганай үедэ хохидоһон нютагаархид тухайгаа шэнэ ном бэлдэжэ байна.
- Үндэр томо зиндаатай, ехэ эрдэм мэдэсэтэй ламанарнай арад зонойнгоо, түрэл буряад хэлэнэйнгээ түлөө ехэ ажал хэрэг бүтээһэн зон байгаа гэжэ олондо дуулгаха гэжэ Үдын голой буряадууд – Эрхирэг, Дабаата, Арьбажал, Добо-Енхор, Асагад, Хара-Шэбэр, Үдын урда бэеын Элхи нютагаархид Асагадтаа уулзажа, 7 хамбанарайнгаа тоонто нютагуудта нэрыень мүнхэлхэ тухайгаа хэлсээ һэмди. Тиин Хара-Асагад нютагай 9-дэхи хамба Чойдор Мархаевай, Асагад тоонтотой 11-дэхи хамба Чойнзон-Доржо Иролтуевай (Юрөөлтын хамба) дурасхаалай уулзалга Асагадта үнгэргөө һэмди. Мүнөө Хара-Шэбэрэй хамба Агван Доржиевай, 10-дахи хамба Гүрэ- Дарма Цыремпиловэй дурасхаалда зорюулагдаһан «Нангин шүтөөнэй зүргэ» гэжэ уулзалгаяа үнгэргэжэ байнабди. Тиихэдээ бүхы уулзалгануудаа буряад хэлэн дээрэ үнгэргэхэ, тиин түрэл хэлэеэ үргэхэ, хүгжөөхэ, сахиха, абарха гэһэн гүн зорилготойбди, - гэжэ проектын автор түсэбтэеэ танилсуулаа. Табиһан хараа зорилгонуудаарнь 2023 оной хабар, Сагаалганай һүүлдэ Элхиһээ гарбалтай Түбдэн-Нима Чойдоновто зорюулагдаһан үдэшэ, удаань Дабаа- тада, Эрхирэгтэ Агван Доржиевай ашата ажалтай холбоотой хэмжээ ябуулга үнгэрхэ гэжэ мэдэжэ абабабди.
А.Доржиевай нэрэмжэтэ музей соо (музейн дарга Х.Ч. Цыбикдоржиева) эмхидхэгдэһэн уулзалгада сугларагшадые Эрхирэгэй, мүн “Тоонто” гэһэн арадай аман зохёолой (Улаан-Үдэ) ансамбльнууд уран дуугаараа амаршалба. Дуун бэлэгээрээ дэмжэһэн зондо баярай үгэнүүдые Г.Ц.Жалсанова хэлэһэн байна.
«Буряад хүбүүднай бусахал байха...»
Аяар холын Украина руу сэрэгэй тусхай хэмжээ ябуулгада ошоһон нютагаархиднай түрэл нютагаа амиды мэндэ бусахань болтогой гэһэн удха шанартай ном, маани мэгзэм Толгой гэжэ тахилгата газарта Шулуутайн дасанай шэрээтэ Чингис лама туһалагшатаяа уншаа. Энэ үдэр хэды һалхитай хүйтэн байбашье, һүзэгшэд, нютагаархид олоороо суг- лараа. Тиигэншьегүй яахаб даа, энэ дэмбэрэлтэй, мүргэлтэй газар дээрэ бүхэдэлхэйн эгээл түрүүшын дайнда мордоһон буряад хүбүүдэйнгээ түлөө буянта хэрэг бүтээдэг, ехэ зиндаатай ламанар маани мэгзэм уншадаг байгаа гэжэ Ганжитма Цыреторовна хөөрөө һэн.
Г.Ц. Жалсанова
Адис аршаантай нютагаа бу- ряад хүбүүднай бусахал байха гэжэ этигэһэн, һүзэглэһэн, мүргэһэн нютагаархидтаа Эрхирэгэй суута ансамблиинхид (хүтэлбэрилэгшэнь Д.Д.Дампилон) түүхэ баянтай Асагад-Шулуутайнгаа дасанай магтаал зорюулаа һэн:
«Арьяа Баала намалигтай
Амитан бүхэниие арюудхажа,
Амгалан самадиин аршаантай
Асагад-Шулуутайн дасан лэ...»
Наһанайнгаа амаралтада гарабашье, миин һуудаггүй, ходол урагшаа тэгүүлһэн урма зоригтой, эрмэлзэл ехэтэй багша нютагаа үргэхэ буянтай ажал шэлэнхэй. Баатар нүхэртэеэ гурбан хүүгэдые түрэжэ хүмүүжүүлээ, аша зээнэрээр баян болоо. Ганжитма Цыреторовна Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуули дүүргээд, Агын аймагай Һүдэнтын дунда һургуулиин багшаар, удаань захиралаар олон жэлдэ амжалтатай ажаллаа. Үндэһэн һургуулинуудай хүгжэлтэдэ ехэ хубита оруулһанай түлөө Г.Ц.Жалсановагай нэрэ Сибириин Хүндэлэлэй ном соо оруулагданхай бшуу.
Арад зоноо, алдар суута хамбанараа, Асагад нютагаа холуур суурхуулжа, аша буянтай ажал ябуулжа байһан бэрхэ хүтэлбэрилэгшэ, бэлигтэй багша, буян үйлэдэгшэ, гоё, уг удхатай, сэдьхэлдэ хадуугдама дуу- нуудые зохёогшо, хүндэтэй эхэ, хүгшэн эжы Ганжитма Цыреторовнада элүүр энхын эрхим баялигые, энэ дэлхэйн бүхы һайн һайханиие хүсэел даа!