Болгоомжотой ябаха хэрэгтэй!

Уһанай усал аймшагтай

- Захааминай болон Зэдын аймагуудай газар дэбисхэр дээгүүр урдаһан шарьяа түргэн Зэдэ, мүн тиихэдэ Сэлэнгэ мүрэнүүдтэ шунгажа байһан гурбан хүн шэнгэжэ, наһа барабад. Захааминай аймагай Сахир нютагта 14 наһанай үхибүүн уһанай хүсэндэ диилдэжэ шэнгэбэ. Тэрэл үдэшэндөө Петро­павловка һууринай ажаһуугша баһал Зэдэ мүрэндэ шунгахаяа ороһон аад, эрьедэ гараха хубигүй бай­ба. Улаан-Үдэ хотоһоо холо бэшэ оршодог Мостовой гэһэн станци шадар 19-тэй хүбүүн Сэлэнгэ мүрэнэй түргэн урасхалда абтажа, уһа залгихадаа, мүн лэ шэнгэбэ. Тэрэл үдэртөө Доодо Саянта нютаг шадар Сэлэнгын гүнзэгы уһанда 11-тэй үхибүүн наһа бара­ба, - гэжэ һүүлэй хэдэн үдэрэй туршада болоһон гэнэ усал тухай Сэрэгэй бэшэ зониие хамгаалгын ба онсо ушаралта байдалай Улас түрын агентство дуулгана.

Мэргэжэлтэдэй үгэһэн энэ мэдээсэлэй саана хэдэн хүнэй хайран ами наһан, түрэл гаралайнь, мүн дүтынь зоной уйдхар гашуудал. Тиимэһээ ехэшүүл, гэртэхин: «Уһа голой эрьедэ болгоомжотой ябаха хэрэгтэй! Танигдаагүй гол мүрэндэ шунгахагүй! Шунгаашье һаа, эрьеһээ холо тамархагүй! Бэе бэеэ ходол адаглажа байха! Уһанда умбахаяа һанабал, тусхайтаар түхеэрэгдэһэн газарта ошогты!» - гэхэ мэтэ һэргылэмжын заабаринуудые үхибүүдтээ хэлэжэл байха ёһотойбди.

Умбангүй яажа байхабши?

Хэмнайшье һаа, үхибүүн наһандаа гэртэхинһээ нюусаар ошожо, уһанда ородог байһан байха. Үхибүүд нажартаа бүхэли үдэрөө уһа, сөөрэмэй эрьедэ үнгэргэдэгынь мэдээжэ. Аюул усадхахын түлөө хүн зоной, илангаяа үхибүүдэй, шунгаха газар­нуудые олоор түхеэрхэ байгаал даа. Улаан-Үдын ажаһуугшадта тааруу зохидоор уһа голой эрьедэ амаржа байха газарнууд үгы шахуу гээд мэдээжэ. Бүхыдөө Буряад Уластамнай арад зоной уһанда орохо юһэн газар түхеэрэгдэхэ. Тодорхойлбол, Сэлэнгын аймагай Сурхайта, Галуута нуурнуудта, Байгал далайда, тиихэдэ Үдэ голдо тусхай абарал­гын албатан ажаллажа байха. Шунгалгын газар­нуудые бүхы ёһо гурим соонь нээхын түлөө хэдэн олон шалгалта, хиналта гараха хэрэгтэй бшуу. Нэн түрүүн шунгаха уһанай ариг сэбэрые Роспотреб- хиналтын мэргэжэлтэд һайн шэнжэлжэ, зүбшөөл үгэхэ гү, али хорихо болоно. Тэндэнь заабол абарал­гын албанай мэргэжэлтэд бэлэн онгосотой, бүхы хэрэгсэлнүүдтэеэ хүдэлжэ байха ёһотой.

- Улаан-Үдын ажаһуугшадта Богородский гэжэ нэрэтэй олтирогто жэлһээ жэлдэ шунгалгын газар түхеэрэгдэдэг. Теэд тэрэ газартань хүн зон ошожо амархаяа балай забдадаггүй. Ушарынь гэхэдэ, энэ хэрэгтэ оройдоо багахан газар үгтэнхэй. Олон зо- ниие багтааха аргагүй. Тиимэһээ арад зон сүлөө, сэбэр һайхан газарта уһанда орожо, амархаяа бэдэрдэг. Ехэнхидээ Байгал далай, Галуута нуур болон Сурхайта нуур ошожо, халуун үдэрнүүдһээ «хоргододог» гээшэбди, - гэжэ Улаан-Үдын ажа- һуугша Татьяна Субботина хэлэнэ.

Буряад зоной заншал

Уһанда шунгахадаа, юрэ уһанай эрье захада бэеэ яажа абажа ябахаб гэжэ буряад арад зон үхибүүдээ хара багаһаань һургадаг һайхан заншал­тай. Тиимэһээ буряад арад түмэн эхын һүнтэй хамта эдэ заншалнуудаа бэедээ шэнгээһэн байха. Тиихэдэ урданайнгаа ёһо мартаһан, мэдэхэшьегүй улад зон байгаа ааб даа. “Ой модон үндэртэй, набтартай, хүн зон һайтай, муутай” гэжэ хэлсэдэг гүб даа.

- Уһанда муу муухай юумэеэ бү оруулагты! Лусад хааниие бузарлахат! Бог шорой, шуһа мяха гол мүрэндөө оруулжа байбат! Һүни орой уһанай эрье­дэ хашхархагүй! Орой болоһон хойно хүнэг барижа, уһа абахаяа сээрлэгты! Тиимэ ушарай болоо һаань: “Үхибүүн түрөө, уһа абажа болохо гү?” - гэжэ асуу- гаад, уһа удхахада болохо. Лусад хааниие уурлуул­бал, одоол аймшагтай, шангаханаар харбуулхат! Далайн, нуурай, мүрэнэй, гол горхоной эрьедэ архи уужа, аашалжа огто болохогүй гэжэ хүгшэн аба, эжымнай ходол һургаал заабари хэлэжэ байгша һэн. Мүнөө би өөрынгөө үхибүүдтэ энэ һургаал заабари хэлэжэ байдагби, - гэжэ Татьяна Раднаевна хөөрэнэ.

Һэргэг байха хэрэгтэй

Арадайнгаа заншал мартангүй, Онсо байдалай талаар яаманай мэргэжэлтэдэй зохёоһон дүрим эбдэнгүй, уһа мүрэндэ шунгахадаа, һэргэг байха хэрэгтэй. Энэ талаар абарагшад яһала ехэ ажал жэл бүри ябуулдаг. Зунай амаралтын хаһын эхил­хэдэнь, лагерьнуудта хүрэжэ, уһан дээрэ бэеэ яажа абажа ябахаб гэһэн удхатай һургаал заабариин хэшээлнүүдые үгэдэг. Үшөө тиихэдэ олон зоной шунгадаг газараар онгосоор ябажа, үхибүүдээр хөөрэлдэдэг. Гансахан ами наһаяа гамная даа!