Хоёр үеын баатарнууд

Нэгэ замаар

Энэ түсэлдэ үбгэ эсэгэнэрэйнгээ дайшалхы хэрэг үргэлжэлүүлһэн аша гушанарайнь намтар зурагла­жа, олондо мэдээсэгдэнэ. Хурамхаанай аймагай Аргата һайхан нютаг тоонтотой Денис Юрьевич Степа­нов, мүн тэрэнэй элинсэг аба Илья Иванович Степанов хоёрой дайшал­хы зам тухай үргэн олон нютагаар­хидтаа дуулганабди. Денис хүбүүн Аргата нютагтаа дунда һургуулияа амжалтатай дүүргэһэнэй удаа Э. Рад­наевай нэрэмжэтэ Улаан-Үдын ме­дицинскэ колледж шэлэжэ, һуража эхилээ. Бүри эндэ һуража байхадань, тэрэниие сэрэгэй уялгата албан­да татаһан байна. Эхэ оронойнгоо үмэнэ уялгаяа дүүргэжэ ерэһэнэй удаа тэрэ һуралсалдаа бусаһан юм. Фельдшер мэргэжэлтэй болоод бай­хадаа, Денис хүбүүн сэрэгэй албан­да дахяад бусаха гэһэн шиидхэбэри абана. Тиигэжэ тэрэ 2016 ондо хэлсээ баталжа, гвардиин, амяарлагдаһан 11-дэхи десантно-добтолгын брига­дын бүридэлдэ орожо, алба хаажа эхилбэ. Гүрэн түрын табиһан олон даабаринуудые дүүргэлсэһэн бай­ха юм. Сириин Араб Республика­да һүжэрһэн дайнда хабаадахадаа, эрэлхэг зоригтойгоор ябажа ерээ.

Мүнөө хүршэ гүрэнэй харьяата газар дээрэ һүжэржэ байһан сэрэ­гэй тусхай хэмжээ ябуулгын эхинһээ хойшо Денис Степанов хабаадал­саа. 2022 оной үбэлэй дунда һарада дайлалдажа ороһон юм. Эдирхэн наһандаа зүрхэ сэдьхэлэйнгээ уряа­гаар шэлэһэн мэргэжэлээ алдангүй, дайнай халуун газарта шархатаһан нүхэдтөө эмнэлгын түрүүшын туһаламжа үзүүлжэ ябаа. Дайсанай үхэр буугаар табиһан һомоной хэлтэрхэйһээ шархатажа үлбэртэһэн хэды олон сэрэгшэдэй ами наһан абарагдааб даа. Хариин газарта суг хамта дайлалдажа ябаһан нүхэдөө абарха гэжэ ябатараа, тэрэ өөрөө хүндөөр шархатаһан байна. Дай­санай урда һэхэрдээгүй манай буряад хүбүүн сэрэгэй эмнэлгын га­зарта бэеэ аргалуулһанай удаа албанһаа табигдажа, гэртээ бусаа. Сэрэгшэн Денис Юрьевич Степанов дайшалхы габьяагай түлөө «Эрэл­хэг зоригой түлөө» орденоор, «Шэн зоригой түлөө» гэһэн 2-дохи ша­тын медаляар, «Восток-2018» гэһэн сэрэгэй һуралсалда хабаадаһанай түлөө медаляар шагнагдаһан юм. Денис Юрьевич мүнөө сэрэгэй баян дүршэлөө эдир хүбүүдтэ дамжуул­на. Сэрэгэй «Воин» түбтэ хүдэлжэ, ургажа ябаа улаан бургааһадта «Эхэ орондоо дуратай байлга» гэһэн үргэн сэдэбээр һургуули хэхэһээ гадна, эмшэн-сэрэгшэнэй нюуса- нуудтай танилсуулна.

Угай эхин

Мүнөө үеын сэрэгшэн Денис хүбүүнэй уг гарбал Эрхүү можын Оһын аймагай Улей нютагһаа эхи­тэй. Тэрэнэй элинсэг аба, Илья Ива­нович Степанов, 1907 оной майн 10-да түрэһэн намтартай. Хуби за­яанай эрхээр Буряад орон ерэжэ, Хурамхаанай аймагай Аргата ню­тагта түбхинэһэн түүхэтэй. Эдирхэн үхибүүдые эрдэм номдо һургадаг эхин ангиин багшаар хүдэлжэ эхилһэн байна. Эндэл наһанайнгаа нүхэр Евдокия Аригуновнатай ушар­жа, хуби заяагаа ниилүүлһэн намтар­тай.

Дайнай эхилхэдэ...

1941 ондо хархис муухай фашист­нуудай манай гүрэндэ дайгаар доб­толон ороходонь, арад зомнай нэгэ хүн мэтэ бодожо, Эхэ ороноо хам­гаалхаяа буу жада гартаа баряа бэ­лэй. Илья Иванович Степанов баһал сэрэгэй албанда 1941 ондо татагда­жа, Улаан Армиин 523-дахи буудаг­шадай полкын 188-дахи Улаан Тугай дивизиин зэргэдэ орожо, Баруун- хойто фронтдо дайлалдаһан нам­тартай. Дайнһаа бусаад байхадаа, тэрэнэй үгэһэн хоморхон дурсалга хөөрөөнүүдэйнь нэгэн эндэ дурад­хагдана.

- Старая Русса хото шадар болоһон хүндэ байлдаан. Немецүүд харгы хүндэлэн гарана. Тэдэнэр угаа ехэ буу жадатай, һомонуудтай. Тэрэ мүртөө эдихэ уухые элбэгээр абажа ябаа. Дайсанай пулемёт оройдоо замхангүй, манай тала буудажа мэ­дэнэ. Тиихэдэнь би, рядовой сэрэг­шэн, олон граната үбэртэлжэ, дай­санай хороһон газар руу мүлхижэ ошоод, тэрэниие хороогооб. Тэрэ байлдаанай үедэ би хүнгэхэнөөр шархатааб, үшөө тиихэдэ «Эрэлхэг зоригой түлөө» медаляар шагнагдааб, «младша лейтенант» гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөөб, - гэжэ Илья Иванович дурсаһан байна.

Эсэгэ ороноо хамгаалгын эгээл хүндэ хүшэр 1943 ондо лейтенант Илья Иванович Степанов Демьянск хото шадар хүндөөр шархатаа. Эм­нэлгэ абажа, нэгэ бага өөдэлхэдөө, сэрэгэй албанһаа табигдажа, бүхы наһаараа ажаһууһан Аргата нюта­гаа бусаһан юм. Дайнай һүүлээрхи хүшэр хүндэ сагай байбашье, Илья Иванович наһанайнгаа нүхэртэй аяар 12 хүүгэдые алтан дэлхэйдэ түрэжэ, хүл дээрэнь гаргажа табяа.

Улаан Армиин сэрэгшэн Илья Иванович Степанов Демьянск хото шадар дайсанай һомонһоо хүндөөр шархатаад үлбэртэжэ байхадаа, ми­нии үри һадаһад баһал иигэжэ хар­хис этэгээдүүдтэй тэмсэжэ ябата­раа, шуһаяа адхажа хэбтэхэ гэжэ ой ухаандаа оруулха байгаа гү? Үгыл ааб даа... Дайшалхы нүхэдөөрөө иигээд энэ муухай амитадые эшээндэнь да­рахабди. Хара тамгатай дайсад да­хинаа хэзээдэшье тархияа үргэхэгүй гэжэ этигэжэ байгаа. Теэд хэдэн жэлэй үнгэрһэнэй удаа тэрэ дайн­да хюдагдаагүй фашистнууд мүнөө һэргэжэ, баһал муухай хэрэгээ эр­хилжэ байна бшуу. Хэзээдэшье һайн-муу элирдэг, сүбэ илгардаг! Удангүй хүбүүднай дайгаа даража, даагаяа һүүлдэжэ ерэхэнь болтогой!