«Артегтэ» амарха хүсэлтэй гүт?

1925 оной июниин 16-да урданай Аю-Даг гэжэ һахюуһатай газарта, далайн тохойдо үхибүүдэй хонгёо дуунай болон горнын абяан доро туг мандалай. Тиигэжэ Крым хотодо РСФСР-эй Улаан хэрээһэнэй нэгэдэлэй амаралгын «Артек» лагерь түрүүшынгээ халаан нээһэн түүхэтэй.

«Артек» лагериин түрүүшын халаанда амарһан 80 үхибүүн далайн эрьедэ байрлаа һэн. Тэрэ зунай хаһада хүдэлһэн дүрбэн халаанда 320 үхибүүд элүүржэнгээ амараа. 

Тэрэ үедэ үхибүүдэй амарха дүрбэн майхан тодхогдоо, газаа зосоохи бараанииньшье хабтагай модоор түхеэрээтэй һэн. Эгээл һайхан майхан гэхэдэ – үбшэ хабшанда хүртэһэн хүүгэдые амяарлаһан, бусадһаа холохоно баригдаһан майхан бэлэй. Нүүдэл түхэлэй лагерь байбашье, өөрын номой сантай, соёлой гэртэй, мүн тиихэдэ үхибүүдэй өөһэдөө дархалха зэмсэгүүдтэй байгаа. Далайн эрьеын захада түүдэг носоохо, бэеэ һорихо талмай түхеэрэгдээ һэн. Иигэжэ «Артек» лагериин алдарта түүхэ эхилһэн юм. 

Байгша ондо хүүгэдэй уласхоорондын «Артек» түбэй байгуулагдаһаар 100 жэлэй ой тэмдэглэгдэнэ. Энэ ушараар Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай нэмэлтэ һуралсалай, хүүгэдэй амаралгын болон элүүржүүлгын таһагай дарга Оксана Гомбоевна Санжитоватай хөөрэлдөө эмхидхэбэбди. 

-        Амаралтын «Артек» лагерьта ошохо арга яажа олохоор бэ? Үхибүүн бүхэн хүүгэдэй уласхоорондын түбтэ амарха найдалтай байхаар гү?

-        Буряад Уласай талаһаа хүүгэдэй бүлэг сахим портфолиогой аргаар бүридхэгдэдэг. Мэдүүлгэнүүд «Артек» лагериин бүридхэлэй нэгэдэмэл суглуулбарида абтагдадаг. Һүүлэй гурбан жэлэй туршада үхибүүнэй туйлаһан амжалтануудай үнэмшэлгэнүүдые суглуулаад, можо нютагай талаһаа үгтэдэг түлөөһэгүй путёвко абахын түлөө мэдүүлгэ барихада болоно. Үхибүүдэй эгээл эрхим амжалтануудые хараадаа абажа, тиишээ ошожо амарха арга олгогдодог. Эрдэм ухаанай, соёл уралигай, тамирай болон ниитын ажаябуулгада шалгарһан үхибүүн бүхэн түлөөһэгүй путёвкодо хүртэхэ аргатай.

-        Жэл бүхэндэ Буряад нютагһаамнай хэр олон үхибүүд энэ амаралтын газарта ошодог бэ?

-        Хүүгэдэй уласхоорондын «Артек» түб болон манай уласай байгуулһан холбоо харилсаанай ёһоор, байгша ондо Буряадаймнай 156 үхибүүн бүхы 15 халаанай 14-дэнь оролсожо амарха болоно. Тиихэдээ нёдондохидо орходоо, 18 путёвко дээрэнь нэмэгдээ. 2025 оной июниин 10-ай байдалаар «Артегтэ» амархаяа 65 үхибүүн эльгээгдээд байна. Долоодохи халаанда ошохоёо 10 үхибүүн бүридхэгдэнхэй. 

-        Буряад нютагыемнай түлөөлһэн үхибүүдэй бүлэгтэ мүнгэ түлэжэ оролсохоор гү?

-        Худалдаанай путёвко борлуулха ажал «Артек» лагериин захиргаан өөһэдөө ябуулдаг. Бидэнэй бүлэгтэ тиимэ аргаар амархаяа үхибүүд ошодог. Зургаадахи халаанда хоёр үхибүүн наймаанай үнэмшэлгөөр ошоһон байха.

-        Үхибүүд ямар мүрысөөнэй болон олимпиадын баталамжануудтай байха ёһотойб?

-        Халаан бүхэндэ ондо ондоогоор бүлэгүүд бүридхэгдэнэ. Зунай сагта, уласхоорондын мүрысөөнүүдтэ илажа гараһан үхибүүдтэ һуури үгтэдэг. Тодорхойлбол, хатарай, гимнастикын болон тамирай бусад зүйлөөр мүрысөөндэ шалгарһан үхибүүдтэ. Жэшээнь, математика болон хари хэлэнүүдэй уласхоорондын мүрысөөндэ илаһан, мүн шалгарһан үхибүүд баһал путёвкодо хүртэхэ эрхэтэй. Һуралсалай жэлэй үедэ зиндаагаар бага мүрысөөндэ эрхимлэһэн үхибүүд шэлэгдэдэг. Заримдаа һургуулиингаа дүхэригтэ үнгэрһэн мүрысөөндэ түрүүлһэн һурагшадай уласхоорондын лагерьта амарха ушарнууд байдаг, тиимэһээ энэ асуудалда тодо харюу үгэхэнь бэрхэтэй.

-        Мэдүүлгэнүүдые хэр үни харадаг бэ?

-        Халаанай эхилхэһээ 20 үдэр урид мэдүүлгэнүүдые абаха саг дүүрэдэг, харин ошохо болихо тухай халаанай эхилхэһээ 15 үдэр урид үгтэдэг. Бидэ амаралгын газарһаа холо байһан ушарһаа мэдүүлгэнүүдые абалгын хаһа урид дүүргэжэ, түргэн харюусыт гэжэ гуйдагбди. Үхибүүдэй болон тэдэнэй гэртэхинэй һайнаар бэлдэхын, нэмэлтэ, заһалта оруулха аргатай байхын түлөө бидэ ажалаа уридшалан хэхэ гэжэ оролдоо аабзабди. 

-        Байгша ондо хэды мэдүүлгэнүүд ороод, хэды үхибүүд амараа гээшээб?

-        2025 оной түрүүшын найман халаанда үхибүүдһээ 1025 мэдүүлгэ ороо. Бүхыдөө амарха зоной тоо - 85. Зунай сагай гурбан халаанда амарха 30 һуурида 683 мэдүүлгэ ерээ. Нажарай амаралтын үедэ һуури абаха гээшэнь амаргүй хэсүү. Можо нютагай талаһаа үгтэдэг хубита һуури түлөөһэгүй, харин хүргэжэ ошоһон хүн харгын гаргаша өөр дээрээ даажа абаха болоно. Харгыда гаргашалагдаха мүнгэн жэлэй туршада ондо ондоо байдаг, амаралтын үедэ үнэтэй болодогынь ойлгосотой.   

-        «Артек» түбэй байгуулагдаһаар 100 жэлэй ойдо тусхай путёвконууд хараалагданхай гү?

-        100 жэлэй ойн баяр 6-дахи халаанда тудаа. Буряад оронһоо тиишэ 10 үхибүүд эльгээгдээ. Дээрэнь хоёр үхибүүн һуури худалдажа абаад ошоо, үшөө нэгэн «Артек» лагерьтай хамта хүдэлдэг эмхиһээ эльгээгдээ. Тиимэ тусхайтаар хараалагдаһан путёвко гэжэ байгаагүй. Орос Уласай Юрэнхылэгшэ Владимир Путин 2025 ондо «Артек» лагериин 100 жэлэй ойн баяр тэмдэглэхэ тухай Зарлигта гараа табиһан юм. Тэрэнэй зарлиг бэелүүлхын түлөө «Артек» лагериин хүндэтэ гэшүүн» гэһэн бүлэг байгуулагдана. Ондо ондоо жэлнүүдтэ «Артек» лагерьта амарһан, хүдэлһэн зон -  мүнөө үедэ нютаг можынгоо хүгжэлтэдэ онсо хубитаяа оруулжа байһан эрхэтэд - тэрэ бүлэгтэ орохо. 100 жэлэй ойн баярай хэмжээ ябуулгын гаршаг доро июниин 4-5-ай үдэрнүүдтэ Москва хотодо һайндэрнүүд үнгэрөө. Орос Уласай эстрадын дуушадай хабаадалгатай баяр баясхаланта тоглолтын үедэ «Артек. Зуун жэлнүүдые һэтэ» гэжэ нэрлэгдэһэн фильмын түрүүшын харалган болоо. Энэ хэмжээ ябуулга Орос Уласай Засагай газарай, Гэгээрэлэй яаманай харгалзалга доро эмхидхэгдэнэ. «Артек» лагерьта хабаатайшуулые Дмитрий Николаевич Чернышенко болон Сергей Сергеевич Кравцов гэгшэд дулаахан үгэнүүдээр угтаба. Харагшадай тоодо Буряадаймнай гурбан айлшан байбад: Валерия Николаевна Намсараева - Засагай газарай Толгойлогшын захиргаанай хорооной түрүүлэгшын орлогшо, Валентина Геннадьевна Рожицына - Гашейн дунда һургуулиин биологи, химиин багша, Людмила Сандыковна Жаргалова - Улаан-Үдэ хотын 20-дохи дунда һургуулиин захиралай орлогшо.

-        Хүндэтэ уншагшадтамнай юун гэжэ захиха байнат?

-        Хөөрэлдөөнэйнгээ эсэстэ һуралсалай эмхинүүдтэ үзэжэ байһан уншагшадта бүхы эхилһэн хэрэгтэнь амжалта хүсэхэ байнаб! Гансал мүрысөөнүүдтэ амжалта туйлаха бэшэ, мүн 100 жэлэй түүхэтэй уласхоорондын амаралтын газарта ошохо путёвконуудые шэлэн абалгада шалгархыень хүсэнэб! Хүн бүхэн энэ наһандаа нэгэшье дахин «Артек» ошохо дуратай байдаг ха юм!