Токарь Володя

Эндэ-тэндэһээ ерэгшэдэй мүнгөөр тоосохоёо һанахадань, токарь Володя таһа арсаад: “Битнай ажахыһаа салин хүлһэтэй юмби, харин танда нүхэр ёһоор туһална, наашална ха юмбиб”, - гээд, урдаа оруулхагүй.

Иигэжэ нүхэрэйнгөө үдэр һүнигүй ажаллажа байхадань, һамганиинь: “Зүрхэмни үбдэнэл даа. Намдаа түмэр зүрхэ бүтээгээд үгэхэшни гү?” - гэбэ юм ха. “Юрэ, һанаа зоболтогүй. Иимэ зүрхэнүүдые дархалдаг болоболынь, шамдаа нэгэ тиимые дархалаад, табяад үгүүжэм”, - гэжэ үбгэниинь найдуулаа һэн гэхэ.

Нэгэтэ шоглон һагад: “Үгэй, нүхэрни, шамда шадаагүй юумэн гэжэ бии юм гү?” - гэжэ асуубаб. Харюудам тэрэм иигэжэ хэлэбэ: “Хурдан гэгшын аад, үгсүүр өөдэ ябууд гарашадаг велосипед хэһэйб гэһэн һанаан намдашни бии”.

Мордоһонойнь удаа нилээд сагай үнгэрһэн хойно дуулахадам, дотороо мүрөөдэжэ ябаһан хурдан гэгшын велосипедээ тэрэ нүхэрни нэгэ һамбаандаа хэжэл үрдеэ юм гэхэ.

Хубисхал Раднаевичта олзотохо, бариишатаха гэһэн хомхой һанаан огто байгаагүй. Жэшээнь, мүнгэ абажа үгөөгүйдэнь, заримашуул баани гү, али гэрэй няалта барилгын модо шулуу, үгы гэбэл, хони дурадхаха. “Би гэргүй бэшэб, гэртэйб. Баанигүйб, теэд хамтын баанида ошодогби. Үлдэнэ, даарана бэшэб. Үнеэн бии – һүмбэй, сайлгасатайб. Бэшэ намда юунш хэрэггүй. Сэлэнгын аймагай Загастай һууринайб. Нютагтаа бэшэ һэн хойноо юунэй түлөө дарнигар гэр байра эндэ бодхоохо биб. Зондо һайниие хэжэ байбални, үхибүүдни жаргалтай һууг лэ. Харин тэдээндэ зөөри зөөшэ суглуулхагүйб – өөһэдөө ажалладаг болоод, өөһэдөө зөөриеэ олог лэ. Харин һурахаяа һанабалынь, заатагүй туһалхаб”, - гэдэг юм һэн гэхэ.

Гэр бүлэ, түрэлхид

Хубисхал Раднаевичай эгэшэ Надежда Раднаевна Галданова наһаараа Загастай, Тохойдоо ажаһуудаг, би бүри багаһаа мэдэхэ аабзаб даа. Минии һургуулияа дүүргэжэ байһан 1965 онһоо тэрэ Загастайн клубай, удаань Соёлой байшангай директорээр 25 жэл соо хүдэлжэ гараа. Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ. Одоол тусгаар ажалша, эдэбхитэй, эмхидхэхы шадабаритай даа, Надежда Раднаевнамнай. Үнгэрэгшэ зун, намараар “Новая Бурятия” Хэблэлэй байшанай “Любимые песни родителей” гэһэн конкурсдо манай эгэшэтэн амжалтатайгаар хабаадаа гэжэ тус сонин соо уншаад, баясаа һэмби. Соёлой байшанай дэргэдэхи, Сэлэнгын аймаг, улас дотороо нютагайнгаа урданай дуунуудые дууладагаараа суурхаһан “Агсуурга” гэһэн дууша эхэнэрнүүдэй хамталигай эмхидхэгшэ мүн. 82 наһатай хүндэтэ манай эгэшэ Загастай, Тохой нютагайнгаа түүхэ хадагалжа ябадаг габьяатай, олоной түлөө оролдожо ябадаг буянтай.

Эгэшэ, дүү Галдановуудай эсэгэнь, улаахан олзон угай Радна Цыденович Галданов, Тохой Гусиноозёрск хоёрой хоорондо байһан Булан һууринда 1902 ондо түрэһэн юм. 1942 оной май соо сэрэгэй албанда татагдаад, уданшьегүй “һураггүйгөөр үгы болоо” гэһэн мэдээсэл Жигмит Данзановна нүхэртэнь ерээ һэн.

Хубисхал Раднаевичай нүхэр Вера Бадмацыреновна Хобитуева Cэлэнгын Жаргаланта һууринда түрэһэн, Загастайн дунда һургуули дүүргэһэн юм. Эдэ хоёр бүри һургуулида һурахаһаа танил һэн. Вера Бадмацыреновна 1967 ондо Эрхүүгэй багшанарай институт дүүргэһэнэй һүүлээр Сэлэнгын аймагай Ташар һууриндахи Юрөөгэй интернат-һургуулида завучаар ажаллажа эхилбэ. Тэрэл үеэр Хубисхал Раднаевич Юрөөһөө холо бэшэхэнэ оршодог Инзагатада токарёор ажалда оробо. Залуугай эрхээр эдэ хоёр нүхэсэжэ эхилээд, уданшьегүй, 1969 ондо, гэрлэбэ. Табан үхибүүдтэй болоо һэн. Мүнөө арбан аша зээтэй, хоёр гушатай.

Жигмит гэжэ нэрэтэй ехэ хүбүүниинь Гусиноозёрскын ГРЭС-тэ ажалладаг. Ольга басаганиинь Гусиноозёрскдо багшалдаг. Эрдэни Саха-Яхадта вахтаар ажаллана. Сэсэгма Ивалгада ажаһуудаг, хүүгэдээ мүнөө харадаг. Одхон басаган Таня Сахалинда ажаһуудаг, ажалладаг. Хубисхал Раднаевич хүндөөр үбшэлһэнэй удаа 2008 оной зун Бурхандаа мордоо һэн.

Сэдьхэлэй һайханиинь сэгнэшэгүй

- Володимнай һайхан сэдьхэлтэй, үнэн сэхэ хүн юм һэн даа. Бүхы Зэдын ажахынуудһаа, Сэлэнгын Карл Марксын нэрэмжэтэ колхозһоо оньһон техникэ заһабарилха захилнууд үргэлжэ ерэжэ байха. 2000- дахи онуудта хүршэ хүбөө “Коммунизм”, “Октябриин 60 жэл” колхозуудай захилнуудые зэргэ дүүргэжэ байгаа. Ажахынуудай захилнуудай хажуугаар хүдөөгэй зоной боро юрын хэрэглэмжэнүүдые жэншэдгүй хангажа ябаал даа. Инзагатын айлнуудай гэр газаагуурнь, үйлсэ руу хараһан хаалгаһаа эхилээд, угаалай, оёдолой машина, сепаратор, уһа, түлеэ зөөдэг гар тэргэ гэхэ мэтэшэлэн, Володиин хэһэн, заһаһан юумэнүүд захаһаа олон. Гансал заһабариин ажал хээд ябаа бэшэ, харин бүхы юумэндэ уран нарин, һайнаар зураха, эсхэхэ, оёхо. Эдэ бүгэдын түлөө мүнгэ абаа гэжэ үгы. Колхозой һандаржа байха үедэ нэгэшье зөөри хэрэгсэл гэртээ асараагүй. Үхибүүдэйнгээ ерээдүйдэ һайн байхын түлөө үнэн сэхээр ажаһууха ёһотой юм гэжэ ото хэлэжэ байдаг бэлэй. Гадна гоёор дууладаг, зугааша, шогууша, бүри саанаһаал абьяас бэлиг түгэлдэр хүн байһан юм лэ даа, - гэжэ Вера Бадмацыреновна нүхэрынь һайханаар дурсана.

Николай БАДМАРИНЧИНОВ, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ