Эрхим номууд элирүүлэгдээ

Уран һайхан зохёолой, уншагшадай, хуушанай үзэлтэйшүүлэй һайндэр хоёр үдэрэй туршада Буряад Уласай Үндэһэтэнэй номой сан­да үнгэргэгдэбэ. Мүнөө жэлдэ «Номой дугылан» 28-дахияа эм­хидхэгдээ гээд тэмдэглэлтэй. Ур­дахи жэлнүүдтэл адли баян программатай байһаниинь баярла­маар.

БАЯН ХОЁР ҮДЭР

Уран зохёол найруулагшадтай, ирагуу найраг, үргэлжэлһэн зохёол бэшэгшэдтэй уулзалганууд, тэдэ­нэй зохёон байгуулхы ажалай үдэшэнүүд Номой дугыланай ажал ябуулгые шэмэглээ. Валентина Бабуева олон жэлдэ Буряад драмын театрай дэргэдэхи музей сахин харагшаар хүдэлнэ. Мүнөө жэлдэ энэ ажал ябуулһаарнь тэбхэр 50 жэл болобо. 70 наһатай болоһон Баяр Жигмытов, Нина Артугаева ойн баярай үдэшэнүүдые эмхидхээ. Валентина Дугарова, Амарсана Улзытуев гэгшэд уран шүлэгэй уулзалгануудта уншагшадаа уряа. «Баргажан», «Боолон Түмэр» гэһэн литературна нэгэдэлнүүдтэй танил­суулга эмхидхэгдээ.

Манай «Буряад үнэн» Хэблэ­лэй байшанай хүдэлмэрилэгшэ Александр Махачкеев өөрын шэнэ номтой танилсуулаа. Бүхы наһаараа Улаан-Үдэдэ ажаһууһан зохёолшон, Буряадай ниислэлэй совет үеын түүхэтэй хүн зониие танилсуулна. Тэрэ сагта үзэгдэһэн үйлэ ушар­нуудые иимэ тодоор үшөө хэншье бэшээгүй гэжэ олон мэргэжэлтэд тэмдэглэнэ. Гансал Александр Виссарионович айнгүй энээниие бэшэбэ ха юм.

«Номой хэшэг дэлгэрээ» гэһэн гаршаг доро үзэсхэлэн эмхидхэгдээ. 10 гаран талмай дээрэ ном хэблэдэг эмхинүүд хэһэн ажалтайгаа танил­суулжа, олоор номуудые дэлгээ. Үнэхөөрөөшье, номууд мүнхэдөө байхал гэжэ һанахаар.

ТҮРҮҮШҮҮЛ ТОДОРОО

Үндэһэтэнэй номой сан урда жэлнүүдтэ эрхимлэһэн номуудай үзэсхэлэн табихадань, хүн зон олоор һонирхожо хараһан байна. Мүнөөшье жэлдэ шалгарһан номууд эндэ өөрын онсо һуури эзэлхэл бай­ха.

«Жэлэй эрхим ном» гэһэн урил­даанда хабаадажа, түрүү һуури эзэлэгшэдые Буряад Уласай болбо­соролой болон эрдэм ухаанай сайд Валерий Поздняков, Буряад Уласай соёлой сайдай нэгэдэхи орлогшо Анна Никитина гэгшэд амаршалжа, шангуудые барюулаа.

Тус конкурсдо хабаадаха тухай 24 мэдүүлгэ ороһон байна. Тусхай жюриин гэшүүд сугларжа, тэдэ­ниие бүхы талаһаань шэнжэлгэ, шүүмжэлгэ хэжэ гараа. Тиигэжэ хэдэн шэглэлээр түрүүшүүл элирүүлэгдэбэ.

Эдиршүүл болон залуу халаанда зорюулагдаһан эгээл эрхим ном Дарима Гармаевна Башкуева бэшэһэн байна. «Возвращение в рай» гэһэн номынь үндэрөөр сэгнэг­дээ.

Петр Чайковскиин нэрэмжэтэ Буряадай хүгжэмэй колледжын бүлэг багшанар эрхим методическа ном бэлдэбэ. Тус заабаряар үлеэдэг үндэһэн арадай зэмсэгүүд дээрэ наадажа һурахаар.

Улас түрын «Бэлиг» түб эрхимүүдэй тоодо ороо. «Үзэглэл», «Мүшэхэн» болон бусад номуудые уран гоёор шэмэглэһэнэй түлөө гол шанда хүртөө.

«Буряад хэлэн дээрэ эрхим ном» гэһэн шанда мэдээжэ уран зохёолшо Доржи Норбосампилович Сульти­мов «Занабазар» гэһэн номойнгоо түлөө хүртөө.

«Республика Бурятия 100 лет. Хро­ника, события, комментарии» гэһэн «ЭКОС» гэһэн Хэблэлэй байшанай бэлдэһэн хоёр боти ном эгээл эрхим гэжэ тодороо.

УРАН ШҮЛЭГЭЙ ДОЛГИН ДЭЭРЭ

Номой дугыланай үедэ хэдэн уран зохёолой урилдаанууд эмхидхэгдээ. Эндэ залуушуулай болон үхибүүдэй олоор хабаадаһаниинь һайшаалтай.

СССР гүрэндэ эгээл дуратай уран зохёолшодой нэгэн гэхэдэ, Расул Гамзатов болоно. Дагестан Уласай авар угтай зохёолшоной шүлэгүүдтэ Буряадта олон хүнүүд дуратай байһан юм. Мүнөөшье болотор мэдээжэ Расул үбгэнэй бүтээлнүүд мартагдаагүй. «Тохорюунууд» гэһэн шүлэгынь дуун болгогдожо, хэдэн үе арад зоноймнай дунда мүнхэ зандаа.

Расул Гамзатовта зорюулагдаһан уран гоёор уншагшадай урилдаанда 23 хүн хабаадаһан байна. Эгээл эдир хабаадагша удангүй 7 наһа гүйсэхэ. Мүн эгээл ахатан 83 наһатай юм. Ехэшүүлэй дунда Тамара Павловна Челондаева шалгараа. 7-17 наһатай эдиршүүлэй дунда Даяна Доржиева түрүүлһэн байна.

Номой дугыланай үедэ Захааминай аймагһаа уг гарбалтай уран шүлэгшэн Амгалан Будаев шэнэ номтоёо танилсуулаа. Энээнтэй дашарамдуулан, Эзэн богдо Чингис хаанда зорюулагдаһан эрхим шүлэгүүдэй урилдаа тэрэ эмхидхэһэн байна. Түрэл буряад хэлэн дээрээ зохёодог 36 хүн урилда­анда хабаадахаяа мэдүүлгэ оруулаа. Эрхим шүлэг мэдээжэ ирагуу най­рагша Нина Ленхобоева-Артугаева зохёожо, гол шанда хүртөө. Илагша 5 мянга түхэригөөр шангагдаа.

Ээлжээтэ номой дугыланай үедэ залуушуулда хабаатай хэдэн талмай хүдэлһэн байна. Удаадахи жэлнүүдтэ залуу халаан бүри олоор хабаадуу­лагдаха бэзэ гээд найдагдана.