711
Хурамхаанай аймагай Арзгун нютагта “Буряад хэлэнэй үдэр” олон зоной хабаадалгатайгаар үнгэрбэ. Энэ һайндэр эмхидхэлсэхэеэ Улаан-Үдэһөө бүлэг зон зорюута ошоһон байна. Тэдээнтэй суг Арадай Хуралай үндэһэтэдэй асуудалаар хорооной консультант Ринчима Романова ошолсоо. Мүн энэ бүлэгтэ Хурамхаан дээрэ ажаһуудаг Арзгун нютагайхид, Бельги гүрэндэ ажаһуудаг Ильза Геннадьевна Керк (Нолиева) баһал ошоһон байна. Энэ бүлэг Арзгун нютагайхидтаа концерт-наадаяа дэлгэбэ.
Арзгун нютагай соёлой байшан соо хүн зон олоороо суглараа. Буряад Уласай эрдэм һуралсалай габьяата хүдэлмэрилэгшэ, “Золотой конферанс» гэһэн Улаан-Үдын багшанарай хоорондохи харалганай илагша Любовь Шагдаровна Шарланова Буряад хэлэнэй һайндэртэ зорюулагдаһан уулзалгые уран һайханаар хүтэлбэрилжэ, сугларагшадые энэ һайндэрөөр амаршалба.
Хурамхаанай аймагай даргын орлогшо Борис Хубитуевич Базаров “Ага спортивная” гэһэн ниитэ жасын гүйсэдхэхы директор Цыпылма Батуевада нютагаа һэргээлгын хэрэгтэ өөрынгөө хубитаяа оруулһанайнь түлөө аймагай даргын баярай бэшэг барюулба. Арадай Хуралай үндэһэтэнэй асуудалаар хорооной консультант Ринчима Романова энэ нютагайхидые Буряад хэлэнэй һайндэрөөр амаршалаад, Буряад орон дотор түрэл хэлэеэ хүгжөөлгын талаар үнгэргэгдэжэ байһан хэмжээ ябуулгануудые тэмдэглээд, энэ шэглэлээр баһал горитойхон нүлөө үгэжэ байһан һургуулиинхидта баярые хүргөөд, дурасхаалай бэлэгүүдые барюулаа.
Нютагайхидайнгаа зүгһөө Хурамхаан нютагта ажаһуудаг Буряад Уласай габьяата багша, Россиин ниитэ һуралсалай хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ Дышигма Шойнхоровна Хурхесова нютагаархинаа буряад хэлэндээ түшэглэн ябаһандань баясаад, баярай үгэнүүдые мэдүүлбэ.
Удаань концерт-наадан соносхогдожо, Буряадай арадай поэт, энэл нютагһаа уг гарбалтай Николай Дамдиновай “Мой отчий край- долина Баргузина!” гэһэн уран шүлэгөөр эхилбэ. Тайзан дээрэ Баир Шарланов, Людмила Базарова, Валерий Шарланов, Сэндыма Буянтуева, Соёлма Доржиева, Василий Буянтуев, Туяна Доржиева гэгшэд гаража, хонгёо һайхан дуунуудые гүйсэдхэбэ. Гомбо Цыдынжаповай зохёоһон “Баргажан нютагаа һананаб” гэжэ дуу Бадма Балдаковой нэрэмжэтэ вокалистнуудай харалганай лауреат Баир Балданов нютагайхидай халуун альга ташалга доро дуулаба. Мүн энэл нютагһаа урган гараһан уран шүлэгшэн Солбон Ангабаевай шүлэг дээрэ бэшэгдэһэн “Минии нютаг” гэжэ дуу Людмила Шагдуровна Шарланова гүйсэдхэбэ. Россиин ниитэ һуралсалай хүндэтэ ажалшан Альбина Дабаевна Шарланова Булат Окуджавын “Виноградную косточку...” гэһэн дуу нютагайхидтаа бэлэглэбэ. Максим Ибрагимов Гунга Чимитовэй “Инаг дураяа гамнаарай” гэһэн дуу Пётр Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищиин оюутан Артем дүү хүбүүнэйнгээ дэмжэлгэ доро гүйсэдхэбэ. Хоёр аха дүүнэр сугларагшадтаа хандажа, энэ Буряад хэлэнэй һайндэртэ хабаадаһандаа баяртай байһанаа мэдүүлбэ.
- Нютагайхиднай энэ һайндэр эмхидхэнэ гэжэ дуулаад, дары түргэн суглараад, зорижо ерэбэбди. Ехэ гоё һайхан, удха шанартай наада эмхидхэһэндэтнай баяртайбди,- гэжэ тэдэнэр дуулгаба.
Арзгун нютагайхид булта бэлигтэй, уран һайханай алишье шэглэлээр шадабаритай байһанаа гэршэлнэ. Эндэ дуу дуулахаһаа гадуур, өөрынгөө зохёоһон шүлэгүүдые уншаха зон олон байба. Эдэ хэд бэ гэхэдэ, Угнаасай нютагта бүхэли наһандаа хони адуулһан, мүнөө эндээл ажаһуудаг үндэр наһатай Сэсэг Будаевна Базарова, дотоодын хэрэгүүдэй таһагай майор Валерий Шарланов, Людмила Шарланова гэгшэд өөһэдынгөө бүтээлнүүдые уншажа, нютагаархидаа хужарлуулаа. Марина Урбазаевагай зохёоһон шүлэг Евдокия басаганиинь уран гоёор уншажа үгэбэ.
Дүшэн жэлэй туршада түрэһэн тоонто Арзгун нютагаа эрьежэ ерээгүй Ильза Геннадьевна одоол мүнөө ерэжэ, нютагайхидайнгаа халуун сэдьхэлээр угтуулба. Эды олон жэлнүүдтэ Бельгидэ ажаһууһан Ильза Керк (эсэгээрээ-Нолиева) уһан буряад хэлээрээ нютагайхидтаа баярай үгэнүүдые хэлэжэ, Мэлс Самбуевай “Эжын түрэһэн газарта энэл нажартаа ябанхайб…” гэһэн шүлэг сээжээр уншаба.
Улаан-Үдэ хотодо ажаһуудаг нютагаархинайнгаа концерт-наада хаража байгшад эгээл һүүлдэ табигдаһан зүжэгтэ тон ехээр баясажа, эльгэнэйнгээ эгшэтэр энеэлдэжэ, булта хүхилдэбэ. Һайн дуранай бүлэг артистнар: Валерий Шарланов, Намсарай Бадмаев, Людмила Базарова гэгшэд Цырегма Сампиловагай найруулһан “Нютагай ушарнууд” гэһэн богонихон зүжэгтэ уран бэлигээ хүсэд дүүрэн гаргажа, үнэншэмэ бэрхээр наадаа. Ушар юуб гэхэдэ, энэ зүжэг Арзгун нютагай аха захатанай ажаһуудалай энеэдэтэй ушарнуудһаа үндэһэлэн бэшэгдээ. Нютагайхид тэрэ үедэ бригадир ябаһан Григорий Бубеевич, наймаашан Марфа Дайндаевна болон хонишон Доржондой Дашиевичые гээд лэ, энэ зүжэгтэ наадаһан артистнуудай рольнуудые танижа, ехэтэ хүхилдөө.
Ехэ орой, харанхы һүни болотор Арзгун нютагай Соёлой байшан соо үни удаан наадан замхаагүй, хүдөө нютагаархид эрьежэ ерэһэн айлшадаа тайзан дээрэһээ табингүй, үшөө наадыень харажал, хүхилдэжэл, халуун альга ташалгаар дуудажал байгаа бшуу.
Буряад хэлэнэй һайндэр “Ага спортивная” гэһэн ниитэ жасын эмхидхэлээр үнгэрөө гэжэ онсололтой. Энэ жаса Буряад Уласай Засагай газарай болон Толгойлогшын байгуулһан грантын харалганда илажа, Гааргын дунда һургуулитай суг энэ проект бэелүүлээ. Тус проектын шугамаар энэл нютагта Буряад хэлэнэй һайндэртэ зорюулагдажа, буряад хэлээр уран найруулгануудай, уран шүлэгүүдэй болон “Хүгжыш, минии нютаг!” гэһэн видео-танилсуулгануудай харалгануудые соносхоһон байгаа. Тэрэ харалгануудта ганса энэ нютагтаа ажаһуугшад бэшэ, мүн Монголһоо Оюна Болд, Москваһаа Раиса Намжилова, Улаан-Үдэһөө Баина Убушиева, Хурамхаанһаа Эльвира Балданова гэгшэд өөрынгөө ажалнуудые эльгээһэн байгаа. Жюриин гэшүүд шанга шалгалта үнгэргэжэ, илагшадта шангууд барюулагдаа.
Иимэ хэмжээ ябуулгануудые ходол үнгэргэжэ байха хэрэгтэй. Юуб гэхэдэ, ииигээд лэ, багахан үйлэ хэрэгүүдээр түрэл һайхан тоонто нютагай һүр һүлдэ үргэгдэнэ ха юм даа.
- Бидэ тоонто нютагһаань үргэмжэ, элшэ хүсэ, дэмжэлтэ ходол абажа байхаяа һанадагбди. Гэбэшье, нэгэ үе сагта өөрөө тоонто нютагтаа юу бэлэглэхэ, юугээр туһалха гээшэбиб гэһэн мэдэрэл хүрэжэ ерэдэг. Бодоод үзэхэдэ, гэнтэ түрэһэн нютагшни үгы болошоод байбал, хайшаа үхибүүдээ абаад ошохобта? Хара багаһаа угайнгаа газарта эрьен бусажа, гоё һайхан байгаалидань сэнгэжэ, элшэ хүсэ абажа байхадатнай, гэнтэ эдэ бүгэдэ үгы болошоо һаань, хайшан гэхэбибди? Тиимэһээ хүн бүхэн өөрынгөө сэдьхэлэй дулаае тоонтодоо үгэжэл, ходол өөдэнь бодхоожо, һэргээжэ байха уялгатайбди,- гэжэ ниитэ жасын гүйсэдхэхы дарга Цыпылма Батуева тэмдэглэбэ.
Эмхидхэгшэд энэ хэмжээндэ нютагаа ерэлсэжэ шадаашьегүй һаа, өөрынгөө горитойхон туһаяа үзүүлһэн Сергей Геннадьевич Самбиловта, Галина Ринчиновна Урбазаева-Гармаевада болон бүхы нютагаархидтаа үнэн зүрхэнһөө баярые хүргэнэ.
Цырегма САМПИЛОВА.
Цыпылма Батуевагай фото-зурагууд.
