​​Найман эсэгэ найрлаба

Ахамадуудаа золгохо агшан

Наранай түрүүшын элшэнүүдтэй хамта Үбэр Байгалай хизаарай дэбисхэртэ зүүн зүгэй литээр Шэнэ жэл морилбо. Бүхы амитадта, хүн зондо зол жаргал, амгалан байдал үршөөдэг Балдан-Һама бурханда зорюулагдаһан хуралһаа түмэр сагаан хулгана жэл эхилбэ.

Үндэр тушаалтан үреэбэ

Агын Буряадай тойрогто Сагаан һарын һайндэрэй хэмжээ ябуулганууд Ага найман эсэгын «Юндэн шодон» субаргын дэргэдэ эхилээ. Заншалта ёһоороо, аза талаан, амгалан байдал үршөөгыт гэжэ зальбаржа, маани мэгзэм уншагдаа, һүн сагаан сэржэм үргэгдөө ааб даа.

Удаань Улаан Залаатада «Уг изагуураа удхалан түүрээе» гэһэн наадан эмхидхэгдээ. Сагаалганай найрай айлшадые Бабжа Барас Баатар, Балжан хатан, Сагаан үбгэн гурбан угтажа, уг бүхэнэй тугуудые аха захатанда барюулха ёһолол үнгэргэһэн байна.

Буддын шажантанай заншалта Сангхын Үбэр Байгалай хизаар харюусадаг дид-хамба лама Цырен Дондукбаев һайндэрэй хабаадагшад болон айлшадые амаршалжа, урагшатай, аза талаантай, зол жаргалтай ажаһуужа, ёһо заншалаа заатагүй сахижа ябахыень үреэбэ. Тиихэдэ Үбэр Байгалай хизаарай амбан захирагша Александр Осипов Сагаалганай найр нааданда хабаадагшадые амаршалхадаа, буряадааршье хэдэн үгэ хэлэжэ, арад зониие баясуулһан байна.

«Хүндэтэ нютагайхид, Сагаан hарын амар мэндэ-э. Сагаан hараар, Сагаалганаар! Зүүн зүгэй литээр Шэнэ жэлээ угтажа, найрлажа байнабди. Гэр бүлэдөө ажана тэнюун, амгалан тайбан, олзотой омогтой ажаһуухыетнай хүсэнэб. Үхибүүд хододоо элүүр энхэ ябаг. Гараһан жэлдэ буян үйлэдэжэ, һайн хэрэгүүдые бэелүүлэе», - гэжэ тэрэ хүсэбэ.

Ородой Холбоото Уласай Федерациин Зүблэлэй уласхоорондын хэрэгүүдэй талаар хорооной түрүүлэгшын орлогшо Баир Жамсуев:

«Хүндэтэ нютагайхид! Гараад байhан Cагаан hараар бултыетнай амаршалаад, ута наhатай, удаан жаргалтай ябахыетнай хүсэнэб. Анха түрүүшынхиеэ Баян Сагаанай хормойдо Сагаан һарын наадан үнгэргэгдэнэ. Иигэжэ хэр угһаа сахигдажа байһан заншалаа һэргээнэбди. «Уг изагуураа удхалан түүрээе» гэһэн наада эмхидхэгшэд, хабаадагшад аргагүй ехэ ажал ябуулаа. Гаража ерэһэн түмэр сагаан хулгана жэлээр амаршалжа, золтой, жаргалтай, элүүр энхэ, ута наһатай ябахыетнай хүсэнэб», - гэжэ нютагаархидтаа хандаба.

«Амар мэндэ-э, хүндэтэ нютагайхид, айлшад! Буугаад байhан түмэр сагаан хулгана жэлээр, Сагаан hараар, Сагаалганаар амаршалхадаа, бэеын энхэ элүүрые, зол жаргал, амжалта хүсөөд, hанаhан хэрэгүүдтнай бүтэсэтэй, саашадаа Ага тойрогнай хүгжэжэ байхань болтогой!» - гэжэ Үбэр Байгалай хизаарай Засагай газарай түрүүлэгшын орлогшын - Агын Буряадай тойрогой захиргаанай хүтэлбэрилэгшын уялга дүүргэгшэ Буянто Батомункуев амаршалба.

Уг угаараа урилдажа наадаа

Үргэн талын уудамда Ага найман эсэгын омогуу- даар хубааржа, һэеы гэрнүүд бодхоогдоо. Үндэһэн бу- ряад хубсаһаяа үмдэһэн Ага тойрогой ажаһуугшад бэе бэеэ золгожо, Сагаан һарын баяраар амаршалжа, дүү зон ахатанаа алда хадагуудаар угтажа байгаа һэн. Үнинэй хүлеэгдэһэн һайндэртээ омог бүхэн бэлдэжэ, һэеы гэрээ байха ёһоорнь шэмэг- лэжэ, сагаан эдеэн табаг, мүн заншалта бусадшье хоол түхеэржэ, айлшадые угтажа абаа. Тиихэдэ омог бүхэн уг гарбалайнгаа һарбаалжан тухай сэнтэй мэдээсэл бэл­дээ.

Хальбан угай аха захатанай нэгэн Даши Дугаровай хэлэһээр, Агын тойрогто хальбан омогой зон тиимэ олон бэшэ юм ха. «Хальбан уг дүрбэн хүхүүртэ хубаардагшье һаа, эбтэй эетэй сугларбабди. Теэд харилсаамнай мүнөөдэрэй фестиваль наадаар дүүрэшэхэ бэшэ, харин саашадаа уулзажа, бэе бэеэ дэмжэжэ байхабди», - гэжэ аха захатан тэмдэглэбэ.

- Сагаангууд омогто мүнөө дээрээ 750-яад хүн тоологдоно. Эмхидхэлэй хороондо 50-яад хүн ажал ябуулаа. Ага-Хангил, Догой, Хүнхэр, Согто-Хангил, Ага тосхонһоо гарбалтай зон сагаангууд омогто ороно. Саашадаашье уулзажа, Ага тойрогойнгоо ажабайдалда эбтэйгээр оролсожо байхабди, - гэжэ сагаангууд омогой Цыржин Жалсандоржиева хэлэбэ.

- Минии һанахада, иимэ хэмжээ ябуулганууд ехэ шухала. Юундэб гэхэдэ, уг гарбалаа мэдэхэгүй хүнүүд мүнөө олон болонхой. Иимэрхүү хэмжээнүүд саашадаа заншалта болоо һаань һайшаалтай, - гэжэ шарайд угай Болот Аюров онсолбо.

Бугуули шэдэжэ, урга татажа урилдаба

Тиихэдэсоёлойхэмжээябуулгануудайудаа «Сагаалганаймүрысөөн» олонойһонирхолтатаһанбайна. Эндэ капитанууд урилдажа, хабаадагшад хүшэмэл хүшэжэ, бугуули шэдэжэ, тоонто уялаа уяжа, hээр шаажа, морёор урилдажа, хаба шадалаа туршалсаа. «Урга таталга» гэһэн арадай наадан харагшадыешье, хабаадагшадыешье хүлгөөгөө. Урилдаанай дүнгөөр шарайд омогой түлөөлэгшэд илалта туйлажа гараа, хоёрдохи һуурида харгана, гурбадахида бодонгууд гараа.

Сагаалганай найрта бүхыдөө 2 мянга гаран хүн суглараа. Тиигэжэ бүгэдэ зоной хабаадалгатай ёохор наадаар һайндэрэй хэмжээ ябуулга түгэсэһэн байна.

Дарима АНАНДАЕВА бэлдэбэ

zab.ru сайтһаа гэрэл зурагууд абтаба