​Талын зэрэлгээн

Хүйтэн үбэлэй саhа шуурган ходоржо, хабарай урихан хаhын эхилхэдэ манай нютагта хамаг юумэн hэргэжэ, саhан хүнжэлѳѳ тайлаhан ян тан хүрэhэн тала нютагайм газар шорой дулаахан наранда таашаан амилжа, недондонойнь хүрьhэн соо арай голтойхон үлэhэн үбhэ ногооной үндэhэд тэниижэ, дээшээ, наран тээшэ тэгүүлэн жүдхэнэ. Хада шэлын оройн саhан хайлажа, уhан болон горхолон уруудахадаа тэдэниие ундалуулжа, хадын наруули газараар бүри шэнэхэн ногоон ногооржо, мүн лэ саhан дороhоо сэл хүхэхэн ургыханууд бэе бэетэеэ урилдаhан мэтэ урган бододог. Жалга добын, гол горхоной эрьеын модонуудай эшэдэ үнгын шубууд hуужа, эгүүридэ мүнхэ hайхан дуугаа жэргэн, алтан дэлхэйн амисхал шэмэглэн дуулана.
Эгээл иимэ үедэ манай тала нютагта гол горхоной уhан сэнхирлэн зэрэлгээтэжэ байдаг. Зэрэлгээн дундань шэнэ амисхал агаарта үнэртэн шэнгэжэ, шэнэхэн ногоон, сэсэгэй анхилма hайхан хоншуухан үнэр эли тодоор талыем арюудхадаг. Эгээл энэ үедэ хүн болоод адагуусанай дотор ямархан нэгэ гүйдэл орошодог байна. Хабарай нялха ногооной уняар татажа, сэнхир зэрэлгээнэй бодохо үедэл хүлэг морин нютагаа hанажа гүйдэг гэлсэдэг. Хүнэй үришье баhал илгаагүй.

Тала нютагай хабарай зэрэлгээн хүнэй сэдьхэлэй амар амгаланиие ѳѳрын эрхэгүй эзэлэн татадаг. Адуунай үүрээн, үнеэн тугалай мѳѳрэлдѳѳн, ингэн ботогоной буйлаан, унаганай инсагаалха… ямархан бэ даа нэгэ уян зѳѳлэн эгшэг зүрхэ сэдьхэлые хүлгүүлэн, уярал гуниг түрүүлэн, хүнэй hанаан бодолые заха хизааргүй тээшэ дахуулан абаашадаг. Хүн амитан хоерой бэе бэе тээшээ тэгүүлэхэшье байгаалиин үри саданай нягта холбоотой. Минии тала нютагай энээхэн буланда тээ саанахана зэрэлгээтэн манаран нэгэ обоо байдаг, саанань баhа нэгэ тэрээндэ адлихан аад, багашаг обоо байха, тэдэнэй дундуур харгы зуралзан гарадаг. Абамни бага байхадамни энэ хоёр обоо аха дүү хоёр юм гэжэ хэлэдэг hэн. Тэдээн тухай иимэ домог бии гэгшэ бэлэй: Нэгэ айлда хоёр баатар хүбүүд байдаг байгаа. Тэрэ сагта омог отогоороошье газар уhанай түлѳѳ хёморолдохо, дайлалдаха сагууд алил боложо байдаг байhан ха. Тиимэ ушарhаа хоёр аха дүүнэр байдаг газар уhанайнгаа тулада булимтаран ороhон дайсадтай тулалдахаар сэрэглэн мордоо. Байлдаан соогуур дүүнь ахаhаа таhараад, аха тээшээ ошожо ябатарнь урдань дайсанай сэрэгүүд хүндэлдижэ, тэрэ дүүнь ахадаа хүрэжэ шадангүй тэндээ хосорhон юм, гэжэ аба хэлээд, «аха дүүгэй еhо уула уhандашье байдаг» гэжэ hануулаа бэлэй. Баhа нэгэ зэрэлгээтэнги хабар Хүндэлэнэйнгээ үбэртэ ганса hайхан ахайгаа хүдѳѳлүүлээд, бусажа ябахадаа зэрэлгээн дунда hүүмэлзэн харагдагша хоёр обоое уhатанги нюдѳѳрѳѳ удаан хаража зогсоходоо, мүнѳѳхи абынгаа хѳѳрэгшэ домогой удхые хэзээ хойно болоhон хойно тайлбарилжа, ойлгоо бэлэйб. Он сагай хүрдын эрьеэн соо үхэхэ түрэхэ, унаха бодохо гээшэ хүн түрэлтэнэй жама ёhо. Абамни, эжымни, ахамнишье мүнѳѳ үгы. Нютагаймни үльгэр домогhоо ерэhэн үбгэд хүгшэдшье үгы. Юрэнь олон юумэн үгы болоо. Ерэжэ бусадаг хүнэй хорвоодо мүнхын уhа хүртэхын табилангай ерэтэр юртэмсын жама ёhотой эблэрэн

hуухаhаа бэшэ ондоо яалтай. Одоо эндэ намайе хүлеэхэ хэншье үгы болобо гэжэ, талынгаа сэнхир зэрэлгээн дунда хамаг гунигаа нулимсаараа угаажа, уулын оройдо hуужа байхадаа бодоо hэм.
Теэд би эндүүрээб. Нютаг уhан бол хүүгэдээ хүлеэхын гүн ухаан юм. Хүнэй үри бэенэрэй нютагаа эрьежэ ошохо гээшэ мүнхэ оршохын зүн бэлиг, ёhо гурим ха юм. Нютагайм үнэртэй торгон hалхин
шүлэгэйм дунда толгойем эльбэhэн эжымни гар мэтэ hанагдажа, зүүдэн соогоо түрэл нютагаа тэгүүлэн ошоном…

Цындыма Бабуева