​ Ялас гэмэ бэлигтэй сэтгүүлшэн һэн

Аймагһаа бусажа ерэн сасуугаа тэдэнээ яаралтайгаар бэшэжэ гаргадаг, харин үшөөшье олон статьянуудай, очеркнуудай материал тусхайтаар командировко бүхэнэйнгөө хугасаа соо нөөсэлхэдөө, тэдэнэйнгээ хуушаралгада орохогүй байлгыень нэн түрүүн найдамтайгаар хангадаг байгаа юм гэжэ һүүлдэнь лэ ойлгоо һэм.

  Тиихэдээ сэтгүүлшэнэй ажалда  тон шухала иимэрхүү зүйлнүүдые залуу сурбалжалагшад өөрынгөө ухаагаар ойлгохо сэнэгтэй һаа, ойлгог гэжэ өөр соогоо тоолодог тула намдаа тэрээн тухай заабарилдаггүй байгаа гэжэ ябан, ошон, лаб ойлгоо һэм.

«Буряад үнэндэ» ерэһээрни дүрбэн һара боложо байхадань, түрүүшынгээ ажалша нэгэ хүн тухай бэшэлгэеэ юуншье гэжэ ямар нэгэ ниитэ гаршаг доро оруулангүй үгэхэдэмни, манай таһагые харгалзалга дороо абаад ябаһан редактораймнай нэгэдэхи орлогшо Мүнхэ Нимаевич Нимаев тэрэнииемни Гошодо сэхэ асаржа, тусхайтаар уншуулаа һэн.

Уншаһанайнгаа һүүлдэ минии ехэ гайхалда: «Өөртэмни орожо ерэл даа», - гэжэ Гоша уряа бэлэй. Тиигэжэ түрүүшынгээ зураглал бэшэһэн болоо һэм. «Очерк» гэжэ нэрлээшье һаамнай, болохотойл байгаа. Теэд мүнөө дээрээ иимэ ниитэ гаршаг доро ябаг лэ даа! Заримдаа бэеэ баринги байхада, дээрэ агша…» - гэжэ нүхэрни хэлэһэн юм.

Георгий Цыренович Дашабыловай минии ёстой сэтгүүлшэн болохын үе сагай угаа богони байһанда үзүүлһэн ашата нүлөөниинь айхабтар ехэ байха. Тэрэнэй зүбшэл заабаринууд сэхэ иигэ, тиигэ гэһэн хэлбэригүй, юрэл ябууд дундаа гү, али эдеэнэй газарта хоолложо һуухадаа, миин лэ хэлэгдэһэн эгээл нүхэр ёһоной ажаглалта мэтэ байгаашье һаань, һүүлдэнь сониндо орохо ээлжээтэ юумэеэ бэшэжэ һуухадамни, тэдэ үгэнүүдынь заатагүй ухаандамни ороод, тэрэ бэшэлгэдэмни айхабтар туһатай байжа байдаг бэлэй даа!

Һүүлдэ энээн тухайгаа Гошодоо гэнтэ лаб хэлэхэдэмни, тэрэмни булайгаар маһагашаад, намайгаа мүрнүүдһээмни тэбэрин һагад боложо: «Сэхэ заабари хэлэжэ байнхаар иимэрхүүгээр забдахада, дээрэ байдаг байна гэжэ ойлгодог болоһоор һаянайб даа. Теэд шамһаа бэшэ хэн минии үгые тоохоб даа!» - гээд, оройдоо нюур дээрэнь багаханшье тэмдэгээ олоогүйгөөр хүйтэнөөр эльгэ хатаа бэлэй…

Тиихэдэнь залуу сэтгүүлшэд юундэ тэрэнэй ажаглалтануудта анхаралаа хандуулдаггүй байнаб гэжэ эжэлүүдгүй бодолгото болоо бэлэйб. Тиихэдээ нэгэ угаа һонин тобшололдо эрхэ бэшэ ерэхэ баатай болоо һэм. Георгий Цыренович хадаа хэндэшье һаань, бүдүүрхэжэ, өөрыгөө хэнһээшьеб холо дээгүүрби гэжэ гү, али аха хүн гээшэб гэжэ харуулдаггүй, редакци соо хүдэлжэ байһан хүн бүхэндэ адли тэгшээр, хүнгэхэн енгүүрэлгэтэйгээр хандадаг аа гү гэжэ тиихэдэ мэдэрээ һэм.

Редакцида долоон хоног соо нэгэ дахин болодог летучканууд дээрэ Гошын бэшэһэн юумэн ходо магтагдадаг байһан юм. Ядахын сагта тэмдэглэгдэхэ. «Заримдаа эдэшни заншалта ёһоороо тиигэнэ!» - гэжэ хэлээд, аалиханаар даа миһэрхэдэнь, бинь: «Ши бурууш!» - гэгшэ бэлэйб. Теэд һүүлдэ мэдэхэдэмни, тэрэ хадаа өөрынгөө тэрээн бүридэ ормоглоһон юумэн бүхэн тухай сониндо гараһан хойнонь бата һанамжатай болонхой байдаг байшоо.

Харин өөрынь һайн бүтээл болобо гэжэ сэгнэһэн юумэнэйнгээ онсоор магтагдахадань, Гоша маһайшагша бэлэй. Тиимэһээ манай редакциин орой нэгэшье аха захатанда халташье һаа, тон адли бэшэ байхадань, залуу сэтгүүлшэдтэй адли байдаг хадань тэрэнэй ажаглалтада залуушуул бодото анхаралаа табидаггүй байгаа байна гэһэн бата, намда угаа һонин тобшолол гаргаа бэлэйб.

Тиихэдээ би өөрөө Гошын ябууд хэлэһэн ажаглалтануудые одоол үндэр дээдын зүбшэл заабари гэжэ тоолодог боложо, сониноймной дугаар бүхэндэ шахуу гаража эхилһэн зураглал болон статьянууд тушаамни ажаглалтыень огто дуулаагүй һаа, урмаяа ехэхэнээр хухардаг болоһон хүм. Юуб гэхэдэ, Гошын анхарал татаа хадаа эрхим бүтээл болобо гэжэ тоолодог болоо ха юмбиб!

Нэгэ үгөөр хэлэхэдэ, Георгий Цыренович Дашабылов хадаа бүхы наһан соогоо залуу зондо туһалха гэжэ тон ехээр оролдодог байгаа юм. Сониндо хүдэлжэ байхадаа, зохёохы, уран зохёолшонойнгоо ажалда гаргадаг сагынь нилээн охор байдаг, энэ хэрэгтээ анхаралыньшье тон һуладаһан, уран түгэс зохёолнуудые бодото дээрээ бүтээлгэдэнь ехэхэн һаад, тойбо татаһан байна гэжэ би лаб хэлэхэ байнаб.

Жэшээ болгон, нэгэл юумэн тухай эндэ хөөрэхэ һанаатайб. Олон ушарта гэр бүлэеэ дутамаггүйгөөр тэжээхын тулада Гошамни редакторадай элдэб захилнуудые һаадгүйгөөд дүүргэдэг байһан юм. Онсолходо, һайндэр бүхэндэ зорюулагдаһан улаан будагтай нэгэдэхи хуудаһанда толилогдодог байһан шүлэгүүдые одоол үй түмые Гоша уран гоёор бэшэһэн, мүнөө болоходо, хэндээшье хэрэггүй хог мэтэ болоһон тэдэнь сагыеньшье абаһан, бэлигыеньшье дундаруулһан байха даа гэжэ мүнөө болоһон хойно һанагшаб. Юуб гэхэдэ, жэлһээ жэлдэ ерэжэл байдаг иимэ ушарнуудта юундэшьеб хододоо яаралтайгаар эдэ даабаринууд үгтэжэ, богони болзор соо бүтэдэг байгаа ха юм!

Харин Георгий Цыренович өөрөө «Буряад үнэндэ» үнгэргэһэн жэлнүүдээ ехэ һайханаар дурсажа, энеэдэтэй һонин ушарнуудые элбэгээр даа хөөрэжэ һуудаг һэн. Тэрэ миниингээ обкомдо ошоод байхадамни, сониноо орхижо, «Байгал» сэтгүүлэй харюусалгата секретариин тушаал эзэлхэ гэжэ зүбшөөлөө үгэһэн юм.

Юундэ тиигэһэнээ Гоша богонихоноор ойлгуулан, намдаа хэлээ һэн: «Уран зохёолоо бэшэхэдэмни, горитой саг сүлөөрхэ аалам гэжэ бодоолби даа…» Теэд энэ сэнхир һаналыньшье бэелээгүй юм даа. Юуб гэхэдэ, «Байгалда» ерэн гэһээнь, тэрэ хүлеэһэн сагынь бүришье богони болошоо бэлэй. Юундэ тиигээб гэхэдэ, сэтгүүлдэ ерэһэн ехэ, бага - элдэб зохёолнуудыень заримдаа үндэһөөрнь заһаагүйдэ оройдоо аргагүй байшоо бшуу.

Тиигэжэ «Буряад үнэндэ» ороһон хүдөө бэшэгшэдэй хэмжээгээр багахан мэдээсэлнүүдые заһаха бэшэ, харин угаа томо хөөрөөн, туужа, романуудые нюдэнэйнгөө одоол эреэлшэтэрнь уншажа, заһажа гаргаха хэрэгтэй болоо ха юм. Теэд Гоша урмаяа хухаржа, багаханааршье тунхарижа байнгүй, үнөөхил ажалша зангаараа «Байгалдашье» албаяа хэжэ гараа.

Тиихэдээ нэгэ хэды болоод лэ уулзахадаа: «Буряад үнэндэ» хүдэлһэн сагаа одоол ходо һанадаг болооб. Ямаршье һайхан, эрхим залуу хаһаяа арадайнгаа ори ганса сониндо үнгэргөө гээшэ һэмбиб? Тэндэхи сугтаа хүдэлһэн зонһоо тиимэ холо ошоогүйшье аад, үзэлэйгөөр холодоһон шэнгеэр өөрыгөө һанадаг болошооб. Тэндээ үлөөд, заншалта ёһоороо ажаллаха байгаа хүн гүб гэжэ ходо һананаб. Теэд хэһэн юумэн хэгдээ, орхигдоһон газар орхигдоо ха юм даа», - гэжэ хэлээд, угаа гунигланги харасаар нам руугаа шэртэшэдэг бэлэй…

Буряад арадай түрүү хүбүүдэй нэгэн, Сэтгүүлшэдэй холбооной гэшүүн, энэл эмхиин хүндэтэ Ярослав Гашегай нэрэмжэтэ шангай лауреат Георгий Цыренович Дашабылов энэ наһан соогоо хоёрхон лэ газарта хүдэлөөд, өөр тухайгаа ялас гэмэ һанаагаа лаб лэ үлөөжэ, Буряадай эрхим сэтгүүлшэдэй манлайда хэтэдээ байхал ёһоороо байна гэжэ түгэсхэлдөө батаар хэлэхэ дуран хүрэнэ.

Цыдып ЦЫРЕНДОРЖИЕВ