​Буряад драмын театрта «Аадар» зүжэгэй аршаан сүршөө

Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй академическэ драмын театрай 89-дэхи театральна хаһа халдабарита үбшэнэй шалтагһаа боложо, онсо ондоогоор эхилээ. Энэл осолто байдалһаа дулдыдажа, урдахи хаһын һүүлшын хоёр зүжэг табигдаагүй һэн гээд һануулая. Сагһаа урид бүхы ажалшад зунайнгаа амаралтада эльгээгдээ һэн. Тиигээд июлиин эхеэр шэнэ театральна хаһамнай нээгдэжэ, бүхы ажалшад, зүжэгшэд бэеэ хамгаалгын эрилтэнүүдые нарин хууляар сахин хүдэлжэ байнхай.

Хоёр зүжэгэй бэлдэлгэ эршэтэй ябуулагдаа.

Энэ хоёр һара соо нэгэ доро хоёр зүжэгэй бэлдэлгэ эршэтэй ябуулагдаа. Агууехэ Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай 75 жэлэй ойн баярта зорюулагдаһан “Хэнзэ ногоон” зүжэг Цырен- Дондок Хамаевай зохёолой шэнэ инсценировкоор бэлдэгдэжэ байна. Энэ зүжэгэй бэлдэлгэ үшөө май һараһаа эхилээ һэн. Уран найруулагша Саян Жамбалов наадаха зүжэгшэдөөрөө zoom гэһэн Интернет-дэбисхэрэй хабсаргалтаар холбоо барижа, бэлдэлгэеэ ябуулаа. Энэ ушар нэгэл һайтай, мүнөөнэй шэнэ онол аргануудые нэбтэрүүлэн хүдэлхэ дадал шадабари хүгжөөгдөө гээшэ.

Хоёрдохи зүжэгынь хадаа – Александр Островскиин суута “Гроза” гэһэн пьесээр найруулагдаһан зүжэг. Энэ зүжэгые уран найруулагша Виктория Печерникова бэелүүлэн табиба. Августын 28-ай үдэр энэ зүжэг бэлэн боложо тушаагдаа.

- Манай театрай түүхэдэ иимэ ушар боложо үзөөгүй, шэнэ зүжэг тушаагдаад, бэлдэгдээд, харагшадайнгаа анхаралда дэлгээхэ аргагүй байнабди. Үзэгдөө харагдаагүй байдал тогтошоод байна, теэд яахаб. Хэзээ һаядаа үбшэнэй хохидол номгоржо, хорюултай байдал тайлагдажа, харагшаднай түргэн шэнэ зүжэгүүдыемнай хараха бэзэ гэжэ найдан, сэдьхэн, ажалаа үргэлжэлүүлнэбди, – гэжэ театрай уран һайханай талаар хүтэлбэрилэгшэ Саян Жамбалов хэлэнэ.

Ород классикые буряад болгоо

“Аадар” гэһэн зүжэг за­луу, бэрхэ уран найруулагша Виктория Печерниковагай 2-дохи бүтээлынь болоно. Нёдондо жэл Саян Жамбало­вай пьесээр “Тугшан” гэһэн зүжэг табяа һэн.

- “Грозагаар” зүжэг табиха урилгын ороходо, баярлааб, дуратайгаар тогтоон абааб, - гэжэ хэлэнэ. Аяар 161 жэлэй саана бэшэгдэһэн пьесэ. Ородой агууехэ пьесэ Буряад театрай тайзан дээрэ яажа нэбтэрүүлэгдэн зохёогдохо юм гэжэ олон зоной һанаа бодолдо ороо, һонирхолыень татан хүлеэлгээ.

Энэ пьесэ хадаа бултандамнай танил, дүтэ. Үшөө һургуулида һуража ябахадаа уншаһан пьесын бүхы танигдама дүрэнүүд булта гаража ерэнэ. Пьесэ соо болодог бүхы үйлэ хэрэгүүд һонирхол татан үнгэрнэ. Манай юрэ ажабайдалдамнай гэр бүлэ бүхэндэ өөрын драма, өөрын зүрилдөөтэ байдал, баяр гашуудал бултал тэнсэлдээд лэ ушаржал байдаг ха юм, тиимэһээ ород гү, али буряад айлда эдэ үйлэ хэрэгүүд болоно гү гэжэ балайшье гол удха бэшэ. Гэр бүлын, тэрэнэй олон орёо харилсаанууд, зүрилдөөнүүд,  хүдэлөөнүүд: инаг дуран, найдал, баяр, гуниглал, нүхэсэл, атаа жүтөөн, үнэн сэхэ байдал, урбалга, зэмэлэлгэ, аба эжыгээ хүндэлхэ гурим гэхэ мэтэ. ябаһан мэдэрэл, сэдьхэлэй

Аргагүй тодо дүрэнүүд

Тайзан дээрэ улаан үнгэ зүһэтэй элһэн. Элһэн дээрэ хэдыхэн бахананууд, гэнжээр холбогдоһон модон соргонууд борооной уһа суглуулхаяа хүлеэшэнхэй. Ондоо замби юртэмсэдэ боложо байһан түүхэ юм гү гэхээр оршон байдал. Зүжэгэй үйлэ хадаа Дикойн буусада боложо байһан үзэгдэлөөр эхилнэ. Гансаараа бардам гэгшээр тэргэ дээрэ һууһан Дикойн урда тээ дүүрэн бүһэтэйшүүл шагай шүүрээлгэ эмхидхэн наадана. Шуралхан барин, гэрэй эзэндэ билдагашан нааданад. Зөөри зөөшэ шүүхэ шунахай һанаан тэдэ­нэй һанаа хүсэлыень эзэл­шэнхэй. Дикойн дүрэ Буряад Уласай арадай зүжэгшэн Баярто Ендонов ехэ мэргэ­нээр харуулаа. Олон зониие суглуулха, үймүүлхэ, тэдээн дээрээ өөдэрхэхэ, зонхилхо, тухирха угаа дуратай Дикойн дүрые абаһаар лэ танихаар.

Кабанихын ролиие Рос­сиин габьяата зүжэгшэн Должин Тангатова баһал уран мэргэнээр гүйсэдхөө. Дэлхэйн бүхы тайзанууд дээрэ Должин Тангатовагай харуулһан Кабанихын дүрэ шэнги дүрэ олдохошьегүй, бэдэрэлтэшьегүй. Нюурайнь, шэг шарайнайнь хүдэлсэ бүхэн, хоолой абяанайнь аянга бүхэн ами аминдаа наадажа, досоогоо бахархан, нюдэ таһалангүй харахаар дүрэ болоо. Кабаниха шэнги хатуу сэдьхэлтэй эхэ мүнөө байдаг юм гү гэһэн асуудал, иимэ шэрүүн хадам эхэнүүд дайралдадаг гэһэн тобшо­лол харагшын сэдьхэлдэ түрэхэл байха.

“Харанхы бүрэнхы хаан түрэ соо һаруул гэрэлэй эл­шэхэн” гэгдэдэг Катериные Лосолма Протасова наадаа. Гүлмэр залуугаар дурагүй хүндэ хадамда үгүүлһэн басаганай түүхые, досоохи байдалайнь хүгжөөлгые Ло­солма үнэншэмэ һайханаар харуулжа шадаа, уринаар энеэбхилхэ газартань эне­эбхилээд, уйдан гуниглаха газартань гуниглаад.

Һула эрэ, эхын шанга мэдэл доро байдаг, өөрын зориг һүлдэгүй Тихонэй ролиие Булат Самбилов наадаа. Булат зүжэгһөө зүжэгтэ урган хүгжэжэ, наадаха шадабарияа улам мүлижэ ябадаг артист, ямаршье амплуа маягай рольнуудые наадажа шадаха гэһэн найдал бии.

Бүхы дээрээ герой бүхэнэй абари зангыень, аяг аашыень, сэдьхэл ухааень гүнзэгыгөөр харуулха, об­разыень гарган буйлуулха хүсэн зүжэгшэ бүхэндэ бии. Харин тэрэ хүсыень гаргаха, һэрюулхэ, дадал шадаба­рииень, абьяас бэлигыень хүгжөөн ниидүүлхэ гээшэ уран найруулагшын гар соо байлсадаг. Уран найруулаг­ша, театрай эрдэм мэдэсэ за­адаг багша Виктория Печер­никовагай дүршэлынь эндэ гаража ерээ гэхэдэ, алдуу болохогүй.

Зүжэгэй түгэсхэлдэ, ангаһан зон тайзан дээрэ аадарай орохые хүлеэнэ, сахилгаан сохилоод, тэнгэри ехээр дуугараад, аршаан сүршэһэн мэтэ аадар орожо, соргонуудаар амидын элшэ хүсэ бэлэглэһэн уһан урдана. Тэрэ уһан эдэ зоной ажабайдалые сэбэр болгожо арюудхаха аргатай гээшэ гү, нүгэл баршадыень угаан сэбэрлэжэ шадаха гү?

Намжилма ЦЫДЕНОВА, Буряад драмын театрай уран зохёолой таһагай мэргэжэлтэн