Нютагһаам эхитэй наһанайм харгы

Дээдэхэн хонгор Үшɵɵтэеэ

Дэгэд холын гэхэгүйлби -

Тэниглэн балшар наһанһаа

Тэгүүлдэг нютагни бэлэйл даа.

 Үшɵɵтэй голой толи соо

Үшɵɵһэдынь зэргэлээд – зохидхон.

Номин хүхэ толи соонь

Нааданал минии бодолнууд.

Рахмет Шойморданов

Хүнэй сэдьхэлдэ эгээл дүтэ, дулааханаар һанагдажа, ходол дурсагдажал байдаг тоонто болоно ха юм. Бүмбэрсэг дэлхэйн алишье газарта ябахадаа, хари гүрэнэй ямаршье буланда байхадаа Зэрэлгээтэ Зэдын аглаг һайхан Дээдэ-Үшɵɵтэй нютагаа һанан һанан ябадагби.

  Улаан-Үдэһɵɵ 250 модоной газарта һуурижана. Ивалгын, Сэлэнгын аймагуудые үнгэрɵɵд, олонхон дабаануудые дабаха үедɵɵ аялга дуунай уяхан зэдэлээн соо нютагаа зорижо ябахадаа, Зэндэмэни Зэдын аймаг мэлмэрэн бултайжа, үргэн талаараа бүмбэгэр сагаан хонид буржагар хурьгадаа дахуулан ябахые харахадаа, бүришье досоом гоё болодог.

Үргэн Сагаалиһаа эхиеэ абаһан баян үргэн Дээдэ-Үшɵɵтэймни ая гангаар анхилма агаартай, түүхэ домогоор баян, ɵɵрын онсо баялигтай.

Одоол энэл нютагһаа эхитэй наһанайм минии харгы. Нютаг тухайгаа хɵɵрэхэ болоо һаа, иимэ: үндэр мэдэрэл түрүүлдэг үнгэтэ үзэгдэлнүүд, үбэлдɵɵ сагаан саһаар хушагданхай, хабартаа түрүүшын ургы сэсэгээр бүрхɵɵгдэһэн, зундаа алим жэмэсээр баян, намартаа алтан намарай шарай харуулһан үржэлтэй һайхан тоонтомни.

Үндэр Сагаалай уулын хормойһоо бурьяалан урдадаг Үшɵɵтэйн гол. Энэл голой эрье дээрэ хүлɵɵ норгоожо, шунгажа, хүйтэн уһанай долгин соо наадажа, хүхижэ ябадаг нютагайм зон.  

Михаил Дугарович Цагановай нэрэмжэтэ һургуули - тоонто нютагайм эрдэм ухаанай гуламта, урданайнгаа түүхэеэ мартангүй, үндэһэн соёлоо үргэжэ, ёһо заншалаа, уран зохёолоо үзэжэ, түрэл буряад хэлэеэ хүгжɵɵһɵɵр.  Мүнɵɵ һургуулиин захирлаар бэлигтэй бэрхэ  Сэсэг Санжиевна Доржиева хүдэлнэ.

Жэл бүхэндэ түрэл нютагайнгаа һургуулиин богоһо алхажа ороод, арбан жэлэй хугасаа соо эрдэм мэдэсэ олгуулаад, хэды олон хүбүүд басагад  наһанайнгаа үргэн харгыда гарана гээшэб. Хүн бүхэн саашань ɵɵрынгɵɵ талаан бэлигээ олоод, мэдээжэ суута мэргэжэлтэд, эмшэд, дуушад, багшанар болоноб. Бүхы мэргэжэлые тоолохо болоо һаа, олон. Ганса Буряад орондоо мэдээжэ бэшэ, харин Росси соогоо суута дуушад, зүжэгшэд, барилдаашад болоод ябана. Нютагайнгаа нэрые дээшэнь үргэжэ, суурхуулжал ябаһаар.

Үнэхɵɵрɵшье, тэдэнэй тоодо тон түрүүшын Буряадай эрдэмтэн Доржи Банзаровай түрэһэн нютаг гээд тэмдэглэлтэй.

Жэл бүхэн зунай дулаан хаһада һургуулиидаа ойн баярай уулзалгануудые  үнгэргэжэ, бэе бэеынгээ амар мэндые мэдэлсэжэ, һонин мэдээсэлнуудээрээ андалдажа, һургажа гаргаһан багшанараа хүндэлэн, баяраараа хубаалдан, сэдьхэлээ ханатар зугаалжа тарадаг гээшэ. Тиимэ ёһо заншалаа алдангүй ябадаг гээд хэлэлтэй.

Хүдɵɵгэй байдал амгалан, дулаан һалхинай һэбшээтэй, элдин тэнюун, энхэ тайбан. Мүнɵɵ манай нютагаймнай залуушуул хүдɵɵ ажахын фермернууд боложо, тус тустаа гаража, ɵɵһэдынгɵɵ хубиин ажал эрхилдэг болонхой. Тэрэнь ехэ урматай.   Хүдɵɵгэй зоной бэе махабад элүүр, түрэл байгаалиингаа агаараар амилжа, хүрьһэтэ газараа гэшхэжэ, ɵɵрынгɵɵ үйлэдбэрилһэн эдеэ хоол барижа, арюун сэбэр аршаандал адли уһаяа ундалжа байхадань ехэ зохид байдаг. Нютагайнгаа арад зоной ажабайдалые хаража, һонинуудые дуулажа байхадаа бүришье досоом хүлгɵɵтэй болодог. 

Хотын байдалһаа хобхорон харгын жолоо баряад,  нютагаа жэл бүхэн эрьежэ бусахадаа, эсэһэн сусаһанаа мартадагби. Саг түргэн эрьенэ. Жэлэй ямаршье сагта тоонтомни угтан абадаг, олон жэлэй үнгэрɵɵшье һаа, түрэһэн нютагни хэбээрээ, үльгэрэй орон шэнги, үнгын һолонго татаад үргэн талаяа шэмэглэһэн зандаа, досоогоо ɵɵрынь хубиин юртэмсэтэй, талаан бэлигтэй хүбүүд басагадаараа баян.

Би Дээдэ-Үшɵɵтэй нютагта түрэһэндɵɵ, үндыһэндɵɵ баяртайб. Олон жэлэй үнгэрɵɵшье һаа, минии ухаанда бага наһым хаһа хододоол элеэр һанагдан байдаг. Энэл даа, минии нютаг!

Хүн бүхэн Эхэ нютагаа эрьехэ ёһотойл ха гэжэ хододоо һанагшаб, юундэб гэхэдэ нютагһаа эхитэй наһанай харгы. 

 Баярма Алексеевна Идамжапова