Буряадай Үндэһэтэнэй номой санда Алексей Тенчойн номуудай үзэсхэлэн дэлгээгдэбэ

Үргэн олониитэдэ яһала мэдээжэ боложо ябаһан уран зохёолшо, лама Алексей Тенчой гэгшын туужануудай гурбан боти согсол­бориие февраль һарын эхеэр Москвагай “Ридеро” хэблэл “нара харуулаа”. “Сагаахан заан Ланченкар” гэжэ номынь 2020 оной эгэ­эл эрхим ном гэжэ Буряадта үндэрөөр сэгнэгдээ һэн гээд һануулая. Үнгэрһэн үбэл Алексей Буряад Уласай Үндэһэтэнэй номой сантай харилсаа байгуулжа, номуудаа бэлэг болгон дамжуулаа һэн. Тиимэһээ номой санда уран зохёолшын бүтээлнүүдэй үзэсхэлэн дэлгээгдэбэ ха юм.

- Манай номой санда Алексей Тенчойн аяар 44 ном бии. Вирту­альна аргаар эмхидхэгдэһэн тэрэ номуудайнь үзэсхэлэн ехэ олон уншагшадые һонирхуулна. Уншаг­шаднай зорюута ерэжэ, номууды­ень абажа уншана. Мэнэ һаяхана, танай ерэхын урда тээ нэгэ эхэнэр аяар 5 номыень абаад ошоо. Энэ үзэсхэлэн нэмэгдэн, үргэлжэ дэлгээгдэжэ байха - уран зохёолшо шэнэ номуудаа эльгээжэл байхаб гээд найдуулаа, - гэжэ уран зохёо­лой таһагай ахамад библиотекарь Людмила Макарова хөөрэнэ.

Алексей Тенчойн номууд хизаар ороноо шэнжэлэлгын таһагта бүри олоор табигданхай. Өөрөө Алек­сей Москва хотодо ажаһуудагшье һаань, тэрэниие буряад уран зохёолшо гэжэ олониитэ тани­даг болонхой. Энэ хүмнай 40-өөд наһандаа аяар 70 гаран ном хэблүүлэн гаргаад байна.

Эхин дээрээ...

Үргэн шэглэлэй олон-олон бүтээлнүүдые зохёожо байһан ав­тор оройдоол 2004 онһоо ном бэ­шэжэ эхилһэн юм. Эгээл тэрэ үедэ Чод гэжэ шэдитэ номнол тухай хөөрөөнүүдэй түрүүшын согсолбо­ри хэблүүлһэн.

- Эдир залуу наһандамни уран зохёолдо һонирхол бии болоһон юм. Үнгэрһэн зуун жэлэй 80-яад онуудай һүүл багаар Агын дасан­да хубарагаар ороод байхадамни, 100 гаран наһатай ламанар байдаг һэн. ГУЛАГ-ай хатуу шэрүүниие өөр дээрээ үзэһэн ламанар “арадай дайсан” гэжэ хардуулан хашуулан байхадаа, өөһэдынгөө шэлэһэн номнолдоо урбаагүй, олон жэлдэ түрмэ түлшөөр хаагдажа зобо­бошье, нютагаа бусаад, дасандаа алба хэжэ, арад зондоо туһа асар­жал байгаа. Би эдэ үндэр түрэлтэ ламанарай хажууда буддын ном­нол шудалжа эхилһэндээ ехэ ба­ясадагби. Үдэшэндөө бидэниие, арбаад эдир ламанарые, хажуудаа һуулгаад, элдэб түүхэ хөөрэдэг һэн. Эдэ хөөрөөнүүдынь минии ухаанда бүхөөр хадуугдажа, тэдээнииень бэшэжэ, ном гаргаа һэм, - гэжэ Алексей Тенчой хөөрэнэ.

Үнэн харгы олдохо

Аюша Эрдынеев гэжэ лама бии гэжэ дуулаһаншье һаа, танил бэшэ байгааб. Нёдондо улаан нюураа­раа уулзажа, табан часай хугасаада ехэ һонин хөөрэлдөө хээ бэлэйбди. Энэ хүнэй гүнзэгы эрдэм мэдэсэтэй байһандань, ехэ баясааб. Буддын шажанай гүн ухаан бодолһоо эхи­лээд, хүн зоной харилсаан, түүхын үйлэ, дэлхэйн һонин үзэгдэлнүүд гээд лэ, үргэн мэдэсэнь гайхуулна.

Буддын шажан тухай эхин мэдэсэ абахаяа һанаһан зон Алексей Тенчойн хөөрөөнүүдые уншахал хэрэгтэй. Уран зохёолшон буддын шажан тухай бултанай ойлгомоор, юрын хэлэн дээрэ, угаа зохидхоноор тайлбарилан бэшэнэ. Буддын шажан бусад үзэлһөө юугээр ондооб - шажанда һүзэгтэй болохын тула юун хэрэгтэйб, юундэ буддын номнол хүн зон шэлэжэ абанаб гэхэ мэтэ асуудалнуудта харюу олохоор. Хөөрөөнүүд соонь юрын хүнэй боро юрьеэнэй байдалаар гүн ухаанай үнэн харюу олдоно.