Буряадай хүгжэмшэн гансахан дуугаараа газар дэлхэйгээр алдаршаа гү?

2001 он. Оюутадай ходо ябадаг багахан кафе БГУ-һаа холохоно бэшэ бии юм һэн даа. Тэрэнэй хажууда домог суута хүгжэмшэд Цырен Шойжонимаев, Виктор Малдаев, залуухан Булат Гомбоев, үшөөшье хэд һэм даа тамхи зуугаад зогсобо. Суг һурадаг хүбүүд басагадаараа дахасалдажа ябаһан би Цырен Дашиевичые харахатаяа сасуу сэхэ дүтэлөөд танилсаа бэлэйб. Юундэ тиигэжэ зүрхэлөө һэмбиб гэхэдэ, нэгэ ушар шалтагаан байгаа.

100 дуу бэшэһэн аад...

Түрэһэн нютагтаа зорюулһан «Хүсөөтэмни» гэжэ шүлэгыем «Буряад үнэндэ» уншаад, Булат Гомбоев («Урагшаа» гэжэ дуугаараа олоной зүрхэ буляаһан дуушан) ехэтэ һайхашаагаад, хүгжэм найруулһан юм. Цырен Шойжонимаев тэрэ үеэр Буладай продюсер һэн ха. Тиимэһээ хүгжэм найруулга тухайнь нютагаархидтамни дуулгаһан байжа, олоной «ододтой» золгохоёо забдаһан байнаб.Тиигэжэ тэрэ дуугаа урдаа баряад, Хүсөөтэ хүрөө һэмди. Теэд энээн тухай бэшэ ха юм даа хөөрөөмни...

Он жэлнүүд ошоошье һаань, оюутан ябаһан намда хандасань һанагдаадхина. Юрэдөө намтай сасуу шэнгеэр хөөрэлдэдэг һэн. Өөдэрхэхэ, дээрэлхүү зан гаргаха гэжэ юрэ байгаагүй. Теэд Цырен Шойжонимаев хэн бэ, хажуудань би хэн һэнбиб? «Түрүүшын дуран» гэжэ дууень үшөө тэрэ сагта мэдэхэгүй буряад үгы байгаал даа. Мүнөөшье дуулалдаһаар ха юм. Арадай дуун болонхойл.

- Цырен Дашиевич, та үшөө ямар дуу зохёогообта? - гэжэ мүшхэһэн мэтээр догоодон һагад асуугаадхибаб.

Тиигэхэдэмни шожоошье хүдэлэнгүй урдаһаамни:

- Һаяхана «нара хараһан» шэнэ ном соомни 89 дуун ороо. Бүхыдөө 100 гаран дуу зохёогооб гэжэ тоолоноб. Үгөөрөөшье, аялгаараашье зохид болоо гэжэ өөрымни һанадаг «Мүнхэ дуран» «Харюугүй дуран» бии... Теэд «Түрүүшын дураниием»гансашье буряадууд бэшэ, олон ондоо яһатан шэлээд лэ байдаг. Инна Шагнаевагай ород оршуулгань олондо һайхашаагдадаг. Монголшууд ехэ дуратайгаар дуулаад, клипшье буулгаһан байдаг. Хальмагууд дуулалдадаг. Һаяхана тувинец хүбүүн өөрынгөө түрэлхи хэлэндэ оршуулаа.

1989 ондо 2-дохи курсын оюутан ябаад бэшэһэн дуугаараа Цырен Шойжонимаев арад олондоо мэдээжэ болоол даа. Хожомынь бэшэһэн һайхан дуунуудынь байбашье, «Түрүүшын дуранһаань» үлүү уладай дунда тараһан дуун үгы хэбэртэй. Тиимэл байдаг табилан. Бурханай хайраар ялас гэмэ бэлигтэй түрэһэн ялагар «ододой» зохёолнуудһаа бүгэдыень арад зон бүхөөр хадуун һанаад ябадаг бэшэ ха юм. Бодоод үзыт даа, дэлхэйн элитэ ехэ зохёолшодой, уран зураашадай али нэгэ бүтээлынь арад зон соо шэнгэн, алдар солыень үргэн ябадаг лэ. Холо ошонгүй Буряадайнгаа уран зохёолшодые нэрлэһүү – Дондок Улзытуевай «Ая гангын орон», Даша Дамбаевай «Урагшаа, минии поезд», Д-Р. Батожабайн «Төөригдэһэн хуби заяан», Исай Калашниковай «Шуһата зэбүүн саг».

Холо гадуур ходорон гараа

Гуша гаран жэлдэ зохёохы ажалаа ябуулан, Цырен Дашиевич хаагуур ябаагүйб даа! Хэды олон бэлигтэйшүүлдэ дали жэгүүр олгуулаа гээшэб – Инна Шагнаева, Вера Шобосоева, Светлана Санжитова болон бусад. «Зүүн зүгэй һэбшээн» гэжэ продюсерска түбынь хэды олон шэнэ нэрэнүүдые нээгээб даа!

- Цырен Дашиевичай танихагүй хүн бии юм гү? Үргэн Буряадаа уруудан үгсэн ябаа, Агада, Усть-Урдада олон тоото тоглолтонуудые эмхидхээ. Мүнөө болоходо, Буряадһаа холо гадуур ходорон гаража, Новосибирск, Москва, Санкт-Петербург хотонуудта тоглолтонуудые эмхидхэнэ. Ябан ошон, далайн саанашье даража ошоод, тоглолто хэжэ байбалнь, гайхахагүйб. Дуулим дэлхэйн зоной дура буляаһан дуунай авторай хэмжээгүй, гэшхээгүй газар байхагүйл.

Бүхэроссиин дэлисэтэй «ододтой» Цырен Дашиевич дүтын харилсаатай болонхой. Илья Резник, Наталья Гулькина, «Пламя» бүлгэмэй солист ябаһан Станислав Черемухин болон бусадтай хамтын тоглолтонуудыешье эмхидхэһээр. «Как упоительны в России вечера» дуунай автор Виктор Пеленягрэтэй нютагаархидаа дахин танилсуулха түсэбтэйшье.

Апрелиин 10-да Улаан-Үдын «Феникс» түбтэ дуу болон шүлэгүүдэйнгээ номтой танилсалгын үдэшэ эмхидхэхэеэ бэлдэлгэ ябуулжа байна. Буряадаймнай эстрадын дуушад – Эрдэни Батсух, Инна Шагнаева, Светлана Бунеева, Ганцэцэг Болд, Дарима Дугданова, Хажидма Аюржанаева, Ринчин Дашицыренов, Галсан-Нимын Гандиг, Виктор Лубсанов, Сэсэг Аюшеева, Вера Шобосоева, Эдуард Будожапов, Светлана Санжитова, «Үетэн» болон «Лаккитон» бүлгэмүүд болон бусад оролсохо юм. Хүгжэмшэн-инструменталист Сергей Гусев Москваһаа энэ үдэшэдэ хабаадахаяа зорюута ерэхэнь.

P.S. Цырен Шойжонимаевтай уулзаха бүридөө үүлэгүй оюутан хаһаяа һанаадхидагби. Үнөөхил зандаа үлэнхэй шэнгил домог суута хүгжэмшэн. Он жэлнүүд ябаа ха юм. Тиимэ бэшэ. Цырен Дашиевич ондоо болоо, бишье хубилаа юм бэзэб.