Хада шэнги үндэр, тала мэтэ үргэн сэдьхэлтэй

Байгша ондо суута уран зохёолшо, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветеран, буряад арадай бэлигтэй хүбүүдэй нэгэн, «Төөригдэһэн хуби заяан» гэжэ суута гурбалжан боти роман бэшэһэн Дашарабдан БАТОЖАБАЙН түрэһөөр 100 жэл гүйсэхэнь. Энэ ушараар Дашарабдан Одбоевичой түрэһөөр 100 жэлдэ зорюулагдаһан хэмжээ ябуулгануудые нээһэн харалга-экспозици эдиршүүлэй номой санда боложо үнгэрбэ. Тус номой сан 20 жэлэй туршада бэлигтэй уран зохёолшоной нэрэ зүүжэ ябана.

Харалга-дэлгэсэ

Дашарабдан Батожабайн гол бүтээл «Төөригдэһэн хуби заяан» гэһэн зохёолоор «Весь Батожабай» гэжэ нэрлэгдэһэн харалга дэлгээгдэбэ. Уласай эдиршүүлэй номой сан болон П.И. Чайковскиин нэрэмжэтэ Урлалай колледжын хамтын хүсөөр эмхидхэһэн түсэл болоно. Уран зурагай таһагта һурадаг оюутад «Төөригдэһэн хуби заяан» гэһэн уран зохёолой удхаар зурагуудые зуража, олоной һонорто дурадхаһан байха юм. Оюутадай удха түгэлдэр зурагуудые зурахадань, бэрхэ багшанарынь, Ород Уласай Уран зураашадай холбооной гэшүүд Цырегма Болотова Василий Богомазов хоёр шадамар бэрхээр залан хүтэлөө. Уран зохёолой гол герой Аламжа, мүн тэрэнэй һамган Жалма хоёр хүүгэдтэеэ тодоор харуулагдана. Тэрэ үедэ Буряад нютагта, Хитад, Япон гүрэнүүдтэ, Лондон, Берлин, Санкт-Петербург, Шэтэ хотонуудта боложо байһан үйлэ хэрэгүүдые уран биирын хүсөөр эдир зураашад шадамар бэрхээр харуулжа шадаа. Тиихэдэ номой сангай ажалшад өөрынгөө жасаһаа Дашарабдан Батожабайн намтарта, зохёохы ажалдань хабаатай саарһа дансануудые, гэрэл зурагуудые, гар бэшэмэлнүүдыень суглуулжа, харагшадта дурадхаба. Үшөө Гүрэнэй архивай жасаһаа, Үндэһэтэнэй номой сангай, Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ гүрэнэй академическэ театрай музейһээ үнэтэ гэрэл зурагууд, номуудынь, баян суглуулбари олоной үзэмжэдэ табигдаа. Элитэ уран зохёолшын бэшэжэ байһан машинка тэрэнэй басаган Сэсэгма Даширабдановна номой сангай жасада дамжуулаа.

Нээлгын баяр

Бэлигтэй уран зохёолшын 100 жэлэй ойн баярта зорюулагдаһан харалгада хүн зон олоор суглараа. Дээдэ болон дунда мэргэжэлэй һургуулинуудай оюутад, уран зохёолшод, тэрэнэй гэртэхин, нютагай түлөөлэгшэд ерэжэ, суута Дашарабдан Батожабайн бэшэһэн номуудыень, барижа ябаһан хэрэгсэлнүүдыень үшөө дахин хараха аргада хүртэбэд.

- Нэн түрүүн соёлой ажалшадай мэргэжэлтэ һайндэрөөр та бүгэдэниие амаршалнаб! Ажалдатнай амжалта, бэеын энхэ элүүрые, амгалан байдал хүсэнэб! – гэжэ соёлой сайд Соёлма Дагаева үгэеэ эхилбэ: – Манай буряад уран зохёолшодой нэгэн Дашарабдан Батожабайн зохёохы ажалдань зорюулагдаһан харалганда хабаадажа байхадаа, амаргүй баяртай байнаб. Бэлигтэй оюутадай ажал һонирхон харабаб. Иимэ гоё үзэсхэлэн бэлдэһэн мэргэжэлтэдтэ баяраа мэдүүлнэб.

- Эсэгымнай 100 жэлэй ойн баярта дашарамдуулан, иимэ һайхан үзэсхэлэн дэлгээһэн номой сангай ажалшадта, соёлой сайд Соёлма Баяртуевнада, эндэ сугларһан та олондо манай гэр бүлын зүгһөө халуун баяр хүргэнэб. Тиигээд абынгаа уран зохёолнуудаа бэшэдэг байһан машинка номой санда бэлэг болгон үгэнэбди. Энэ машинка Германида бүтээгдэһэн - бусадһаа илгаань гэхэдэ, буряад үзэгүүдтэй. Хүшэр хүндэ сагта манай гэр бүлые тэжээһэн хэрэгсэл гээшэ. Тиимэһээ абымнай энэ хэрэгсэл нангинаар сахижа ябаарайт, - гэжэ уран зохёолшын басаган Сэсэгма Батожабай онсолон тэмдэглэбэ.

Эндэ сугларһан зондо Дашарабдан Батожабайн зохёохы ажал тухай, мүн «Төөригдэһэн хуби заяан» гэжэ бүтээл буряад уран зохёолдо ямар һуури эзэлнэб гэһэн удхатай хөөрөө хэлэ бэшэгэй эрдэмэй доктор Ирина Владимировна Булгутова дэлгээ. Тэрэнэй элидхэлые сугларагшад һонирхон шагнаһан байна.

Домогто наһан

Дашарабдан Одбоевич Батожабай тухай амаргүй олон ябаган зугаа, домогууд арад зоной дунда элбэгээр тараһан аабза. Тэрэнэй ялас гэмэ наһан тухай Галина Раднаева «Домог шэнги наһан» гэһэн 2 боти ном бэшэжэ, хэдэн жэлэй саада тээ нара харуулһан юм.

Хада шэнги үндэр, тала мэтэ үргэн сагаан сэдьхэлтэй, шогууша, һайн һанаатай хүн байһан гээд, тэрээнтэй хүдэлһэн, танил тала зон дурсан бэшэһэн байдаг. Дашарабдан Одбоевич хүн зоной, илангаяа ноёдой урда билдаганахагүй, һанаһанаа хэлэдэг байһан. Энэ зангынь зарим ушарта һаадшье хэдэг байгаа бэзэ. Тэрэ найдамтай наһанай нүхэр, эгээл дуратай эсэгэ байгаал даа.

- Ахай бидэ хоёр энэ гэр бүлын хүүгэд боложо түрэһэндөө, аза жаргалтай зомди гэжэ һанагшаб. Абамнай ондоо хото город ажалаараа ошоод ерэхэдээ, заатагүй маанадтаа бэлэгтэй ерэхэ. Бидэнэй эгээл дуратай «Мишка на Севере» гэжэ шоколад чемоданаар дүүрэн асардаг һэн. Намайгаа аһан ехээр эрхэлүүлхэ, “басаган хүнэй хуби заяан мэдэгдэнэгүй, харин хүбүүн хүн жаргалаа өөрөө зохёодог”, - гэхэ. Эхэ эсэгын дундахи дулаахан харилсаан, бэе бэедээ мээхэй хандасань минии наһанда жэшээ боложо үгэдэг, - гэжэ Сэсэгма Даширабдановна хэлэнэ.

Дашарабдан Батожабайн наһанай хани нүхэр Лхамасу Батуевна нүхэрэйнгөө нэрэ, хэһэн ажалыень мүнхэрүүлхэ гэжэ ябадаг байһаниинь мэдээжэ.

- Хэдэн жэлэй саада тээ Үндэһэтэнэй номой сангай хажууда газар абаа һэмди. Тэндээ мүнөө абынгаа 100 жэлэй ойн баярта зорюулан хүшөө табиха - минии амаргүй ехэ хүсэлэн юм. Эжымнай элүүр мэндэ ябахадаа, энэ хэрэг бүтээхэ гэжэ оролдодог һэн. Тиимэһээ энэ ажалыень бүтээхэ, эсэгынгээ нэрэ мүнхэлхэ гэһэн минии зорилго, - гээд, басаганиинь хэлэнэ.

Суута буряад хүбүүнэй нэгэн Дашарабдан Батожабайда хүшөө байхал ёһотой!