1273
1981 оной апрель һарада “Буряад үнэн” газетэдээ соёлой болон һуралсалай таһагта хүдэлхэеэ ерэхэдэмни, таһагые даагша, ялас гэмэ хурса бэлиг талаантай һурган хүмүүжүүлэгшэ, суута поэт, журналист Цырендулма Цыреновна Дондогой, бэрхэ редактор Ревомир Баярович Гармаев нилээд дэмжээ, баян дүршэлтэеэ хубаалдаа һэн. Материалаа тоншуулхаяа машинисткэнүүдтэ ороходомни, нюдэндөө томо шэлтэй, оршуулха гэжэ статья дээрэ тонгойнхой наһажаал үбгэн журналист тордиһо торолтогүй түргэнөөр оршуулга хэжэ байгаа бэлэй. Тиихэдэнь ехэл гайхаа гэлыгээ һэмби, юуб гэхэдэ, дүршэл ехэтэй машинистка Надежда Михайловна Баторова харангүй шахуу, түргэ түргэнөөр оршуулһыень тас-няс тоншожо һуугаа бшуу.
Хэбэд номхон Хэжэнгэ нютагаархидбди гэжэ ахатан журналист мэдэхэдээ, “Битнай пенсидэ 10 жэлэй саана 1971 ондо гараашье һаа, үшөөл хүдэлһэн зандааб даа, зарим ойлгогдохогүй ород үгэнүүдэй байбалнь, намһаа асуужа байгаарай”, - гэжэ найдуулба. Харин Цырендулма Цыреновна багшамни журналистын хүнгэн бэшэ эхин харгыемни заан һургахадаа, тусхай оршуулгын блокнот соо шэнэ ород үгэнүүдые оршуулгатайнь бэшээд байхыемни, хадуужа абахыемни захиһан юм.
Түрэл нютагаа, “Буряад үнэнөө” суурхуулһан угай бэлигтэй ветеран-журналистымнай 100 жэлэй ойдо мэдээжэ журналист, Буряад Республикын, Россиин Федерациин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Бата-Мүнхэ Жигжитович Жигжитов 2011 оной майн 12-ой “Үнэнэй” бүхэли хуудаһан соо хоёр зурагуудтайгаар, ехэ тодорхойгоор бэшэһэн байдаг. Хэжэнгэһээ гарбалтай наһанайнь найдамтай нүхэр, “бэрхэш даа, эсэгэеэ асаржа үргөөш – энэ ехэ буян” гэжэ намайе магтадаг, үргэдэг Бальжима Бадмаевнагай (бидэ Бальжима абгай гэлдэдэгбди) зүбшөөлөөр тэрэ хуудаһанһаа хуряангыгаар үгэнэбди. Тиихэдэ МВД-гэй ветеран Александр Раднажапович хүбүүнтэйнь, аша басаган Ларисатайнь Улаан-Үдын Ранжуровай үйлсын гэртэнь ошожо, хэһэн хөөрэлдөөгөө, мүн “Үнэнэйнгөө” ветерануудай хубаалдаһан һанамжануудые эндэ толилнобди.
Б-М.Ж.Жигжитовэй “Редактор, оршуулагша, һурган хүмүүжүүлэгшэ” гэһэн статьяһаань томошог хэһэгынь Р.Б.Бимбаевай баян дүршэлые гэршэлнэ гээшэ:
“...Раднажаб хүбүүхэн шарайд угай малшан, урданай түмэр замай хүдэлмэришэн Бадмын Бимбын бүлэдэ 1911 оной майн 15-да түмэр сагаагшан гахай жэлдэ Хэжэнгын аймагай Сулхара нютагта түрэһэн байгаа. Тэрэ гэһэнһээ хойшо тэбхэр 100 жэл үнгэршэлэй.
Тэрэ урда жэлдэнь хүршэ Бэлшэр нютагта нээгдэһэн Сагаан-Нуурай эхин һургуулида һурахаяа 1922 ондо ороо һэн. Тиин 1925 ондо һургуулияа дүүргээд, нютагайнгаа долоон жэлэй һургуулиин багшанарай туһаламжаар хэдэн жэл соо эрдэм мэдэсэеэ дээшэлүүлһэнэй удаа Хориин дунда һургуулида һурахаяа ороо бэлэй. Һүүлээрнь Раднажаб Бимбаев Дээдэ коммунис хүдөө ажахын һургуулида (ВКСХШ) һураһан юм. Хожомынь Буряадай багшанарай институт дүүргээ һэн.
Арбан долоо наһатайдаа тэрэ ажалайнгаа намтар эхилжэ, нютагтаа Улаан булангые даагшаар хүдэлжэ захалба. Дээдэ-Хэжэнгын багша Хоца Намсараевай «Дамби жоодшо», «Харанхы мунхаг байдал», «Хубисхал» гэхэ мэтэ зохёолнуудаар сценкэнүүдые табижа, шэнэ байдалда һаад ушаруулжа байһан үзэгдэлнүүдые хатуу шангаар шүүмжэлдэг бэлэй.
1929 ондо Р.Бимбаев Хэжэнгын урьһаламжын нүхэсэлэй правлениин гэшүүнээр һунгагдаа һэн. Тэрээндэ Худанай-Чисаанын бүлэг нютагууд даалгагдаба. Хойто жэлдэнь Хориин райОНО үзэг бэшэггүйдэлгые усадхалгын бүлгэмэй эдэбхитэн байһан залуу хүбүүе Дээдэ-Үдэ хото һарын курсада эльгээгээ һэн... 1932 ондо Раднажаб Бадмаевич аймагайнгаа политическэ гэгээрэлэй инспекторээр табигдаа бэлэй.
1936 оной үбэл Раднажаб Бадмаевич Хориин аймаг эльгээгдэжэ, ВЛКСМ-эй райкомой нэгэдэхи секретаряар һунгагдаад, 1937 оной намар болотор хүдэлһэн юм. Тиихэтэеэ хамта тэрэ ВКП(б)-гэй райкомой бюрогой гэшүүн, штатнабэшэ секретарь байгаа. Тэрэл жэлэй сентябрь һарада ВКП(б)- гэй Хориин райкомой нэгэдэхи секретаряар һунгагдаа бэлэй. Энэл оной декабрь һарада залуу хүбүүнэй ажабайдалда ехэ хубилалта боложо, Раднажаб Бадмаевич Бимбаев “Бурят-Монголой үнэн” газетын харюусалгата редактораар баталагдаа һэн. Саашадаа тэрэ бүхы ами бэеэ, хуби заяагаа журналистикатай холбоһон юм.
- 1928 онһоо эдэбхитэй хүдөө бэшэгшэ гэжэ тоологдожо, редакцитай холбоо барисаатай ябааб. Юу хэһэнэймни, ямар ажал ябуулһанаймни түлөө намайе республиканска газетын харюусалгата редактораар томилжо табиһыень мүнөөшье хүрэтэр ойлгогшогүйб даа, - гэжэ Раднажаб Бадмаевич 70 наһанайнгаа ойн баяр дээрэ хэлээгшэ һэн. Теэд түбшэн даруу хүн лэ өөрынгөө ажал ябуулгые, хэһэн хэрэгые иимэ юрынхеэр сэгнэдэг гээшэл ха.
Редакцида хүдэлһэн түрүүшын жэлнүүдынь тон орёо, хүндэ хүшэр байба. 1936-1937 онуудта дүй дүршэлтэй журналистнуудай олонхинь хардалга гүрдэлгэдэ, хашалта харшалалтада, хамалган хаалганда ороһон байгаа. Партиин областной комитедэй шиидхэбэреэр редакцида эльгээгдэһэн уран зохёолшо, журналист Х.Н.Намсараев залуушуулай мэргэжэл шадабаряа дээшэлүүлхэдэнь ехэ туһаламжа, дэмжэлгэ үзүүлдэг байгаа.
1941 оной майн һүүл багта партиин обком Р.Б.Бимбаевые БМАССР-эй Министрнүүдэй Соведэй дэргэдэхи Буряад-Монголой гүрэнэй номой хэблэлэй марксистско-ленинскэ литературын таһагые даагшаар эльгээгээ һэн.
Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай эхилхэдэ, марксистско-ленинскэ зохёолнуудые хэблүүлэн гаргуулха хэрэг таһалдуулагдаа һэн. Энэл жэлэй август һарада тэрэ “Бурят-Монголой үнэн” газетэдэ һөөргөө эльгээгдэжэ, дайнай ара талада шэн габьяатайгаар ажаллагшадай хэрэгые дары түргэн харуулха бүлэгэй бүридэлдэ оруулагдаа бэлэй.
1942 оной зун тэрэ Улаан Армиин албанда татагдажа, Забайкалиин сэрэгэй округой Политическэ хүтэлбэреэр ПУРККА-гай Главкомой дүрбэн һарын Дээдэ курсада эльгээгдээ һэн. Курсаяа дүүргэхэдэнь, Монголдо байрладаг 17-дохи армиин Политуправленидэ алба хэхээр эльгээгээ бэлэй. Эндэ жэл соо алба хээ. 1943 оной октябрь һарада армиин болон округой врачебнэ комиссиин шиидхэбэреэр, ЗабВО-гой Сэрэгэй Соведэй захиралтаар Р.Б.Бимбаев албанһаа табигдаһан юм. 1943 оной октябрьһаа тэрэ Бурят-Монголой номой хэблэлэй ахамад редактораар, директорээр хүдэлбэ. Тиин 1947 ондо хүндөөр үбшэлжэ, номой хэблэлдэ ажалһаа сүлөөлэгдөө һэн. Эрхүүгэй бэрхэ врачнууд-профессорнүүд Щипачев, Ходос, Михайлов болон бусад тэрэниие аргалжа, хүл дээрэнь табиһан байгаа.
1948 ондо Раднажаб Бадмаевич дахинаа “Үнэн” газетэдээ бусажа, редакциин оршуулгын, агитациин болон пропагандын таһагуудые даагшаар, харюусалгата секретаряар хүдэлбэ.
Марксистско-ленинскэ литература оршуулагшадай бүлэг партиин обкомой пропагандын таһагай дэргэдэ 1952 ондо байгуулагдаа һэн. Раднажаб Бадмаевич Бимбаев, Шираб Бодиевич Чимитдоржиев, Цыдендаша Бадмаевич Будаев гурбан бүлэгэй инструктор-оршуулагшадаар томилогдожо, тэдэ 1956 он болотор гэхэ гү, али бүлэгэй болюулагдатар хүдэлөө бэлэй.
1956 онһоо 1967 он болотор гэхэ гү, али нэгэдүүлэгдэһэн “Правда Бурятии” ба “Буряад үнэн” газетэнүүдэй амяарлагдатар Р.Б.Бимбаев “Буряад үнэнэй” харюусалгата секретаряар, 1971 он болотор тус газетын редакторай орлогшоор хүдэлһэн юм. Наһанайнгаа амаралтада гарабашье, Раднажаб Бадмаевич РСФСР-эй тусхайта пенсионер байһан дээрэһээ үшөө 11 жэл соо, 1982 он болотор, редакцидаа оршуулагшаар хүдэлөө һэн.
Р.Б.Бимбаев 1957 онһоо СССР-эй Журналистнуудай холбооной гэшүүн байһан юм. Үнэн шударгыгаар ажаллаһанайнгаа түлөө тэрэ “Буряадай АССР-эй соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ” гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртөө һэн. Тэрэ 1971 онһоо РСФСР-эй тусхайта пенсионер байгаа. Раднажаб Бадмаевич Бимбаев олон тоото медальнуудаар, Буряадай АССР-эй Верховно Соведэй Президиумэй, КПСС-эй Буряадай обкомой, республикын Министрнүүдэй Соведэй, СССР-эй Журналистнуудай холбооной Хүндэлэлэй грамотануудаар шагнагданхай.
* * *
Раднажаб Бадмаевич болон Дарибал Цыбжитовна Бимбаевтан 1929 ондо гэр бүлэ боложо, 3 хүбүү, 1 басага үндылгэжэ, гарыень ганзагада, хүлыень дүрөөдэ хүргэһэн юм. Хүн үхибүүдээрээ жаргалтай гэжэ хэлсэдэг гээшэ. Ехэ хүбүүн Лермонтнь “Электромашина” заводто мастераар, Владимир хэлхеэ холбоондо технигээр, Александр дотоодын хэрэгүүдэй албанда майор зиндаатайгаар хүдэлһэн юм. Светлана Раднаевна басаганиинь Буряадай багшанарай институдта шэн габьяатайгаар ажаллаһан алдартай.
Бэлигма ОРБОДОЕВА хэблэлдэ бэлдэбэ
(Үргэлжэлэлынь хожом гараха).
