Ургалта үгэдэг урилдаан

«Үзэгдөөгүй бардаастай шанга хоолойнь бүхы замби түбинүүд дээрэ зэдэлhэн юм. «Тэрэ дуулахал гэжэ ходо байха. Бүхы ами наһаяа, һанаан сэдьхэлээ имагтал  дуугаар тэжээжэ амидардаг hэн …»  Иигэжэ  Буряадай гайхамшагта дуушан, СССР-эй арадай артист Ким Базарсадаевай зохёохы ажал тухай Иосиф Кобзон хэлэһэн байна.

Ким Базарсадаевай  нилээдгүй бардаастай бас хоолойнь ямаршье хүнэй сэдьхэлэй хүбшэргэй хүдэлгэхэ аргатай. Буряадай Оперо болон баледэй театрта 40-өөд жэл шахуу хүдэлхэдөө, ородой болон гадаадын классигуудай, мүн совет, буряад композиторнуудай оперонуудта 30 гаран гол парти дуулаһан байна. Ким Базарсадаев дэлхэйн, Россиин дуунай искусствада горитой хубита оруулаа. Тэрэнэй намтар,  театральна ажабайдал хадаа Буряад ороной оперно искусствын хүгжэлтын замтай нягта холбоотой.

Ким Базарсадаев Ленинградай гүрэнэй хүгжэмэй консерватори дүүргээд, В.А.Александровай нэрэмжэтэ сэрэгэй дуу, хатарай ансамбльда дуулажа байхадань, Буряадай коммунис партиин түрүүлэгшэ А.У. Модогоев залуу дуушаниие түрэл Буряадайнгаа оперно театрта ажаллахыень уриһан юм гээд мэдээжэ. Тиигэжэ Ким Иванович 1966 онһоо Г. Цыдынжаповай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй оперо болон баледэй театрта алба хаажа эхилһэн. Бас хоолойгоор дуулаха бүхы оперонуудта гол партинуудые тэрэ гүйсэдхэһэн юм.  Монгол, буряад, ород дуунуудые уянгата һайханаар дуулагша бэлэй. "Князь Игорь", "Хованщина", “Борис Годунов”, "Евгений Онегин", "Иоланта", "Фауст" , “Аида” “Аттила” болон бусад оперонуудай гол  рольнуудые ялас гэмээр гүйсэдхэһэн байха юм.  Тэрэ тоодо буряад оперонууд ороно.

 

-Театрай захиралаар ажаллажа байхадаа, Ким Иванович бэлигтэй залуу дуушадта ехэ туһалдаг байгаа. Дуушанай саашанхи харгыдань ехэ түлхисэ үгэдэг, гэр байраарнь  ходол һонирходог байһан юм, - гэжэ  Россиин габьяата артист Дамба Занданов аха нүхэрөө дулаахан үгэнүүдээр дурсан хэлээ бэлэй. 

 

-Абамнай амиды мэндэ байхадаа: “Ганса эрэшүүлэй дуулаха конкурс үнгэргэдэг һаа, - гэжэ хэлэгшэ һэн. - Бэлигтэй буряад хүбүүдэй хоолой ямар гоё гээшэб даа. Тэдэниие дэмжэхэ хэрэгтэйл байгаа”, - гэхэ. Абынгаа һанаһан бодолыень бэелүүлхэ гэжэ манай гэр бүлэ, түрэлхид, Буряадай Соёлой яаман, түрэл театрынь оролдожо байнабди, - гээд, хүбүүниинь, баһал дуушан, Баруун зүгэй тойрогой дуу, хатарай сэрэгэй ансамблиин солист, Буряадай габьяата артист   Саян Базарсадаев хэлэнэ һэн. Үнэхөөрөөшье, Ким Базарсадаевай  нэрэмжэтэ конкурс залуу дуушадта түлхисэ боложо үгэдэг юм. 5-дахи конкурсын Гран-при шангай лауреат, Буряадай габьяата артист Михаил Пирогов мүнөө Красноярскын, Новосибирскын оперно театрнуудта гол дуушан болоод ябана.

“Бидэ,  залуушуул,  Ким Ивановичтай суг ажаллажа үрдеэгүйбди, харин миндаһан дээрэ хоолойень шагнахадаа, ямар бэрхэ хүн байгааб даа гэжэ омогорходогбди. Би 5-дахи конкурсдо хабаадаа һэм, жюриин гэшүүд намда гол шан барюулһан байна. Тиихэдэ шанга дуушад Монголһоо ерэжэ, шанга тэмсээн болоо һэн. Иимэ урилдаануудта бусад дуушадые харанаш, өөрыгөө харуулнаш, урилдажа байхада, нэгэ “азарт” шэнги юумэн байха”, – гэжэ Михаил Пирогов хэлэнэ һэн.

 Мүнөө театрта дуулажа байгаа габьяата дуушад Ким Базарсадаевай нэрэмжэтэ урилдаанда оролсоһон юм.

-Би нэгэдэхи уласхоорондын урилдаанда оролсоһон байнаб. Тэндэ нэгэдэхи шан,  мүн тусхай шан абаһан байнаб. Минии ажалда энэ урилдаан ехэ түлхисэ болоо. Саашадаа энэ конкурс улам хүгжэжэ байхань болтогой, - гэжэ Намхайн Мунхзул хөөрэбэ. 

СССР-эй арадай артист Ким Базарсадаевай нэрэмжэтэ дуушадай уласхоорондын урилдаан 6-дахияа үнгэргэгдэжэ түгэсөө. Новосибирск, Красноярск, Буряад Уласай, хүршэ Монгол ороной бэлигтэй 34 дуушан эндэ  хабаадаба. Ехэ олоороо Монгол оронһоо дуушад  ерээ. Үрэ дүнгүүдтэйнь танилсуулнабди:

 

Нэгэдэхи шан - Даваасурэн Дагвадорж,

Хоёрдохи шан - Чулунхуу Нямсүрэн,

Гурбадахи шан - Энхбат Тувшинжаргал.

Нэгэдэхи шатын дипломдо Буяндалай Жавхлантугс хүртэбэ.

Хоёрдохи шатын дипломдо - Заята Раднаев.

Гурбадахи шатын дипломоор Алтанхуяг Отгонболд, Валентин Колесников гэгшэд шагнагдаа.

 

Жюриин гэшүүн, Мариинскэ театрай найруулагша Иркин Габитовай тусхай шан Чайковскиин нэрэмжэтэ уран һайханай колледжын оюутан Заята Раднаевта барюулагдаа.  Тогсбаяр Санжаа   “Дебют”гэжэ номинацида эрхимлээ.

“Найдал” гэһэн шан  Дмитрий Барташкин болон Гантулга Алтанхуяг хоёрто барюулагдаа.  Буряад композиторнуудай дуунуудые эгээ гоёор Лхагвадорж Бүүбэйбаатар дуулаа. Ород композиторнуудай дуунуудые Солбон Лубсанов хангюурдаа. Харагшадай халуун альга ташалганда Чингис Иванов хүртөө.

Эгээн эрхим концертмейстер нэрэ зэргэ Буряадай габьяата артист Саян Манжигеев болон Үнэнхүү Уртнасан хоёрто олгогдоо.

 

Ким Базарсадаевай нэрэмжэтэ конкурс бүхэндэ шанга хоолойтой, бэлигтэй залуу дуушад хабаададаг. Хүн бүхэниинь буряад гү, али ород арадай дуунһаа эхилээд, оперын аари хүрэтэр зохёолнуудые жюриин үзэмжэдэ дурадхадаг.

Абынгаа һанаһан хэрэгыень мүнөө гэр бүлэнь амжалтатай бэелүүлжэ байна.

СССР-эй арадай артист Ким Базарсадаевай нэрэмжэтэ уласхоорондын конкурс үндэр хэмжээндэ үнгэргэгдэбэ гээшэ. Хабаадаһан дуушадай мэргэжэлтэ харгы замдань тус урилдаан ехэ нүлөө үзүүлхэнь дамжаггүй.