Соёл уралиг 16 sep 2022 1196

Заяа һүлдым үргэһэн Захааминдаа баяртайб

А.А. Будаев Утаата һууринда 1979 ондо түрэһэн намтартай. Һургуулиин һурагша ябахаһаа эхилээд, уран зохеолдо ульһатай болоһон. Шүлэгүүдэй дүрбэн номой автор. Ород Уласай Уран зохеолшодой холбооной гэшүүн. Амгалан Александрович буддын шажанда зорюулагдаһан темээр гүнзэгы һонирхолтой номуудые уншадаг шуналтай. Гадна хүн зониие массажай аргаар эмшэлдэг долеобортоо домтой, эрхыдээ эмтэй мэргэжэлтэн юм. Шажанай асуудалнуудаар онсо һонирходог тула энэ темээр философско удхатай номуудые шэнжэлэн шудалжа, өөрынгөө мэдээсэтэй ниилүүлэн, өөр янзаар найруулдаг. Мүнөө эгээл иимэ зохёолойнь нэгэнһээ хэһэг толилхомнай.

Субарга тахихын ном

Бурханайнгаа тахил дээрэ энэ номоо табяад, үдэр бүхэндэ уншажа, хүндэтэйгөөр хандаад, Нирваанын адиста хүртэжэ, Буддын шажанай ёhо заншалда бэеэрээ орожо, өөрынгөө уг гарбалые, хойто наhанай түрэл бүхэнөө Нирваанын угтай ниилүүлжэ, буян хутаг оложо, сагаан hайхан зам харгытай нэгэдэжэ ябаарайт!

Буянай тахилгые хүндэлжэ ябагты! «Гурбан Эрдэниин» хүсэндэ мүргэжэ ябагты! Зол жаргалай хүсые эдлэжэ ябагты!

Субаргын зүйлнүүд

Хүн боложо түрөөд, hайхан хэрэг ажал бүтээхэмни, буян хэшэг суглуулхамни гэжэ ябахадаа, хүн зонойнгоо хэрэгтэ арад зоноо суглуулжа, эб хамта нэгэдэжэ, дээдын түрэлтэн Бурхан Багшадаа Субарга барижа бүтээдэг. Ямар удха хэрэгээр Субарга табижа бүтээгдэнэб гэхэдэ, «Сааририка гү, али Парибогика дhату» - священные реликвии, эдээндэ зорюулжа табидаг байна. Энээнээ хэхэдээ, субаргын гол дунда зай гаргаад, «Дhату гарабhа» - дhатугай гэр «хранилище реликвий» хэжэ үгэдэг. Дээдэ үеын Энэдхэг ороной ёhо заншалаар, Бурхан багшын тагаалал болоhоной hүүл сагта иимэ субарга бодхоожо, мүргэжэ тахиха һайхан заншал болоно.

Тэнгэринэрэй тэнгэри, хамаг тэнгэреэр хүндэлэгдэhэн, Бурхан Багшын хэлэhэн заабари, зарлиг Буддын шажанай ёhо заншалаар дүрбэн лэ Субарга тахижа болодог юм. Ямар дээдын түрэлтэн хүнүүдтэ Субарга табижа, тахижа болохоб гэхэдэ, дүрбэн зүйл байдаг:

1) Самма-Самбуддhа – Бурхан Багшада. Өөрөө гүйсэд Бурхан боложо шадаhан, Тэнгэринэртэ болон энэ дэлхэйн амитан хүн зондо зоболонhоо мултарха hургаал заабари, зарлиг заажа, шажан хайрлажа, тогтоожо үгэhэн Бурхан Багшада Субарга табижа, тахижа мүргөөд, Гүйсэд Нирваанын буянай адиста хүртэдэг юм.

2) Паччека Буддhа – Өөрынгөө шадалаар, хэшэгээр Бурхан болоод, Тэнгэринэртэ болон энэ дэлхэй дээрэ Бурханай hургаал заабари дэлгээнгүй, Паччека-буддануудта Субарга табижа тахяад, ганса нэгэ эрдэниингээ зүйлдэ мүргэжэ, хүндэлжэ, Нирваанын буянда, адиста хүртэдэг юм.

3) Архат нэгэ гэбэл, Саавака Будда – Бурхан Багшын заабаряар ябажа, бүгэдэ номынь дүүргэhэн, өөрынгөө оролдолгоор Архат болоhон, Бурхан Багшаар магтуулhан алдартай, хажуудань ябаhан, Асу Маhа Шравака 80 ехэ дүтын шабинуудтань Субарга табижа, тахижа, мүргэжэ, хүндэлжэ Нирваанын буянда хүртэдэг юм.

4) Чакра-Вартин - Загар-Вадин Хаан – энэ дэлхэй дай дажар үгыгөөр эзэлжэ шадаад, бүхы хүн зониие эбтэй эетэй нэгэдүүлээд, өөрынгөө буянай хүсөөр энэ дэлхэйдэ жаргал асараад, хүн амитанаа буянай зам руу залаад, хамаг хүн зоноо жаргуулдаг Загар Вадиин Хаанда - (справедливый царь всего мира) Субарга табяад мүргэжэ, хойто наhанай түрэл бүхэниие буянай харгытай ниилүүлдэг юм. 1.1. Самма-Самбуддhа гэхэдээ, Бурхан Багша өөрөө гүйсэд Бурхан болоhон. Энэ дэлхэй дээрэ Буддын шажан бии болгоhон. Энэ дэлхэйн байгаа сагта ганса нэгэл Бурхан Багша байдаг.

Энээнhээ бэшэ хүн, тэнгэри, амитадые Бурхан гэжэ хэлэжэ болодоггүй юм. Юундэб гэхэдэ, бэшэ амитан (хүн) шажан тайлажа, hургаал ном дэлгэжэ, зарлиг гаргажа, шажанай хуули, заншал бии болгожо шададаггүй. Будда саасана – Буддын шажан гэхэдээ, Бурхан өөрынгөө зарлиг үгөөд, hургаалаа Дhарма-(святой закон), арьясачча- (благородная истина) хутагтын үнэн дэлхэй дээрэ хайрлаад, Бурхан ганса өөрынгөө шажан дэлгэрүүлдэг юм. Тиимэ дээрэhээ дэлхэй дээрэ нэгэл Бурханай шажан байдаг. Бурхан Багшын шажан гэжэ алдартай юм. Бурханай зарлиг гэхэдээ, Будда Дhамма. Бурхан Багша хоер юумэ заажа, ойлгуулжа, хэлэжэ үгэhэн: Дhамма – виная.

1) Дhамма – зарлиг; 2) Виная – строгий полный свод монашеских законов, относящихся к Бикшу.

Бэе бэедээ ехэ хүсэ шадал боложо үгэдэг. Виная – Буддын шажанай еhо заншалай гол болодог.

Бурхан хайшаа зам заагааб гэхэдэ: антклематана ануйогоhоо холо – бэеэ туляажа, мунхяажа, зүдэрөөхэhөө сүлөө;

камасуккhалигама ануйого – бэеэ сэнгээжэ жаргаахаhаа сүлөө; мадждhима патипада – урда хоёр алдууhаа сүлөө. Дунда замай мүргэл заагдажа, харуулжа үгөө - Арьяаттангикомагго – благородный восьмеричный путь гэжэ алдартай юм.

Бодисадын тайлбари Бодисада хүн - Анабhисамбудда бодисаттва – Бурхан үшөө болоогүй дээдэ түрэлтэн, «МН.сутта». Бурхан болохомни гэжэ бодоходоо, 10-Дасапарамита хэжэ, дүүрэн хүсээжэ, 3(гурбан)-ТООЛОШОГҮЙ ГАЛАБ соо бэелүүлжэ шададаг.

НЭГЭ ГАЛАБ гэхэдээ - нэгэ дахин дэлхэйн бии болоод, үгы болохые хэлэнэ. НЭГЭ ТООЛОШОГҮЙ ГАЛАБ гэхэдээ - хүнэй мэдэхын аргагүй, хэды дахин дэлхэй бии болоод, хэды дахин үгы болоhые хэлэжэ шадахын, мэдэхын аргагүй сагые хэлэдэг.

10 – Дасапарамита:

1) Дана парамита – үгэльгэ (благотворительность);

2) Сила парамита – Сахил Санваар (нравственность, добродетель); 3) Кhанти парамита – тэсэбэри тэбшээр (терпение);

4) Вирья парамита – оролдолго, оролдолгын үрэ (старание, героические подвиги);

5) Самади парамита – тайбанай даяан (медитация, концентрация); 6) Панья парамита – бэлигүүн ухаан (мудрость), бэшэ дүрбэниинь энэ зургаадаа ородог (остальные четыре относятся к этим шести) парамитам. Даса – арба; Пара – Саада; Мита – Талада; Дасапарамита – десять великих благих деяний;

10 – Дасапарамитын буян суглуулжа, гэтэлжэ, оршолонгой саада талада гарадаг.

10 – парамитые гүйсэд хэжэ дүүргээд, Бурхан Багшын хутагые олодог юм.

Бодисада гэхэдээ, хэрбээ ямар нэгэн хүн олон амитанай туhын туhада боди хутаг бүтээжэ, Бурхан болохом гэжэ hанаа түрөө болбол, хамагын түрүүн өөртөө тангариг үгөөд, Бодисадын хэхэ ехэ олон буян хуряаха хэрэг бүтээхые шиидэдэг. Бодисада – хэдэн олон түрэл соо зургаан зүйлын амитан боложо түрэжэ ябадаг түрэлтэн. Боди – боди хутаг; Сатта – амитан; Бодисада – Боди хутаг түрэлhөө түрэлдэ үйлэдэжэ ябаhан амитан. Манай Бурхан багшын урда хэдэн олон түрэл соо Бодисада ябажа хэhэн буянай үйлэнүүд «Джатака пота» гэжэ сударта үльгэр боложо хэлээтэй байдаг. Бодисада ябахадаа, гурбан тоолошогүй галаб соо хэды Бурхан Багша байгааб – бултандань мүргэжэ, хэды Буддын шажан байгааб – бултандань хамhалсажа, туhалалсажа, хизааргүй буянда хүртэдэг юм.

Бодисадын замые дүүргэхэ сагтаа урдахи Бурхан Багшатай уулзажа, Бодисадынгаа hүүлшын зарлиг абадаг. Тиигээд hүүлшынгээ зарлиг дуулаад, Түшэтэ тэнгэридэ ябашадаг. Өөрынгөө сагта энэ дэлхэй дээрэ заларжа, мүндэлхэ 5 ушар хүлеэгээд байдаг. Табан сагынь гэхэдэ:

1) КАЛИ – саг (подходящее время);

2) ДЭША – нютаг (континент);

3) ДЖАТА – арад (нация);

 4) ГОТРА – уг гарбал (сословие);

5) КУЛА –айл (семья).

Энэ табые хүлеэгээд, Бурхан Багша буужа, заларжа мүндэлдэг юм. Үшөө тиихэдэ Майдар – Бодисада баhашье Бурхан Багшатай уулзажа, hүүлшынгээ зарлигые абаhан байна. Манай Бурхан Багшын сагта Майдар Бодисада ерэжэ, хүн боложо түрөөд, шаби болоод ябахадань, hүүлшынь зүбшөөрэлые айладхажа үгэhэниинь судар ном соо иигэжэ хэлэгдэдэг: минии hүүлдэ Түшитэhээ буужа, Бурхан Багша боложо мүндэлөөд, өөрынгөө шажан тайлахаш, шинии шажан хүн зон олонтой, hургаал, заабари, зарлигшни дэлхэй дүүрэн дэлгэржэ тараhан, дэлхэйн амитан бүхэнэй ехэ жаргалтай, амгалан тайбан ажабайдалтай, элүүр, сэсэн ухаан бодолтой олоороо түрөөд байhан, тэнгэриин сагаан замтанай ехэ үдэжэ олошороод байhан ехэ сагаан-сэлмэг hайхан саг соо дэлгэрээд байха гэжэ айладхаhан юм. Өөрэгүй адлихан зарлиг үгэhэн – минии шажанай барагдаhан, унтарhан хойно ерэжэ, Бурхан болохош гүүлэhэн юм. Майдар Бодисада манай Бурхан Багшаhаа зүбшөөрэлөө абаад, Түшитын тэнгэридэ - баяр баясхаланай орондо ерэжэ мүндэлхэ сагаа хүлеэжэ байдаг.

Нэгэл Бодисадые мэдэхэбди. Бурхан Багшын заажа үгэhөөр гансал Майдар Бодисада мүн. Бодисадын ябадалые гүйсэд 10-Дасапарамидые хэжэ шадаhан гансал Майдар Бодисада юм. Буянгаа хүсөөжэ шадаагүй Бодисаданар хэдэн мянгаараа байдаг. Буянгаа хүсөөгөөгүй Бодисаданарые хэрэглэжэ, хүндэлhэнэй, мүргэhэнэй хэрэг үгы юм. Иимэ Бодисаданар элдэбын амитан боложо түрэжэ, хаахаанагүй ябажа байдаг.

Автор: Галина БАЗАРЖАПОВА-ДАШЕЕВА

Фото: vestizakamny.ru