Суутай Иванай үри һадаһан гээшэб

Сагай эрхэ байдалаар 100 гаран жэлэй саада тээ олон аха дүүнэрнай молор һайхан Монгол, Хитад гүрэнэй харьяата газарта һуурижажа, уг гарбалаа үргэлжэлүүлһэн түүхэтэй. Тэндэшье, элинсэгүүдэйнгээ нютагһаа холо байхадаа, манай буряадууд хүнэй хойно ороогүй. Монголдо ажамидараа буряадуудай нэгэн Мүнхын Амарсана тэдэнэй тоодо мүн. Мүнхын Амарсана болбол Монголдоо, мүн олон тоото хари гүрэнүүдтэ тон мэдээжэ дуушан. Нүхэдөөрөө байгуулһан «Нюанс» бүлгэмтэеэ дэлхэйн олон тоото үндэр тайзан дээрэһээ талаан бэлигээ үршөөһэн байха. «Буряад үнэн» сонинойнгоо үнэн уншагшадта Амарсана дуушанай хөөрөө тэрэ зандань дамжуулнабди.

Уг изагуур

Бидэнэй элинсэг хулинсагууд Агын тойрогой Урда-Агаһаа гарбалтай. Монголой Дорнод аймаг руу 1900 онуудаар гараһан гэдэг. Угаймнай бэшэгэй ном соо Мүнхын табан, Иванай арбантан Байгал далайһаа наранай гараха зүгтэ ажамидаржа байгаа гэжэ бэшээтэй байдаг. Тэрэмнай мүнөөнэй Үбэр Байгалай шадар болоно. Мүнхын табан, Иванай арбатан гэхэдээ, Мүнхэ гэжэ хүн 5 хүбүүтэй, харин Иваниинь 10  хүбүүтэй байгаа гэжэ ойлгонобди. Үбэр Байгалай хизаарта Иванай нуурнууд гэжэ ехэ багашье олон нуурнууд мүнөөшье болотор байха. Тэрэнь нуурай нэрээр Иван болоһон юм гү, али Иванай нэрэ нуурта үгэһэн байгаа гү гэжэ мүнөө бидэ хаанаһаа ойлгохобибди даа. Би тэрэ сууда гараһан Иванай үри һадаһан болоно гээшэб.

Дурыем буляаһан Дорнод

Хүхэ мүнхэ тэнгэри доро үргэлжэ нэмжыһэн үргэн ногоон талатай Дорнод нютагта  хүн боложо, тэнжэн үндыхэ хуби заяатай байгааб. Аба эжымни Улаан-Баатарта һуража байхадаа танилсаһан юм. Мүнхэ абамни сэрэгэй «Жаран хара» ансамбльда дууладаг байһан хүн. Эжымни бүхы наһаараа багшалһан, олон үеын хүүгэдтэ эрдэм ном олгуулжа, буянтай ажал эрхилһэн. Би хара багаһаа хүгшэн аба эжыдээ үндыһэн хүм, яһала эрхээр эрэ болооб даа. Тиигэншьегүй байхын аргагүй, тэдэнэй эгээл ехэ ашань боложо түрөө ха юмбиб. Хайрата хүгшэн аба, эжытэеэ буряад оршон соо боргожоһон дээрэһээ уг изагуураа, түүхэ болон хэлэеэ һайн мэдэнэб. 

Абамни түрэхэһөө дууша уян һайхан сэдьхэлтэй хүн байгаа. Олон жэлэй туршада Чойбалсанай  театрта хүдэлһэн даа. Өөрөө һайханаар дууладаг һэн, тиимэһээ намайгаа дуушан болгохо хүсэлэнтэй байгаа. Юрэдөө, хара багаһаа дуу шуунай, хатар нааданай оршон байдалда үндыһэн болоноб. Хүүгэдэй «Изагуур» гэжэ ансамбльда бүри 10 наһатайһаа дуулажа эхилээб. Һургуулидаа бүхы һайндэрнүүдтэ, пионернүүдэй хүдэлөөндэ аймагай хэмжээнэй урилдаануудта оролсохош. Халта томо болоходоо, арадай болон эстрадын дуунуудые дууладаг, бүри тусхай тэмсээнүүдтэ ходо хабаададаг байгааб.

Поп-оперо

Дунда һургуули дүүргээд, мэргэжэлэй дээдэ эрдэм абаад, эрэ хүнэй уялгата сэрэгэй албанда ябажа ерээб. Тэрэнэй һүүлээр дуури, бүжэгэй театрта 10 гаран жэлэй туршада дуулааб. Тэндэл хүдэлжэ байхадаа, сугтаа һураһан нүхэдөөрөө «Нюанс» гэжэ поп-оперын бүлгэм байгуулаабди. Тус бүлгэмтэеэ яһала олон гадаада оронуудаар тоглолтонуудые үгөөбди. Оло дахин Буряадтаа дуулаһан байхабди даа. Мүнөө бидэ өөһэдын студитай болонхой, зохёохы ажалаа ябуулһаар гээшэбди.

Олониитын ажал

Абынгаа амар мэндэ ябахада, ажабайдалай олон юумэн  ойлгогдодоггүй юм байна. Түрэһэн эсэгынгээ хада гэртээ харихадань, эрэ хүнэй ухаан бодол нэгэ бага ондоогоор гүйжэ эхилнэ. Монгол орондо ажаһуугаа буряадууд олон ондоо нэгэдэлнүүдтэй. Тэдэ элшэ хүсөө нэгэдүүлжэ, олон тоото хэмжээ ябуулгануудые үнгэргэнэ. Олониитын ажалда хабаадалсаха гэжэ оролдожо ябадаг хүмби. Өөрөө дуушан хүн һэн хойноо соёл уралигай талаар хэмжээнүүдтэ хабаададагни мэдээжэ. Буряадһаа ерэһэн соёлшодоор нягта холбоотойгоор ажалладаг гээшэбди. Саашадаа хэгдэхэ ажал гэжэ олон байха даа. Буряадууд эбтэйгээр ажаһуубал, бүхы юумэн урагшатай байха. Манайхид Дорнод, Хэнтэй, Булган, Хүбсэгэл аймагуудта ажамидарна. Яһала олон буряадууд ниислэл Улаан-Баатар хотодо байдалаа түхеэрэнхэй.

Уг изагуураа мартангүй, түүхэ соёлоо, хэлэ бэшэгээ алдангүй, олон жэлдэ хүгжэжэ һууял даа!