799
Тэрэ 1969 ондо зүжэгшэдые бэлдэжэ гаргадаг Ленинград хотын дээдэ һургуули бүлэг нүхэдтэеэ дүүргэжэ ерээ һэн. Түрэл театртаа ажалда абтажа, мүнөөдэр болотор хүнгэн сарюун ябажа байгаа бэлэй. Дээдэ һургуули дүүргэжэ ерэһэн түрүүшын жэлһээ арад түмэнэйнгөө сэдьхэлдэ Будамшуу боложо шэнгээд, хойноһоонь хэды олон эдир Будамшуунуудые ургуулжа, дахуулжа ябаа гээшэб?!
75 жэлэйнгээ ойн баярые угтаха бэлэдхэлэй хүдэлмэри ябуулжа байхадаа: «Хаашуул, гүрэн түрые ударидагшад... Хаашуул гэхэhээ, хэды олон хаануудые тайзан дээрэhээ харуулhан хүмбиб? Гэсэр хаан, Чингис хаан, Харалтуур хаан, Шарлай хаан, Лиир хаан, бурха-аан даа! Энэ наhандаа хэды олон хаануудые наадаhан болонобиб? Гайхалтай... Энэ наhандаа гэхэhээ, 75 наhан! Энэ иимэ үндэр наhатай болошоод, энэл тайзан дээрээ байхаб гэжэ тиихэдэ, Ленинградта hуража байхадаа, ухаандамнишье ородоггүй байгаал. Энэм хэзээ, али сагтаа болоhон юм бээ, яаhан үнинэй шэнгиб? Байhан юм гү? Yгы даа. Энэ ушар мэнэл hаяхана болоо бэшэ hэн гү? Юундэб гэхэдэ, би хуу hанажа байнаб – бүхы багшанараа, суг hураhан нүхэдөө, тэрэ хоол баридаг газараа, хамтынгаа байраhаа hургуулидаа хүрэтэрөө ошодог харгыгаа.
Метрогой хаагдаха болотор hуралсал-бэлэдхэлшни болохо. Тиигээд лэ эсэшэнхэй, гэбэшье айхабтар сэдьхэл амгалан хамтынгаа байрада ошохош.
Хамтын байра гэхэhээ, хото муутай намайгаа хайрлажа, манайхин – Хорло Ханда хоёр - зууршалжа, Уран зохёолшодой холбооной хамтын байрада тогоошон Федора хүгшэндэ байлгаа. Баба Феня, хохлуша, «Гарна дивчина!» – гэдэг бэлэй. Институдайнгаа хажууда наhан үеэрээшье хараа үзөөгүй хоол эдижэ, ябадал багатай боложо жаргашооб. Бурхан хаража, намайе тэндэ байлгаа юм бэзэ, тэрэгүй hаа, бү мэдэе, юуншье болохо байhан юм…
1966 ондо Ленинград ерэжэ буухадамни, Валера Баторов Хэшэгтэ Мункуев хоёр гитара баринхайнууд угтажа абаа. Угтахадаа, нэгэ дуу яаhаншье гоёор дуулаа гээшэ hэм, бүхы сэдьхэлээ шэнгээжэ дуулаа, тиихэдэнь бишье түрүүшынхиеэ тэндэ шагнамсаараа, тэрээхэн дуундань дурлашоо бэлэйб…
Тэрэ гэһээр лэ юм бэзэ, мүнөөшье хүрэтэр дуулажал ябагдана ха юм даа.
Ленинград! Тэндэл би, Хурамхаанай хүбүүхэн, уран зохёол гээшые өөртөө нээгээб, зүжэглэмэл зохёол…
Ленинград – минии оройдоошье дуулаа, мэдээгүй олон асуудалнуудайм тайлбаринууд, түрүүшымни найдал!» – гэжэ оройдоол хоритойхон наһанайнгаа үеые сэдьхэл зүрхөөрөө хайлан һагад дурсажа хэлээ бэлэй.
Артистын бага наhан Хурамхаанай аймагай Арзгун һууринда үнгэрһэн. Тэрэнэй түрэһэн нютаг - багахан Угнаасай… Намагта орожо хосорхонь гэжэ тэндэ ажаһуужа байһан айл зониие бултыень хүршэ Арзгун руу нүүлгэһэн юм.
«Мүнөө тоонто нютагаа эрьежэ ошоходоо, хооһон талада, түрэһэн гэрэйнгээ һууриие хараад лэ бусанаб. Дайнай дүүрэһэн жэлэй намар мүнөө үгы болоһон нютагта түрэһэн байнаб. Эльгэ зүрхөөрөө, хүйһөөрөө холбоотой газар дэлхэйн энээхэн булангые юунһээшье ехээр сэгнэжэ, хүндэлжэ, үргэжэ ябадагби.
Эжымни мордоходо, абамни ерэжэ абаашаа. Эжымни!.. Хойто эхын эльгэн хүйтэн гэдэг, теэд энэшни хүнһөө дулдыдадаг ха юм. Би тиимэ юумэ обёороогүйб. Хойто эхэмни, хоёрдохи эжымни - минии бүхы ажабайдал, ами наhамни, бүлэмни, абарагша заяамни…
Багадаа тоомоо таhараал бэзэб даа, хүдөөгэй хүүгэд барандаа тиимэл ха юмбибди», – гэжэ аяар дала гаран жэлэй саана үнгэрһэн үхибүүн хаһаяа дурсадаг бэлэй.
Михаил Елбонов бэлигтэй зоноор айхабтар баян Баргажан голдо мүндэлһэн хадаа, уран зохёолшодоороо, ажалай баатарнуудаараа, сэрэгэй ехэ зиндаатанаараа, багшанараараа, урлалай мэдээжэ ажалтанаараа омогорхон бахархажа ябадаг хүн юм hэн.
Нютаг нугаяа хүндэлжэ, буряад хэлэнэй баргажан аялган дээрэ эрэ болоһон Михаил Гомбоевич Буряад театрай тайзан дээрэ наадан соогоошье, арад зондоо хандахадаашье “Хусынгаал хэлэ хүндэлжэ, энэл хэлэн дээрээ эблэржэ ябаха ёһотойбди”, – гэжэ саг үргэлжэ хэлэжэл ябаа.
1969 онһоо мүнөө хүрэтэр Россиин арадай артист Михаил Елбоновой наадаһан рольнуудые тооложошье яахамнайб, жэл бүри хэдэн зүжэгүүд Буряад театрай нэрэ һүлдые үргэжэ, бэлиг ехэтэй зохёохы ажалтанай хүсөөр гаражал байгаа. Тэдээн соо Михаил Елбоновой өөрын һуури олдоод лэ байһан. Энээнэйнь гэршэ болоһон олон тоото хайра шагналнууд, нэрэ зэргэнүүд байнал даа.
Хүнэй ажабайдал гээшэ гайхалтай һонин. Энэ алтан дэлхэй хаража ябаха хуби оройдоол ганса дахин үгтэдэг. Энэ ехэ бэлэгые зүбөөр сэгнэжэ, үгтэһэн наһаяа ашатай туһатайгаар гаталха гээшэ ехэл буянтай хүнүүдтэ заяагдадаг байһан байха. Тэдэ хүнүүдэй нэгэн, Буряадаймнай түрүү хүбүүдэй нэгэн Михаил Елбонов мүнөө 78 наһанайнгаа тулажа ерэтэр түрэл тайзан дээрээ наадажа, хани нүхэдөө, харагшадаа суглуулжа, баясуулжа ябаа.
Эдэ мүрнүүдээ Михаил Гомбоевичой өөрынь хэлэһэн үгэнүүдээр дүүргэе даа:
«Амиды ябаха гээшэ, нээрээ, гоёл даа! Бурхан намда жаргалтайл ажаhуудал үршөөгөө байна. Yри бэе байна, намайе энэ дэлхэй дээрэ үргэлжэлүүлхэ ашанар, гуша… Гуламтыемни сахидаг, алишье сагта араhаамни харалсажа, маналсажа байдаг наhанайм нүхэр! Тиимэһээл нютаг дайдаһаа харалтатай, үргэмжэтэй, урагшатай, азатай ябанаб гээ һаамни хэн арсахаб? Азатай…»
Буряад театр
2023 оной мартын 18-ай үдэр
Фото: Буряад театрай мэдээсэлэй албан
