
Нютагайнгаа эдир дуушан тухай 2000-аад онуудай эхеэр «Үнэн» сониной уншагшадта дуулгаһамби. Тиихэдээ нэрыень буруу бэшэжэрхёо һэм. «Тугаар ерэһэн Сарюуна» шал буряад хадаа «Александр», «Алексей» нэрэнүүдые нэгэн шэнгеэр һанадаг байгаа юм гү? Зарим тээнь Сашамнай Алёша болошоод байһан юм лэ даа.
Хүн болохо - багаhаа
Эрэ хүнhѳѳ дутуугүй «Урал» мотоциклаа унаад оодоргодог шуран бэрхэ Тонирма Владимировна 1990-ээд онуудай үймѳѳтэй сагта энэ хүбүүгээ түрэhэн юм. Хүсѳѳтэдэ «Одон» совхоз hалажа, олохон зон ажалгүй, дэлгүүрэй зэрлиг байдалда дадажа ядаад, «балгадагшье» болоhон аабза. Шадамар заримашуул Сагаан- Нуурай Түгнын уурхайда гү, али Эрхүү тээшээ вахтаар ябажа, гэр бүлѳѳ тэжээжэ эхилээ. Тонирма эжынь тулгаха нүхэргүй тула хүбүүгээ тэжээхэ гэжэ, баhал арга мүрѳѳ бэдэрдэг hааб даа. Хүндэхэн саг байгаа.
Саша эхинhээ ондоохон юм hэн. «Хүн болохо – багаhаа, хүлэг болохо – унаганhаа» гэжэ буряад арад дэмы хэлсэдэггүй. Эжынь юу ехээр хүбүүгээ hургаха, хүмүүжүүлхэ аргатай байха hэм даа. Мүнгэ танганайл түлѳѳ ажал хэжэ ябаа юм шуу. Саша тиихэдэнь гэртэхиеэ ѳѳрѳѳ хуу хараад, мэдээд, hургуулидаа бэлдээд ошодог байгаа. Багаhаа нарин нягта hэн. Иимээр хүн hурадаг гү, али түрэдэг гү саанаhаа? Заримашуулые hурга, боли – ондоо болодоггүйл даа.
Мүнѳѳ Хүсѳѳтэдэ аргагүй hайхан соёлой ехэ ордон бодоотой. 1990-ээд онуудта, манай hургуулида hуража ябахада, үглѳѳ мүнѳѳ үмхирэн унахаяа байhан хайратайхан клуб байгша hэн. Тэндээ Оксана Васильевнагай (клубай захирал) дискотекэ эмхидхэхэдэнь, олоной hүрэхэдэ, полынь хүмэрин унашана аа гү гэжэ айхаар hэн. Тэрэл жаахан клубай тайзан дээрэ хэлэндэ орожо ябаhан 2-3-тайхан Александр Саможапов Цырен Шойжонимаевай «Түрүүшын дуран» гэжэ дууе дууладаг бэлэй. Нютагай зон ехэ ѳѳгшѳѳн хараха, шагнаха, альгаа ташаха даа.
Эхын hанаан – үридөө
Тиигэhээр Сашамнай Сагаан-Нуурта hурадаг боложо, тэндэхи хүгжэмэй hургуулиин бэлигтэй бэрхэ багша Любовь Базаровагай хүтэлбэри доро байгаалиhаа үгтэhэн абьяас бэлигээ мүлирүүлжэ эхилhэн юм. Хожомынь эжынь хүбүүгээ Yндэhэтэнэй лицей-интернат асаржа hургуулаа. Тиихэдэ тэрэ hургуулиин захирал ябаhан Жалсан Батуевич Санжиев Сашын эдэбхитэйдэнь ехэ урмашажа, хүгжэмдэ hэдэбтэйдэнь ехэ баярлаа, дэмжээ, туhалаа hааб даа. Саашанхи хуби заяаниинь эгээл энэ элитнэ hургуулида элирээ гэхэдэ болоно. Дунда hургуулияа дүүргэхэтэй сасуу Александр Саможапов Москвада П. Чайковскиин нэрэмжэтэ гүрэнэй консерваторидо hурахаяа ороhон юм. Тиигэжэ Россиин ниислэлдэ оюутан хаhаяа үнгэргэхэ золтой заяатай байгаа.
Консерваторидо hураха үедѳѳ түлбэритѳѳр энэ тэрэ хэмжээнүүдтэ дуулажашье ябаа. Хоолойгоо ѳѳрѳѳ тэжээдэг болоhон Саша эжыдээшье мүнгэ эльгээлсэдэг hааб даа. Хүбүүгээ холын харида hургажа байhан эжынь гансаардаhаншье байха.
Хүдѳѳ ажахын академидэ багшалдаг нүхэр басагандаа орожо ябатараа, Тоня тётятай (би иигээд нэрлэдэг байгааб) уулзашоо hэм. «Энэ hургуулиин харуулшанаар ажалда орооб, - гэжэ намда дуулгаад, омогорхол дүүрэнээр, - Сашамни - Москвадаа», - гээ юм hэн. Тэрэ уулзалгын удаа удангүй наhан болошоhон байгаа. Хүбүүнэйнгээ дээдэ hургуули дүүргээд, диплом абаад ерэхыень хараха хубигүй байшоол даа… Буряадаа бусаhан Александр Саможапов Оперо болон баледэй театрай хормейстер болоод, түрүүшынгээ зохёохы үдэшэ эмхидхэхэдээ, хайрата эжы тухайгаа уярмаар дуу дуулаhан юм. Тэрэ ѳѳрынь найруулга байгаа…
Эхэ эсэгын хүсѳѳр, аша буянгаар энэ дэлхэйдэ хүн бүхэмнай ябана гээшэ. Эхынгээл hанаагаар Саша хүгжэмшэнэй бэлэн бэшэ зам шэлэжэ, мүнѳѳ дээдын гарай мэргэжэлтэн болоод ябана. Хүбүүмни хожом хойнодоо ехын хүгжэмшэн, дуушан болохо гэжэ зосоо- гоо этигэдэг, тиигэхынь тулада шадал соогоо оролдодог байгаа. Газар дэлхэйдэ гансахан хүбүүнэйн- гээл түлѳѳ зальбарhаар, алтан дэлхэйhээ халин ябаа. Эхынгээ найдалые Саша харюулха гэжэ бүхыгѳѳрѳѳ оролдоhоор.
Александр Саможаповай абьяас бэлиг сэгнэхэеэ...
Дааhан ажал хэрэгтээ шунан орожо, бүхы сэдьхэлээ үгэнги хүдэлдэг Саша мүнөө эдиршүүлэй эрхим багша болонхой. П. Чайковскиин нэрэмжэтэ Соёл уралигай колледждо амжалтатай хү- дэлнэ. Захиралынь Баир Борисович Турбянов Түгнын эхинэй хүбүүе ехэ дэмжэдэг, үндэрѳѳр сэгнэдэг. Буряадтаа тон хоморой - ганса тооной хормейстер нэрэтэй ха юм.
Хүн талаараашье сэбэр сагаан һанаатай, урагшатай, дорюун Александр Саможаповые Буряадай арад түмэн дэмжэн, зохёохы үдэшэдэнь заатагүй ерэхэ гэжэ найданабди! Г.Цыдынжаповай нэрэмжэтэ Оперо болон баледэй театрта майн 7-до үнгэрхэ зохёохы үдэшэдэнь уринабди. Энэ тоглолтодо Хүсѳѳтын хүгжэмшэнэй бэлиг шадабари бодотоор сэгнэхэ арга боломжо үгтэнэ. П. Чайковскиин нэрэмжэтэ колледжын хоор, эстрадын ехэ «одод» - Сашын дүтын нүхэд энэ концерт-наада шэмэглэхэ. Билигма Ринчинова, Ольга Жигмитова, Бадма-Ханда Аюшеева, Мэдэгма Доржиева, Бүтидэй Дондок, Дулма Сунрапова, Сэсэг Аюшеева, Дмитрий Барташкин, Мария Балданова, Ирина Шагдурова, Дина Санданова, Саян Цымпилов гэгшэд аялгата hайхан дуунуудаа бэлэглэхэ.
Автор: Сарюуна ЭРДЫНЕЕВА