Барбаадай, Алтан Хайша, Оюуна

Үсэгэлдэр хүбүүнтэйгээ унтахынгаа урда номоо уншаха гэлсээбди.

- Ямар ном уншахабибди? Өөрөө шэлэжэ асара,- гэбэб.

Хэды удаахан болонгүй намда нариихан, гое зурагтай ном асарба. Тэрэ номыень гартаа барихада ехэл зохид.

Жааhаань номдо дуратай болгохо гэжэ шиидээд, би өөрөөшье залхууржа байгаад, үдэшэ бүхэндэ нэгэ ямар hонин шүлэг гү, али богони рассказ уншахаш. Номоо хаража байтараа өөрөөшье hэреэд,  hургуулингаа театральна соо hууhан мэтэ үгэео амталан уншажа захалхаб. Хажуудамни хүбүүн hууха гү, али хэбтэхэ. Ехэл hонирхолтойгоор шагнажа, үшөө хажуугаарнь юумэ hуража эхилхэ.

 Нэгэ дахин "Мойдодыр" уншажа байхадамни намhаа хүбүүн hураба:" Буряадаар мойдодыр юум бэ?"

Тиихэдэнь би  хэлэбэб: "Угаалга".

"Нүхэн болотор угаалга" гү, али "бэенэйнгээ соортор угаалга" иигээд үшөө оршуулхаар лэ гэжэ өөр соогоо hанаад абанаб. 

Зүб оршуулна хан гүб, али буруу мэдэнэгүйб.

 Тиигэжэ байтараа би хүбүүндээ ганса ородоор бэшэгдэhэн шүлэгүүдые ба онтохонуудые уншанаб гэжэ тухайлаад, юу хэжэ байна гээшэбиб, ямар арга оложо, юунhээ эхилхэбиб гээд, үглөөдэрынь ехэл гое ном абааб.

 Тэрэмни элдэб хурса үнгэтэй шэрээр зурагдаhан, үхибүүдтэ зорюулагдаhан  "Би хун боложо эхилээб" гэhэн ном. 

Зөөлэн гое гадартай ном 2019 ондо "НоваПринт" соо хэблэгдэhэн байна. Арбан найман шүлэг энэ ном соонь. Зохеолшодой дунда Б. Баяртуев,  Э. Дугаров, Н. Дамдинов,  Гунга Чимитов, Ц.-Д. Дондокова,  Ц. Номтоев, Ц.-Д. Дондогой.

Бултыень зада уншажа, заатагүй нэгэшье hаа шүлэг сээжэлдүүлхэеэ туршабаб.

Тиигээд Ц.-Д.Дондоковагай "Табан хурган" гэhэн шүлэгhөөнь эхилбэбди.

 Суулгаяа ошожо,  харгыда ябана гүбди, али үгы hаа миинтэ сайгаашье уужа байхадаа, нюураа угаажа байхадаа, наадажа байгаад, хэды дахин дабтажа сээжэлдэбэбди.

 Тэрээнhээ ондоо шүлэгүүдые мэдэнэгүйбди. Олонхон шүлэгүүдhээнь Э. Дугаровай "Багашуул" гэhэн шүлэгыень шэлэжэ абаабди. Мүнөө тэрэнээ уншажа, гоехон мүрэнүүдэйнь аялга хүбүүнэйнгээ сэдьхэлдэ оруулхал хэжэ оролдоноб.

 Тэрэ hүни өөрынгөө дураар асарhан номынь "Би хүн боложо эхилээб" гэжэ нэрэтэй байба.

Зай, энэмнай түрүүшын ном байба.

Тэрээнээ hүүлдэ гое зурагтай номуудые бэдэрдэг болообди. 

Манай абаhан номууд "Алтан хайша" - хүн бүхэндэ мэдээжэ буряад онтохон. Зурагуудыень түрэhэн эгэшэ дуу хоер Ирина ба Ольга Ертахановууд бүтээбэ. "Буряад хэлэ Буряад Уласта сахин хүгжөөхэ" гэhэн Буряад Уласай гүрэнэй программын хэмжээндэ Буряад Уласай Соелой яаманай мүнгэн сангай дэмжэлгээр энэ ном хэблэгдэбэ.  Тус ном юугээрээ hайн бэ гэхэдэ, нэн түрүүн - хоер хэлэн дээрэ уншажа болохо, ородооршье, буряадааршье, хоердохеор - зурааша басагадуудай өөрын онсо хэлэн, онтохоной ойлгосо зурагууд соонь илгаатай, гурбадахяар - буряад эхэнэрэй  хурса ухааниие, сэсэниие магтана, харуулна. Хаанай бэшэг хэнээшье тайлбарилжа шадахагүйдэ, гансал Алтан Хайша хүнгэнөөр тайлбарилна.

Тиигээд үшөө энэ онтохон минии эгээл дуратай  байhан. Жаадаа  эжымни сүүмхээр дүүрэн номуудые намдаа абаха, тиигээд гэртээ ерэжэ, палааха дээрэ hуужа, Алтан хайшаяа уншагша hэмби түрүүн, hүүлдэнь - бэшэ номуудыень. Арадай үгын хурса удхые түрүүшынхиеэ эндэл үзөөб.

Өөhэдөө хараад үзэгты: 

"Зөөлэн ногоон торгон орон дээрэ унтанаб"  гээшэнь тала хээрын ногоон дээрэ хэбтэнэ. "Алтаар угалзаhан хүхэ хүнжэлоор хушанаб"- мүшэтэ тэнгэри доро унтана. "Алдарта Шажан-Номон  Хаан хүл гартам үнэтэй зуудхэл бэлэглэнхэй" - хүл гарынь гэнжэдэ оруулагданхай, "Хүзүүем мүнгэн гэнжэдэ хүртөөнхэй" гээшэнь хүзүүниинь ооhороор уягданхай,  "Минии урда хойгуур гүйхэ хүнүүдые табинхай, тэдэниинь намhаа үдэр hүнишье холодоногүй" гээшэнь hүртэй харуул табигданхай...

 Хайшан гээд хүбүүндээ хэлэнэйнгээ баялигые, сэсэниие харуулха гээшэбиб, ойлгуулха гээшэбиб?

 Гурбадахи ном  - "Хүдөөгэй зун" 2018 ондо "Буряад-Монгол ном" хэблэлдэ гараhан байна. Энэ ном ехэ бэлигтэйгээр Саяна Хомонова hанаашалжа зураба. Зурагуудынь хөөрхэнүүд, манай Агван ехэл хараашалха дуратай. Түрүүшын хуудаhануудhаа эхиилээд лэ Оюуна басагантай танилсажа, хүдөө айлшалжа, олон hонирхолтой буряад үгэнүүдые танижа, мэдэжэ абана.

Иимэл даа манай багашуулда зорюулагдаhан топ гурбан ном. 

Ондоо нэгэ ном уншаа hаа, маниие танилсуулыт, бэшыт.