Үүлтэртэ адуу малаараа омогорхон...

 Үнгэрһэн долоон хоногой хэ­дэн үдэрэй туршада «Байкал- Агро» гэһэн үүлтэртэ малай регионууд хоорондын үзэсхэлэн үнгэрөө. Буряад ороной элдэб аймагуудһаа, дүтын регионуудһаа, мүн хүршэ Монгол оронһоо үүлтэртэ буханууд, хонид, морид, һарлагууд олоной үзэмжэдэ асарагдажа ха­руулагдаа. Энэ хэмжээ ябуулга­да бүхыдөө 20 ажахы хабаадаа. Һайшаалтайнь гэхэдэ, намарай нам­жаа үдэрнүүдтэ аятай дулаан уларил тогтожо, энэ үйлэ хэрэгтэ олон зон суглараа. Буряад Уласай Толгойлог­шо Алексей Цыденовэй тайлбарил: «Энэ үзэсхэлэндэ түрүү ажахынууд хабаадана, шэнэ үүлтэрэй эбэртэ бодо мал эндэ тэндэһээ худалдан абтагдажа асарагдана, хүдөө ажахын ажалшад адуу малайнгаа үүлтэр бүри һайн болгохые оролдоно. Ажахынуу­дай түлөөлэгшэд Москвада болоһон яармагта оролсожо, ондоо үүлтэрэй мал худалдан абаад ерээ. Юун гай­хуулааб гэхэдэ, 18 һаратай буха 600 хиилэ болоод байна. Багахан саг соо иимэ томо болохо гээшэ - гайхалтай. Иимэ үзэсхэлэн үнгэргэгдэжэ байха­даа, ехэ үрэ дүнтэй байдаг. Адуу мал үдхэдэг зон ерэжэ, бэе бэетэйгээ та­нилсана, хэжэ байһан ажалыень ха­рана, хэлсээнүүдшье баталагдана. Тиихэдэ нэгэ газарта мал харахын ха­жуугаар хүдөө ажахын техникэ шэн­жэлэн хараха аргатай байна. Сааша­даа манай мэргэжэлтэд бусад можо хизаарнуудаар ябажа хараад, мал шахаха фермэнүүдые бариха гэжэ түсэблэнэбди».

Буряад ороноймнай холо ойрын элдэб аймагуудай түрүү ажахынууд үүлтэртэ адуу малаа үзэсхэлэндэ асараа. Жэшээнь, аяар холын Ахын аймагай түлөөлэгшэд һарлагуудаа шэрээд ерээ. Амитадынь үүлтэртэ гэһэн дансатай юм. «Хада хабсагайгаар бэлшэжэ, мяханиинь айхабтар амтатай, нэгэ туршаһан хүн дахин заал һаа эдихэ гэжэ шармайха. Һарлаг гээшыень адуулхань бэрхэтэйшэг, хада хабсагайгаар ябахадань, арьяатан добтолхо, тэрэнь һаад ушаруулдаг. Мяханиинь амтатайл юм ааб даа, теэд жэнгээрээ бага, үүлтэртэ малай урда орожо шадахагүй», - гээд, Ахын аймагай «Саянская Ока» гэһэн ажахын мэргэжэлтэн Дамба Пархаев хөөрэнэ.

Буряад Уласай Арадай Хура­лай Түрүүлэгшэ Владимир Павлов: «Яармагта хабаа­дажа байһан хүдөө ажахынхидые, ажаһуугшадые энэ һайндэрөөр амаршалха байнам. Арадай Хуралай депутадуудай зүгһөө үүлтэртэ малай «Байкал-Агро» гэһэн үзэсхэлэндэ хабаадажа байһандатнай баяр хүргэнэб. Энэ яармаг юугээрээ ил­гаатайб гэхэдэ, Буряадай Хүдөө ажахын яаманай байгуулагдаһаар 100 жэлэй ойн баярта дашарамдуу- лагдана. Булта мэдэнэ гээшэбди, хүдөө ажахы гээшэмнай экономи­кын эгээл шухала һалбаринуудай нэгэн, манай уласай ажабайдалай 40 хубинь хүдөө нютагта болоно. Үүлтэртэ малай аргаар һүнэй, мяха­най үйлэдбэри ургана гээшэ, мүнгэ алтанай талаар олзоборинь ехэ. Гүрэнэй тэдхэмжэгүй хүдөө ажахы хүгжөөхөөр аргагүй, тиимэһээ Бу­ряад Уласай Толгойлогшо, Засагай газар, Арадай Хурал энэ талаар ажа­лаа эршэдүүлжэл байдаг, гүрэнэй талаһаа туһаламжа үзүүлхэ хуули бүри һайн болгохын түлөө оролдо­дог гээшэ. Хамтын ажал хэһэнэй үрэ дүнтэй. Саашадаашье энэ ажалаа ябуулхабди, үүлтэртэ малай ажахы­нууд манай орондо олон болоһоор. Эбэртэ малай шанарынь, тоониинь ургажал байнал даа».

Буряад Уласай Засагай газарай Түрүүлэгшын орлогшо - хүдөө ажа­хын сайд Галсан Дареев: «Дүрбэн жэл амарһанай удаа, ковидай саг дайралдажа, үүлтэртэ малай үзэсхэлэн үнгэргөөгүй һэмди, мүнөө дахин эмхидхэжэ байһандаа баяр­тайбди. Иимэ хэмжээнэй үзэсхэлэндэ ажахынууд өөрынгөө ажал бусадта харуулха аргатай байна. Улас дотор 29 үүлтэрээр ажал ябуулагдана, юуб гэхэдэ, зарим ажахынууд хоёр үүлтэртэ адуу мал үдхэдэг болонхой, тэрэнь ехэ һайшаалтай. Үзэсхэлэндэ Россиин 6 можо хизаарһаа айлшад ерээ, нэрлэбэл: Хальмагһаа, Тываһаа, Үбэр Байгалай хизаарһаа, Эрхүү можоһоо болон Саха (Яхад) Уласһаа. Мүн тиихэдэ Монгол оронһоо баһал ерээ. Манай улас ерээдүй сагта мяха­най улас гээд өөһэдыгөө нэрлэхэ ёһотойбди, ерэхэ жэл мал шахалгын дүрбэн ажахы барижа эхилхэмнай, тиихэдээ мяхаяа наймаалха газар бэдэрхэ гээшэ шухала болоод бай­на».

«Үзэсхэлэндэ һонин аргаар бии болоһон тугал харуулагдаа. Тэрэ тугалые хэмэл аргаар пробирка соо эрэ, эмын үрэһэ ниилүүлжэ, Кабанскын аймагай «Рубин» ажахын үнеэндэ оруулаа.

Ородоор хэлэбэл, тэрэнь «сурро­гатна эжы» болоо. Түрэхэһөө хойшо һүбэлгэн, эдихэ уухадаа шадамар, түргэн саг соо ургана. «Энэ шэн­жэлэлгэ-туршалга манай Буряадта анха түрүүшынхиеэ хэгдээ», - гээд, «Рубин» ажахын зоотехник Елена Помазкина хубаалдаа. Үзэсхэлэндэ хабаадаһан үүлтэртэ ажахынуудай дунда Тарбагатайн аймагай «Куй­тунское» ажахы, хүтэлбэрилэгшэнь Григорий Мясников эрхим гэжэ тоологдоод, гол шан - квадроцикл абаа. Адуу малай үзэсхэлэнэй хажуугаар зоотехнигүүдэй болон оюутад-зоотехнигүүдэй дунда мэргэжэлтэ урилдаан болоо. Энэ урилдаанай аргаар залуу халаан дүй дүршэлтэй мэргэжэлтэдтэй уулзажа, һонирхоһон асуудалну­удта харюу абаа, харин харюудань залуушуул ажахынхидтай мүнөө үеын технологи тухай мэдээсэлээ­рээ хубаалдаа.