​Арадай наадан – Бортодо

Бууралхан Буряад ороноймнай Захааминай аймагай багаханшье һаа, ажалша бэрхэ, хүдэр шамбай хүн зонтой Борто нютагта зунай намартаяа уулзаха һэрюухэн үедэ нютаг можонууд хоорондын «Һээр шаалган – 2023» турнирта олон тамиршад холо ойроhоо, Монгол оронhоо сугларжа, үндэр дээдэ хэмжээндэ үнгэргэгдөө. Энэ ехэ хэмжээ ябуулга сагhаа урид наhанhаа хахасаhан нютагаймнай хүбүүн, нютаг можонууд хоорондын, республиканска мүрысөөнүүдтэ оло дахин абарга, Монгол ороной «Алтан Бүс» турнирай абарга Амарсана Баян-Мункоевич БАДМАЕВАЙ мүнхэ дурасхаалда зорюулагдаа.

2022 оной октябриин 10-да hогтуу жолоошоной гэмээр харгын аюул- да орожо, аха дүүнэрэй гурбан үеэлэ, бүлэ үхибүүд - Амарсана, Ай­рана, Санжа гурбан оройдоол 18 наhатайдаа ами наhанhаа хахасажа, хэлэшэгүй уйдхар гашуудал асараа hэн. Амарсана бага наhанhаа та­мирай зүйлнүүдээр бэеэ hорижо, Санага нютагта болоhон турнир­та эгээ бага наһатай hээр сохигшо гэжэ тэмдэглэгдээ hэн. Тэрэ сагhаа хойшо болоhон лэ мүрысөөнүүдтэ хабаадажа, эрхимлэжэ ябаа. Борто­доо, Шара-Азаргада, Хужартада, За­каменск хотодо, Бургалтайн-Адагай дасанда, Үбэр Байгалай хизаарай Табтаанай нютагта Жамсо Тумуно­вай дурасхаалда зорюулагдаhан тур­нирта, Этигэлэй хамба ламын наа- данда эрхимүүдэй тоодо ороhон, абаргашье болоhон байха. Эгээ ехэ амжалтань 2022 оной май hарада Монголой «Алтан Бүс» гэhэн турнир­та абарга боложо тодороо hэн, харин hүүлшынь амжалта баhал Монгол орондо туйлагдаа - 2022 оной октяб- риин 1-дэ абарга болоо.

«Бүхэ барилдаандашье нюргаа шоройдоогүй. Зэдын аймагай Доодо Бургалтайда болоhон hайндэртэ, Баргажанай аймагтахи Янжима бурханай найр нааданда, Бархан уулын, Хяагтын Шара-Голой дасангай, Этигэлэй хамба ламын наадануудта түрүү hууринуудые эзэлээ. Гар бүмбэгөөршье аймагтаа болон республика соогоо мэдээжэ болоhон Бортынгоо хүбүүдтэй хамта эрхимээр наадажа ябаа.

Аба эжыдээ, эгэшэдээ адли аял­га дуундашье дуратай, дуулажашье ябаа. Борто нютагайнгаа hургуули амжалтатай дүүргэhэнэй удаа Улаан- Үдэ хотын 24-дэхи лицейдэ hураа. Тэ­рэнээ түгэсхөөд, Буряадай гүрэнэй В.Р.Филипповэй нэрэмжэтэ Хүдөө ажахын гүрэнэй ехэ һургуулиин 1-дэхи курсын оюутан ябаhанаа, иимэ аюулда ороо. Шэнэ үе сагта hалбаран хүгжэжэ эхилhэн hээр шаалганда олон тамиршад бии болоо. Һээр шаа- даг хүнүүд шанга хүсэнэй хажуугаар номгон аалин байха ёhотой гэлсэ­дэг. Эгээл иимэ сэдьхэлтэй хүн илал­та туйладаг гэжэ мэдээжэ, энэ хадаа Амарсанада хабаатай, тэрэ аажам­ханаар алхалжа ябаха, номгон даруу зантайшье һаа, эмниг үреэ hургаха шадалтай, унагадые ургалжа бариха хабатай ябаал даа, эрхимэй эрхим хүбүүмнай.

Э н э т у р н и р А м а р с а н ы н Баян-Мунко Рин­чинбадмаевич абынь ба Дари­ма Анатольевна эжынь хоёр талаhаа аха дүүнэрынь, түрэл гаралнуудынь, үетэн нүхэдынь, нютагаархидынь хамтаран эмхидхэн үнгэргэбэ гээ­шэ. 17 командаһаа бүридэһэн 163 та­миршад суглараа, тэдэнэй дунда 9 эхэнэрнүүд; Монголhоо 4 тамиршад холые холо гэнгүй морилжо ерээ: Даба-Жаргал (Хан-клуб), Сод-Баяр (Эзэн клуб), Бат-Зориг (Их Эв), Анх-Од (Монгол Батчир). Эдэ найза нүхэдынь видео-клип бэлдэжэ, 108 зулаар нэ­рыень бэшэжэ, хүн бүхэнэй зүрхэ сэдьхэл хүдэлгэжэ, уйдхар гашууда­лаа хубаалдажа, hүүлшынь замда үдэшөө hэн. Найр наадые эхинhээнь эсэстэнь хүрэтэр хүтэлбэрилhэн Дор- жо Шагдуров Сэлмэг Рабданова хоёрые хужарлан шагнаабди. Ай­магай тамирай болон залуушуулай хэрэгүүдэй талаар ударидагша Арса­лан Батуев энэ хэмжээ ябуулгые эм­хитэй hайнаар хүтэлбэрилөө.

Найр нааданай дүнгүүдээр абар­гануудые, шангай һуури эзэлэгшэ­дые хүндэтэйгөөр нэрлэе.

14 наhа хүрэтэр: 3-дахи hуури – Алдар Дылыков (Санага), 2-дохи һуури – Цырен Базаров (Дүтэлүүр), 1 – Сергей Крылов (Дүтэлүүр);

15 наhанhаа – 19 хүрэтэр: 3 – Жал­сан Дашеев (Хуртага), 2 – Солбон Бу­даев; (Закаменск), 1 – Арсалан Очи­ров (Енгорбой);

20 наhанhаа – 45 хүрэтэр: 3 – Ол­зиймандах Анх-Од (Монгол орон), 2 – Максим Аюев (Ехэ-Сахир), 1 – Артур Цыбикжапов (Зэдын аймаг).

45-55 наhатайшуул: 3 – Баатар Содбаяр (Монгол орон), 2 –Эдуард Данзанов (Сэлэнгын аймаг), 1 – Булат Дарижапов (Хуртага);

56-һаа дээшэ наһатайшуул: 3 – Аркадий Доржиевич Доржиев (Са­нага), 2 –Цырен Бимбаевич Цыренов (Хужар), 1 –Даниил Дашеевич Нохо­ров (Санага, «Уран Дүшэ» нэгэдэлэй гэшүүн).

Эрхимлэhэн эхэнэрнүүд: 3 – Али­на Гончикова (Далахай), 2 – Баярма Доржиева (Далахай), 1 – Юмжана Раднаева (Шара-Азарга).

Абсолютна чемпионууд: Арсалан Очиров (Енгорбой), Юмжана Радна­ева (Шара-Азарга).

Арсалан Очиров - Енгорбойн бу­ряад хэлэнэй багша, Буряад орондоо мэдээжэ поэт ябаhан Николай Цыде­нович Очировай аша хүбүүн. Мэндэ ябаа hаа, аша хүбүүгээрээ омогорхо­жо hууха hэн. Арсаланай таабайнгаа нэрые нэрлүүлжэ ябаhаниинь ехэл hайшаалтай.

Эндэ баһал турнирай гол шангууд тухай хэлэхэ хэрэгтэй.

14-19, 46-55 наһатайшуулай, 56- һаа дээшэ наһатайшуулай дунда: 1-дэхи һуури – 5000 түхэриг, дааган, 2-дохи һуури - 12 мянга, 3-дахи һуури – 10 мянган түхэриг.

20-45 наhатайшуулай: 1-дэхи һуури – 30 мянган түхэриг, дааган, 2-дохи һуури - 25 мянга, 3 - дахи һуури – 20 мянга, 4-дэхи һуури - 15 мянга, 5-дахи һуури – 10 мянга, 6-дахи һуури – 9 мянга, 7-дохи һуури - 8 мянга, 8-дахи һуури – 7 мянган түхэриг.

Эхэнэр һээршэдэй шангууд: 1-дэхи һуури – 5 мянган түхэриг, ха­шараг, 2-дохи һуури – 12 мянга, 3-дахи һуури - 10 мянган түхэриг.

«Командануудай шангууд: 1-дэхи һуури – 70 мянган түхэриг, 2-дохи һуури – 60 мянган түхэриг, 3-дахи һуури – 50 мянган түхэриг.

Абаргын шан: 100 мянган түхэриг, дааган, тракторай тармуур (навес­ные грабли).

Энэ найр нааданай түлэг дундаа эхилээд байхада, дээгүүрнай верто­лёт элин ниидэжэ, баяраа мэдүүлээ. Үдэшэлэн фейерверк табигдажа, оршон тойрониие үнгын гэрэлээр гэрэлтүүлэн сасажа, сугларhан зо­ной сэдьхэл зүрхэ баярлуулаа. Ма­най нютагта түрүүшынхиеэ иимэ ехэ мүрысөөнэй үргэн дэлисэтэйгээр үндэр дээдэ хэмжээндэ үнгэрhэниинь ехэл hайшаалтай. Амарсана ами­ды мэндэ ябаа hаа, үшөө олон ам­жалтануудые туйлажа, гэртэхинээ, орон нютагаа суурхуулжал ябаха hэн. Юртэмсын жама ёhо хубилгажа шадахагүйбди... Эжы абадань, бүхы эбтэй эетэй аха дүүнэртэнь саашадаа элүүр энхэ ябахыень хүсэе даа.

Дарима ЦЫДЕНЖАПОВА, Захааминай аймагай Борто нютаг