1343
2018 оной февраль һарада уран зохёолой болон ниитэ улас түрын «Байгал» сэтгүүлэй 1-дэхи дугаар толилогдоо. Энэ дугаарта засагай эсэргүүтэн гээд хашалганда ороһон, Монголой суута ирагуу найрагша Ринчинэй Чойномой “Буряад” гэһэн найраглалай гар бэшэмэлые нюун хадагалжа байгаа. 90-ээд онуудта ниигэмэй ондоо болоходо, нарин бэшэгэй дарга Дулзэйтын Соодолдо тэрэ бэшэмэл тушаажа, олондо мэдээжэ болгоһон Дашнямын Бадамсэрэн ахатантай сэтгүүлшэн Галина Базаржапова-Дашеева уулзажа хөөрэлдэхэ аза талаантай байба.
- Нэгжэлгэһээ айгаад, һалгаажархиһан байбални, хосорхол һэн бэзэ. Гадна нарин хадагаламжада байлгаха, өөршэлжэ, хасажа, нэмэжэ болохогүй байгаа бшуу, - гэжэ Бадамсэрэн ахатан хөөрөө һэн.
Дэлхэйн хэмжээнэй бэлигтэн Р.Чойномой гол зохёолнуудай нэгые абарагша, аршалагша Д.Бадамсэрэнэй уг элинсэгынь Хэжэнгэ аймагай Эдэрмэг нютагһаа юм. Үндэр наһатай, багша мэргэжэлтэй хүндэтэ энэ хүндэ доро дохин, шэнэ жэлэй мэндэ эльгээн, хайраяа мэдүүлэе даа.
Энэ дугаар соо Р.Чойномой “Алтаар үнэлхэ саг заабол ерэхэ” гэһэн ниитэ гаршаг доро “Сүмтэй бадарын чулуу” гэһэн номһоо шүлэгүүд Галина Базаржаповагай оршуулгаар үгтөө.
Яхад уран зохёолшо Евдокия Иринцеева-Огдогой «Дуратай юм һаа, дуранһаань бү арса” гэһэн туужа “Оршуулга” гэһэн ниитэ гаршагые баяжуулба. Уран зохёолшо Надежда Гармаева энэ зохёолые буряадшалжа, сэтгүүлэй 6 дугаарые шэмэглэһэн байха юм.
Үндэһэтэн хоорондын харилсаа байгуулхада, иимэ оршуулганууд угаа сэнтэй гээд тэмдэглэе.
Алайр аймагһаа гарбалтай, буряадаараа энэ жэл 100 наһа гүйсэһэн багша мэргэжэлтэй Александр Николаевич Дахалаевай наһан соогоо суглуулһан арадай аман үгын дээжэ анханай заншаһан дабталганууд бэшэ, ухашалан абамаар удхатай һонин шэнэ зүйлнүүд бии. Эрхүү можын түлөөлэгшын иимэ эдэбхи гаргахань үсөөн юм, тиимэһээ бүришье сэнтэй.
Буряад зоной угсаата эблэл нёдондо «Уран үгын абьяас” гэһэн урилдаа үүсхэһэн юм. Урилдаанда хабаадаһан, уран үгэдэ һэдэбтэй зоной зохёолнууд тухай жюригэй түрүүлэгшэ, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй дид-доктор Туяна Самбяловагай “Талын үер – түрэл буряад аялга...” гэһэн статья “Шэнжэлэл, шүүмжэлэл” гэһэн ниитэ гаршаг доро үгтөө.
Энэл ниитэ гаршаг доро уран зохёолшо Доржо Сультимовай “Эхын захяа” гэһэн туужа тухай Буряадай габьяата багша Хандажаб Дампиловагай “Шэнэ һэбшээн” гэһэн шэнжэлэл үгтэһэн байна. Хандажаб Дармаевна өөрөө уран зохёолшо, сурбалжалагша тула литературна ажабайдалда ходо хабаададаг гээшэ.
Эндэ үшөө ямар бодол түрэнэб гэбэл, “Шэнжэлэл, шүүмжэлэл” гэһэн гаршагаа һэргээхын тула, буряад хэлэнэй багшанарые хабаадуулбал аятай гээд һанагдана.
“Зүүн зүгэй зүнтэйхэн зүгы” гэһэн хүүгэдэй буланда “Чимит Цыдендамбаевай «Алтан олтирогой түүхэ», Цырен-Базар Бадмаевай «Заан охотноон хоёр» бүтээлнүүдые хужарлан уншаха аргатайт. Классигуудай зохеолнууд, үнэхөөрөө, дээрээ оройгүй, дэнзэлмэ удхатай ха юм даа.
Галина Базаржапова-Дашеева, «Байгал» сэтгүүлэй эрхилэгшэ
