Эжы абын буянгаар, алтан дэлхэйн үргэмжөөр

Яруунын аймагай түб Нарhатаhаа Улаан-Үдэ  руу зурыhан харгын хажуу тээ хорёод модоной зайда түүхэ домогоор баян газар дайда. Ярууна хатан эжын баруун хойно оршодог, Улхасаа Баабай hахюуhатай, хойто таладаа Баян Хонгор тахилтай, баруун зүгhөө Баян Хаанhаа, зүүн тээhээ Дархита Баабайн үргэлтэй, Будда бурханай үршөөhэн «Бадма Сэсэг» субаргатай,  эдир наhанайм гуламта - баян дэлгэр Улхасаа нютаг.

Бадма Сэсэг субарга тухай тобшохоноор хэлэхэ болооhаа, энэ шүтөөниие Улхасаа нютагаархид арад зонтоёо Эрдэниин Гомбо ламхайн нэрыень мүнхэлжэ бүтээгээ. Энэ хүүмнай Улхасааhаа уг гарбалтай, Зандан Жуу Бурханай Эгэтэдэ морилжо буухын түлөө аргагүй ехэ ажал ябуулжа, Хитад гүрэнhөө залалсаhан габьяатай. 

Улхасаа нютагта  аяар 1956 ондо эхин hургуулиин богоhо алхажа, А» үзэг эрдэмэй дээжые мэдэжэ, саашадаа Нарhатынгаа дунда hургуулиие дүүргэжэ, ажабайдалай үргэн хамда далижан гараа бэлэйбди. 

Сугтаа Улхасаагайнгаа эхин hургуули дүүргэhэн нүхэдөө дурдаха дуран хүрэнэ.  Минии унаган  үүри басагад Дымбрылова Дашаханда Цыренжаповна, Кузнецова Нина Денисовна, Позднякова Валентина, дүү басаган Татьянаниинь  хүнгэн атлетикээр СССР-эй спортын мастер, хоёр Ринчин-Дашанууд, ехэ бага Доржиевууд, Паньковууд, Богданчиковууд. Түрүүшынмнай багша Санжимитыпова Ринчинханда Цыдендамбаевна байhан. Манhаа ахамад болохо Цыдыпова Цыренханда Марханаевна, Санжиев Жалсан Батуевич эгээл дүтөөр hанагдадаг эгэшэ ахатан хоёр. Цыренханда абгайн гэртихинээр,  Марханай Бадмаевич Цыдыповтэнээр  хүршэнэр байгаабди. Эгэшэтэн намайе скакалка наадажа hургаhыень мүнөөшье болотор мартадаггүйб. Дүү басаган Ринчин-Хандатайнь hайса наадагша  hэмди. 

Арадай багша Жалсан Батуевич  Санжиевтай сугтаа Улхасаагайнгаа эхин hургуули дүүргэhэндээ  омогорхожо ябадагби. Буряадай Үндэhэтэнэй нэгэдэхэ интернат - hургуулиин захиралаар олон жэлдэ амжалтатай хүдэлжэ, энэ эрдэмэй гуламтые холо ойгуур суурхуулhан габьяань аргагүй ехэ. Манай хоёр хүбүүд энэ  hургуули дүүргэhэн. Тэрэ сагта хүдөө ажахын ажалшадай үхибүүдые hургадаг байгаа. 

Гүрэн түрэ соомнай аргагүй ехэ хубилалтанууд боложо, шэнэдхэн хубилалгын үе саг орожо ерээд, Совет гүрэнэй 70 жэл туйлаhан амжалтануудынь хуу үгы болгожо, арад зондо ехэхэн хохидол үзүүлэгдээ. Колхоз совхоз hалажа, hандаржа, хүн зон ажал хүдэлмэри үгы, үри хүүгэдээ hургаха аргагүй болоходоо, нютагhаа зөөжэ ябаха ушарнууд олон болоо. 

Мүнөө болоходо, Улхасаада эхин hургуулишье, хүүгэдэй сэсэрлигшье, амбулаторишье үгы, hая болотор хүдэлжэ байhан магазин хаагдаа.   

Нютаг иигээд hалажа hандаржа байхадань досоом ехэ уйдхартай. Эндэ тэндэ гэрэй бууса хорёонууд халаахайгаар дарагдашанхай.   

Тиибэ яабашье, улхасаагаархид урагшаа hанаатай, үгэ нэгэнтэй, эбтэй эетэй, үхэр малаа хаража, үри хүүгэдэй үргэжэ, заншалта ёhоороо ажалаа хээдлэ байна. Улхасаагайнгаа хойто аршаан hэргээжэ, улад зон олоороо ошожо амардаг болоо.  

Зунай hайхан сагта обоо мунханаа тахижа, хаа хаанаһаа нютагаархид сугларжа, буянаа арьбидажа, Эхэ зургаан зүйл, хамаг амитанай түлөө, амгалан байдалай түлөө зальбаржа, найр наада  дэлгэжэ, түрэл гарал сугларжа, үетэн нүхэд уулзажа, нютагайһаань  хүсэ шадал нэмэжэ тарадаг. 

Бадма Сэсэг субаргынгаа үршөөлөөр, 

Эжы абын буянгаар, алтан дэлхэйн үргэмжөөр, 

Нютагаархидтаа амгалан байдал, элуур энхые, 

Yхибүүдтэнь бүхы hайниие хүсэнэб! 

Балмасу Базаровна Дугарнимаева