​«Гэгээрэлгын зам» гэһэн үзэсхэлэн - Буряадай Үндэһэтэнэй музейдэ

Матвей Хангаловай нэрэмжэтэ Буряадай Үндэһэтэнэй музейдэ Сагаалганиие угтуулан, «Живопись танка – путь к Просветлению» гэжэ Россиин Уран зураашадай холбооной гэшүүн Николай Дудкогой үзэсхэлэн дэлгэгдээ. Энэ уран зураашамнай Буряадтаа үнинэй мэдээжэ болонхойл даа. Тэрэнэй зураһан Бурхан багшанар, Боди саданар, Һахюуһад Сагаан һарын үмэнэ дэлгээгдэһые маша ехээр хүндэлэн хүлеэбэбди.

Манай сурбалжалагша энэ үзэсхэлэниие хаража, Матвей Хангаловай нэрэмжэтэ музейн түүхын, хизаар ороноо шэнжэлэлгын таһагые даагша Саяна Зэмбэевна Галсановатай уулзажа хөөрэлдөө.

Ухаагаараа ойлгожо, сэдьхэлээрээ мэдэрһэн

Хэды дахин уран зураашын үзэсхэлэн табигдабашье, энэ удаа эдэ хүрэгүүд яажа зурагдадаг юм, ямар шэрэ будагуудые хэрэглэдэгээ уран зурааша мүнөө тайлбарилаа.

Манай уншагшад нилээн олон асуудалнуудые манда табяа һэн: энэ уран зурааша буряад-монгол яһатан бэшэ аад, хаанаһаа эдэ мэтые ойлгоо юм, буряад зураашад мундаа юм гү? Иимэ асуудалтай уншагшад хонходожо һаланагүй. Тиимэһээ ород буряад гү, түбэд хитадшье байг - илгаагүй - ухаагаараа ойлгожо, сэдьхэлээрээ мэдэрһэн, уран аргаяа арад олондо мэдүүлнэл даа гэжэл хэлэхэ байнаб.

Эдэ ехэ хүрэгүүдые, буряадуудай хэлэдэгээр «захатай бурхадые» хараха, ойлгохо, шүтэхэ гэбэл, Матвей Хангаловай нэрэмжэтэ музейдэ ошожо, хоёр нюдөөрөө хаража, ухаандаа хадуужа, сэдьхэлдээ шэнгээхэ хэрэгтэй.

Энэ үзэсхэлэндэ уран зураашын һүүлэй табан жэл соо зураһан бүтээлнүүд табигдаа. Үшөө тиихэдэ эдэ бүтээлнүүд юугээр бүтээгдээб гэжэ ойлгуулһан үзэсхэлэн дэлгээгдээ. Эндэ табигдаһан минералнууд: киноварь, лазурит, малахит, ургамалай шэрэнүүд: шафран, индиго, кошениль болон 999,9 пробын шэжэр алтан харагшадай анхарал татана.

Мүнөө үедэ Россида нэгэ хэдэн лэ уран зураашад энэ эртэ урдын аргаар урлана. Тэдэнэй эгээл мэдээжэнь – уран зурааша, философ, буддын шажаниие дэлгэрүүлэгшэ Николай Дудко болоно.

Николай Дудкогой захатай бурхад эртэ урдын түбэд Мен-ри һургуулиин заншалта ёһоор дүүргэгдэнхэй. Уран зурааша хэдэн арга хэрэглэнэ: табан үнгэтэ, тэрэ тоодо алталмал; улаан үнгэ дээрэ алтаар - «мартан»: хара үнгэ дээрэ алтаар - «нагтан»; алтан дээрэ зурагдаһан «сертан» (энэмнай даб гэһэн зураашын бүтээхэ хэрэг бэшэ, юундэб гэхэдэ, алтан гээшэмнай Бурхан багшада үргэгдэдэг тон ехэ эрдэнитэ зүйл ха юм); нимгэн торгон дээрэ, ехэнхидээ шара үнгэтэйе хэрэглэнэ.

Николай Дудкогой уран бүтээлнүүд Россида болон гадаадын олон гүрэнүүдтэ олоной һонорто харуулагдадаг. Олон захатай бурхад рамнайлагдажа, Буряадай, Монголой болон Түбэдэй дасан дугануудта тахигдана. Мүн баһа манай ороной олон музейнүүдтэ уран зурагаар, буддын шажанаар һонирходог зоной суглуулбаринуудта хадагалагдана.

Энэ үзэсхэлэнэй үедэ февралиин 9-дэ уран зурааша харагшадтаяа уулзалга үнгэргэжэ, яажа хүдэлдэгөө, ямар аргануудые хэрэглэдэгээ болон уран зурагайнгаа удха үзүүр тухай хөөрөө.

Энэ үзэсхэлэн февралиин 26 болотор хараха аргатайт.

Уран зураашын намтарһаа

1982 ондо Николай хүбүүн Улаан-Үдэдэ багшанарай училищи дүүргээ. Хэды жэл соо Украинада ажаһуухадаа, Киевэй уран һайханай дээдэ һургуулида һураа. Хэды тиигэбэшье уран зурааша онсо өөрын зам бэдэржэ, һөөргөө Буряад орондоо 1986 ондо бусажа ерээ. Тиихэдэ Николай Дудко Ивалгын дасанай Дарма-Доди ламатай, Сүүгэлэй дасанай шэрээтэ Жимба-Жамсо Цыбеновтэй танилсажа, ехэ һургаал абаһан байна. Харин Чогьял Намхай Норбу лама багшань болоо юм. Тиигээд лэ буддын шажанай гүн гүнзэгы һургаал шудалжа, уран зурагай маягуудые шэнжэлээ, тэрэ үедэ Буряадта захатай бурхадые бүтээдэг хэдыхэн уран зураашадай аргануудтай танилсаа.

Монгол болон Непал гүрэнүүдээр 1990 онһоо эхилжэ, 1995 он болотор хэды дахин аяншалаа. Тииһэн бэеэрээ Энэдхэгэй Дхарамсалын түбэд ном сударнуудай ехэ LTWA гэжэ Номой санда 1995- 1997 онуудта һуража гараа. Удаань XIV Далай ламын өөрын уран зурааша гэгээн хутагта Сангей Еше багшада табан жэлэй һургуули гараа. Тиигэжэ Николай Дудко түбэд «Мен-ри» заншалта гуримай уран зураашын дипломдо хүртөө. Уран зурааша тухай үшөө ехэ мэдээсэл абаха гэбэл, тэрэнэй сайт www.thangka. ru нээжэ хараарайт.

Николай Дудко заншалта уран зурагта зорюулһан, тайлбарилан хөөрэһэн хэдэн номуудые, альбомуудые: “Искусство духовного пути”, “Свет пробуждённых – Гэрэл түхөөгшэд”, “Искусство танка”, “Буддийская живопись ТАНКА”, Далай ламын оролто үгэтэй “Танка – искусство философии, медитации и йоги” хэблүүлжэ гарганхай. Тэрэнэй уран бүтээлнүүд Буддын шажантанай заншалта Сангхын хэблэдэг ханыншье, бэшэшье литэнүүдтэ гаргагдадаг. Тиихэдээ өөрынь тайлбаритай байдагынь бүри һонин юм.

Захатай бурхад

Энэ үзэсхэлэндэ үргэнөөр дэлгэгдэһэн Будда Шигэмүүни (Юһэдүгээр Богдо Гэгээнэй рамнайлһан Бурхан багша), Түбэдэй Абаралшын (Оракул) рамнайлһан Сагаан Дара эхэ, Оройн шэмэг болоһон Богдо Зонхобо, Сагаан болон Хара Махагала, ирагуу найруулгануудаараа суурхаһан Миларайба багша, Ошорваани һахюуһан гээд лэ олон захатай бурхад (танканууд) олоной һонирхол татахаһаа гадна харагшадай һүзэг бишэрэлые бадараан үргэнэ.

Эндэ Николай Дудкогой уран гоёор бүтээһэн хоёр захатай бурхадтай жэшээ болгон, уншагшадаа танилсуулая.

Манжуушри

(Еши-Лодой римбүүшын рамнайлһан Манжуушри бурхан)

Манжуушри бурхан найман ехэ Бодисаданарай гүн ехэ ухаанай бэелэл болоно. Эгээл эдирхэн 16 наһатай Бодисада хаашуулай алталмал шара торго хоргойгоор хубсалһан, заншалта ёһоороо забилан һууна. Баруун гартаа гал дүлөөр бадарһан һэлмэ барижа, дээрэ үргэнхэй – барга мунхагые сабшан арилгана гэһэн удхатай. Зүүн гартаа дээдын эрдэм түхөөһэн судар бадма лёнхобо дээрэ баринхай.

Тэрэнэй гоёолтонуудынь хуу алтаар бүтээлгээтэй. Толгой дээрэнь Акшобхья бурханай титим, шэхэндэнь – Амитабха бурханай һиихэнүүд, Раднасамбаавын гурбан хоолобшо, Амогхасиддхи бурханай бүһэ, моторнуудтань болон үльмыдэнь Вайрочана бурханай бугаагууд - табан ехэ бурхадые нэгэдүүлнэ гэжэ харуулагдана.

Балдан Һама (Һама һахюуһан)

Араг яһануудһаа, хохимой толгойнуудһаа бодхоогдоһон, гал дүлөөр бадарһан ордоной дундуур луус унаһан, хаб хараар харагдаһан Һахюуһан зүүн гартаа зандан модон ошорто тулуур далайһан, зүүн мотортоо хохимой соо шуһа хэһэн һүрөөтэйгөөр зураатай. Гүдэһөөр хэгдэһэн хоолобшодонь хүнэй хохимойнууд жэрытэр үлгөөтэй, барай арһан хубсаһаниинь хоёр могойнуудаар бүһэлөөтэй, бүһэдэнь шиидам үлгөөтэй, эмээлэйнь бүүргэ тон томо хохимойгоор урлагдаһан, һая алагдаһан Якшын арһаар хушаатай. Брахмын бэлэг – тугад шубуунай һүүлнүүдээр хэгдэһэн шүхэр тэрэнэй һүлдэ болоно.

Шэрүүн Һахюуһые хоёр шанга хүлһэншэдынь дахана: зүүн талаһаань далайн амитанай толгойтой Макаравактра могойгоор хэгдэһэн жолоогоор луусые хүтэлнэ; баруун тээһээнь арсаланай толгойтой Симхавактра мүргэлэй хутага болон хохимой галаба баринхай.