Уг нэгэтэниие уулзуулһан наадан

Амжалта туйлаа

2007 ондо Монгол оронһоо Лхамажавын Гомбо ахатан хонходожо, барга зоной наадан болохонь, тиигээд таниие урижа байнабди гэбэ. Урилгыень ехэ һайшаажа, тогтоожо абабаб. Олон зон өөрын шалтагаанһаа боложо, ошожо шадаагүй. Буряад ороноо, Баргажан буряадуудаа түлөөлхэ хуби заяатай байгааб. Хүрэжэ ошоходомни, тус наадан эхиеэ абаһан байгаа. Тэндэ сугларһан зониие хөөршөөн байжа харабаб, танилсабаб. Үндэһэн хубсаһа хунарынь ехэ гоёнууд, арадай һайхан дуунууд зэдэлжэ байгаа. Барга зоной наадан гэжэ томо үзэгүүдээр бэшээтэй байһыень уншахадаа, түрэл нютагтаа ябажа байһан шэнгеэр үзэгдөө һэн, - гэжэ барга зоной түрүүшын найр нааданда хабаадалсажа ерэһэн Буряадай арадай дуушан Цыпилма Очировна Аюшеева хөөрэнэ.

Монгол ороной Дорнод аймагта үнгэргэгдэһэн энэ нааданда Буряадаймнай түлөөлэгшэд хабаадахадаа, алтан медаль шүүжэ, гэртээ бусаһан байнад. Дүршэлтэй болоһон багша, дуушан Саян Бальжиев 3 номинацида хабаадахадаа, “Магтаал” гэһэн шэглэлдэнь эрхимлэһэн байна.

Тус нааданда ошохоёо зорюута бэеэ бэлдэжэ байһан нэгэ басаган гэр бүлынгөө шалтагаанһаа боложо ошобогүй. Тиихэдэнь тэрэнэй орондо Саян Бальжиев дурадхагдажа, түргэн сагай болзорто бэеэ бэлдэбэ. «Яһала олон мүрысөөнүүдтэ хабаадааш, дүршэлтэй болоош, заатагүй ошохо ёһотойш», - гэбэб. Энээнһээ урид Бүгэдэ Буряадай “Алтаргана” нааданай алтан медальда Саямнай хүртэһэн байгаа бшуу, - гэжэ нютагайнгаа хүбүүнэй амжалтаар Цыпилма эгэшэ хубаалдана.

Түүхэһээ Барга буряадууд мүнөөнэй Баргажан голдо ажамидаржа байгаа юм гээд, түүхын хуудаһанда бэшээтэй. Сагай эрхэ байдалаар тэдэнэр хэдэн зуугаад жэлэй саада тээ түрэл нютагаа орхижо, наранай мандаха зүг барин, нүүжэ гараа бэлэй. Тиихэлээрээ тэдэнэр мүнөөнэй Монгол, Хитад гүрэнүүдэй харьяата газар дээрэ нютагжаһан болоно.

2015 ондо Хурамхаанда, Баргажанда эмхидхэгдэһэн Баргын нааданда хабаадалсаха хубитай байгааб. Тиихэдэ Хитадһаа, Монголһоо яһала олоороо түүхэтэ нютаг ороноо эрьехэеэ аха дүүнэрнай хүрэжэ ерээ бэлэй. Эрдэм шэнжэлэгшэдэй хуралдаанууд, арадай бүлгэмүүдэй урилдаан, үндэһэн хубсаһанай харалганууд үндэр хэмжээндэ үнгэргэгдөө һэн. Аяар холоһоо хүрэжэ ерэһэн айлшад нюдэнһөө нулимса дуһаахаһаа наагуур дээдэ үеынгөө түрэл тоонто нютагаа шэртэн хаража, сэдьхэлдээ һайханаар хадуужа ошоо һэн, - гэжэ эмхидхэн байгуулагшадай нэгэн Жорж Мангутович Абзаев хөөрэнэ.

Үльгэрнүүд Эрдэм шэнжэлэгшэдэй хэлэһээр, мүнөөшье болотор Баргажан голдо баргануудта хабаатай дуунууд, үгүүлэлнүүд дайралдадаг. Жэшээнь:

Барга Баатар эсэгымнай

Байра нютагынь Баргажанда.

Башата дайнhаа халхалhан

Бархан үндэр ууламнай,

Орон нютагынь Ойхондо.

Олон дайсанhаа халхалһан

Ой тайга хүбшэмнай.

Холын тэрэ сагта барга зоной зөөжэ гараһан тухай иигэжэ хэлсэдэг байна:

Саг хубилжа,

Сагаан модон ургаба,

Сагаан ямаан гүйбэ.

Нарни гараха зүгтэ

Үбэр Монгол нүүхэ

Саг мэндэ ерэбэ.

Мүнөө сагта

Монголдо ажаһуугаа барга зоной эхэнэрнүүд сагаан пулаад тархидаа боогоод ябадаг заншалтай юм. Тэрэнь ондоо зоной дундаһаа бэе бэеэ илгаһан тэмдэг гэжэ хөөрэжэ үгөө һэн. Харин манай Баргажанда хүгшэднай урдандаа мүн лэ сагаан пулаад үмдэдэг һэн. Аяар дээрэ үеһөө дамжан ерэһэн заршам байгаа бэшэ гү гэжэ ойлгоо һэм, - гэжэ баргануудай илгаа тухай Цыпилма Аюшеева хөөрэнэ.

Сагай түргэн болоһон үедэ дэлхэйн ямаршье булан хэдэн үдэрэй туршада хүрэхэ аргатайбди. Тиимэһээ хэды холо бэе бэеһээ ажаһуугаашье һаа, хэдэн жэлэй нэгэ удаа уулзажа, түүхынгээ хуудаһа шудалжа, саашадаа эб нэгэн яажа хүгжэхэ тухайгаа хэлсэжэ ябахада, тон шухала даа. Тус нааданда бидэнэр суглархадаа, олон асуудалнуудые шиидхэнэбди. Жэлһээ жэлдэ бүри хүгжэжэ, энэ наадамнай үшөө үндэр, үргэн хэмжээндэ гараха бэзэ гэжэ найданабди.