​«Байгал» сэдхүүлэй 75 жэлэй ойдо

ЗУНДЫ ТААБАЙН ЗАЯАНАЙ ЗАМ

Зунды баатар, Радио-Зунды, парторг Зунды, инженер Зунды, Зунды шэрээтэ, эрхим хүндэтэ Зунды таабаймнай - Ринчин Дулмаевич Зундуев олон иимэ алдар нэрэнүүдтэй бэлэй.

Урданай домогто хандахада, гэгээн мэдэлшэ Дүжэрэй ноён уридшалан иигэжэ мэдээсэһэн ха:

- Санагын дасан жаран жэлэй удаа һүнэхэ. Энэ болзорой удаа айлай ганса нюһа няагаһагүй хүбүүн шажан дэлгэрүүлхэ. Хиидэй ехэ һахюуһадые урижа, арад зоной хүсэ шадал элсүүлжэ, Санагын дасан һэргээхэ.

...Таабайнгаа нэрээр Зунды гэжэ алдаршаһан хүбүүн буурал хангай Захааминай сэлгеэ ехэ Санагын Хужар нютагта 1926 оной улаан бар жэлдэ түрэһэн. Лама айладхахадаа, ехэл һүбэлгэн һонор, эрдэм номтой болохо, арад зондоо туһатай хүбүүн түрөө гэжэ урмашуулаа, Ринчин (Эрдэни) гэжэ нэрэ үгөө. Тиигээд иигэжэ нэмэбэ:

- Теэд лэ нюһа няагаһагүй юм байна. Энэ үгэнь эгээл Зундыда таараха байшаба гэхэ. Ринчин хара багаһаа ажалда атаржаһан, хүдэлмэридэ хүдэржэһэн хамтын ажалай эдэбхитэн бэлэй. Сагайнгаа эрхээр КПСС-эй гэшүүн боложо, 47 жэл соо үнэн сэхээр арад зондоо алба хэжэ ябаһан, арад зонойнгоо аза жаргалай түлөө ами бэеэ зорюулһан Ринчин Дулмаевич Зундуев Санагын дасаниие һэргээн бодхооһон үндэр габьяатай.

1945 ондо совет арадай туйлаһан Агуу Илалта тэмдэглэһэн баярай суглаанай удаа “Сталин” колхозой правлениин урдахи добуун дээрэ бүхэ барилдаан болобо. Шанга тулалдаанууд боложо, Ринчин Зундуев түрүүлбэ. Тэрэ гэһэнһээ хойшо Ринчин Зундуев Зунды баатар гэжэ нэрлүүлдэг болоо.

1947 оной зун колхоз радиотой болобо. Радиогой ноёор томилогдоһон Ринчин Зундуев тэрэ гэр соогоо байдаг болоо. Тэрэ гэһээр Зунды баатарнай “Радио-Зунды” гэгдээ бэлэй.

1953 ондо «Сталин» колхоз «Коминтерн» колхозтой нэгэдэжэ, 2-дохи отделени болоо. Тиихэдэ нютагай коммунистнууд Ринчин Дулмаевичые шэнэ ехэ колхозойнгоо парторгоор һунгаа һэн. Захагүй олон хэрэгүүдые шиидхэлсээ бэлэй даа. Тиигэжэ ябахадаа, «Парторг Зунды» гэжэ нэрлүүлээ.

Дээдэ эрдэмэй дипломтой залуушуулай, инженернүүдэй ерэхэдэ, Ринчин Дулмаевич тэдэниие һурган хүмүүжүүлээ. Мүнөө тэдэ таабайе һайн һайханаар дурсажа ябадаг.

Табяад жэлдэ Коммунис партида үнэн сэхээр ябаһан Ринчин Дулмаевич нэгэтэ партиин райкомой бюрогой суглаанда үнэмшэлгэеэ гаргажа табяад:

- Ленин багшада, Сталин багшада, Коммунис партида мүнөө болотор үнэн сэхэ ябааб. Иигээд лэ Бурхан багшадаа үнэн сэхэ ябаха сагни эхилбэ. Уряа урданай баян түүхэтэй Санагынгаа дасан һэргээхэмни! - гэжэ эрид хатуугаар мэдүүлээ.

Партиһаа гараад, һүзэгтэйшүүлые суглуулжа, нэн түрүүн будаадын шажантанай бүлгэм байгуулаа. Тиигээд лэ эсэхэ сусахые мэдэнгүй, дасанаа һэргээхэ ажал үргэн олоной дунда ябуулжа эхилээ.

Шэнээр бодхоогдоһон дасанай рамнайда Бандида Хамба лама заларжа, ламанар бүхы үйлэнүүдые бүтээжэ, Ринчин Дулмаевичые арад зоной дэмжэлгээр шэрээтээр томилоо. «Зунды шэрээтэмнай хормой шуун, хамсы шаман, «хиирзэ сабхяараа» урагшаа шармайгаал даа, ами бэеэ гамнангүй!» - гэжэ зон мүнөө хэлсэдэг. Илангаяа мүнөө агууехэ Арьяа Баала бурханиие Санагадаа мандуу-лаад байхадаа, Зунды таабайн дурасхаалда мүнхэ субарга барюулха хэрэгтэй гэһэн олониитын һанамжа тон зүб гэжэ дэмжэхэ байнаб.