Боолонхон-түмэрһөө эхитэйхэн...

Һайндэрэй үедэ

Баргажанай элитэ ехэ хүбүүдэй нэгэн, Буряадай арадай ирагуу найрагша Солбон Ангабаевай нэрэмжэтэ Хурамхаанай номой санда «Боолон-Түмэр» нэгэдэлэй ойн баярай һайндэр эмхидхэгдээ. Һайндэртэ дашарамдуулан, нютагай бэшээшэдэй VII суглуулбаритай танилсалга болобо. Тус нэгэдэлые олон жэлэй туршада бэлигтэй сэдхүүлшэн, уран зохёолшон Владимир Пунсокович Будаев шадамар бэрхээр ударидана.

Уран үгэдэ эльгэтэй зоной байгуулһан «Боолон-Түмэр» нэгэдэлнай 50-тай болобо. Энэ ушараар та олониие халуунаар амаршалаад, зохёохы ажалдатнай амжалта хүсөөд, бүхы һайн һайханиие үреэнэб. Хурамхаанай аймагай захиргаанай зүгһөө 30 мянган түхэригэй үнэмшэлгэ барюулнаб, - гэжэ Хурамхаанай аймагай засаг даргын социальна талаар орлогшо Борис Базаров үгэ абахадаа хэлэбэ.

Ульһа дулаахан иимэ уулзалганууд хэзээдэшье урматайгаар үнгэрдэгынь мэдээжэ. Уран гуурһатан иимэ хэмжээ ябуулгануудта уулзажа, сэдьхэлээ ханаажа таранад. Буряадтаа суутай «Боолон-Түмэр» нэгэдэлэй ээлжээтэ һайндэрэй баярые хубаалдахаяа «Буряад үнэн» Хэблэлэй байшанай захирал Даши-Доржо Найманович Болотов, «Байгал» сэдхүүлэй редактор, Буряадай арадай ирагуу найрагша Галина Хандуевна Базаржапова-Дашеева, захил хэлгын таһагай мэргэжэлтэн Лариса Дамдинсуруновна Цыбенова гэгшэд хүрэжэ ерэһэн байнад.

Иимэ нэгэдэлнүүд түрэл буряадаараа бэшэхэ шүлһэтэй зоной уурхай болоно. Тиимэһээ бидэ нэгэл ажалтай зон гээшэбди. Үндэһэн «Буряад үнэн» сониной талаһаа эндэ сугларагшадые халуунаар амаршалнаб. Гуурһан дороһоо мүндэлһэн бүтээлнүүдээ түрэл сониндоо хэблүүлжэ байгты, бидэнэй зүгһөө энэ талаар дэмжэлтэ хододоо байха, - гэжэ «Буряад үнэн» Хэблэлэй байшанай захирал Даши-Доржо Найманович Болотов хэлээд, шэнэ сэдхүүл болон номуудые номой сангай жасада нэмэри болгон дамжуулба.

Баргажан голһоо уг гарбалтай уран зохёолшодые, ирагуу найрагшадые бултыень таниха, олонтойнь һайн нүхэсэжэ ябадаг Галина Хандуевна Базаржапова-Дашеева тэдэнээ дулааханаар дурсаа, һайхан үгэнүүдые хэлэһэн байна. Аяар табяад жэлэй туршада «Буряад үнэн» сониндо хүдэлхэдөө, Баргажанай элитэ хүбүүд Ревомир Баярович Гармаев, Бадма Тибочкеевич Цыремпилов, Дулгар Ринчиновна Доржиева болон бусадтай ажаллаһанаа хөөрэхэдэнь, нютагаархидынь тон анхаралтайгаар шагнабад.

Номой сангай дэргэдэ

Ямаршье хүдөө нютагта, мүн аймагай түб һуурин, хотодошье номой сангай үүргэ ехэхэн даа. Тэндэ ганса сонин, сэдхүүл, ном уншахаяа ерэнэ бэшэ, харин номой санда үнгэргэгдэдэг элдэб олон хэмжээ ябуулгануудта ажаһуугшад хабаададаг. Солбон Ангабаевай нэрэмжэтэ номой сан һүүлэй үеын эрилтээр ажалаа зохёоно. Уншагшад эндэ ерэжэ, Интернедтэ ороходоо, хэрэгтэй мэдээнүүдые олоно, бэшээшэд өөһэдынгөө ном хэблүүлнэ. Уран зохёолой «Боолон-Түмэр» нэгэдэлшье эндэ уурхайлна гэхэдэ, алдуу болохогүй.

Номой сангай мэргэжэлтэдэй ажал харагдадагшьегүй һаа, үүргэнь тон ехэ. Бэшээшэдэй болон уншагшадай хоорондохи холбоон болоно бшуу. Номойнгоо сангай дэргэдэ ном судар хэблүүлжэ байха өөһэдын оньһон түхеэрэлгэтэйбди. Ажалшаднай хизаар ороноо шэнжэлэлгын, олониитын хэрэгүүдтэ оролсодог. Багшанартай нягта холбоотойгоор хүдэлхэдөө, талаан бэлигтэниие хүгжөөнэ. Ээлжээтэ суглуулбари манай номой сангай дэргэдэ хэблэгдэһэн 5-дахи суглуулбари болоно гээшэ, - гэжэ С.Ангабаевай нэрэмжэтэ номой сангай захирал Баатар Дашиевич Эрдынеев хэлэнэ.

Уран гуурһатан

Уран зохёолой нэгэдэлэй хүндэтэ гэшүүн Жорж Мангутович Абзаев бүри һургуулиин шаби ябахаһаа, 1975 онһоо хойшо «Боолон-Түмэртэй» холбоотой юм. Гүлмэрхэн үхибүүн наһанһаа хойшо мүнөөшье болотор холбоогоо таһалаагүй. Иимэл зоной ашаар бэлигтэй залуушуулай урган гаражал байһаниинь тон һайшаалтай. «Боолон-Түмэрэй» VII суглуулбари иран харахада, яһала олон хүбүүд басагадай шүлэгүүд ороһон байна. Бархан һайхан нютагһаа гарбалтай Евгения Николаевна Раднаева нютагтаа, мүн Буряадтаа яһала мэдээжэ юм. Тэрэ олон жэлэй туршада Бархан нютагайнгаа Соёлой байшанда ажаллахадаа, олон тоото зүжэгүүдтэ ялас гэмээр наадажа, олоной дура татаһан байха. Сүлөө сагтаа сэдьхэлэйнгээ оёорто мүндэлһэн мүрнүүдээ шүлэглэдэг юм. Оршон сагай хүлгөөтэй байдал тухай тэрэ иигэжэ бэшэнэ:

Хайрата минии хүбүүмни,

Холын замда хаагуур ябанабши?

 Хүйтэн мүльһэн газар дээрэ

Хүрэжэ, дааража хэбтэнэ гүш?

 

Хүрин зүрхэнэйнгөө дулааень

Ходол шамдаа эльгээнэб.

Хүхэ тэнгэридэ зальбаржа,

Харалсан байхыень гуйнаб.

 

Хүр тама үзүүлһэн холын ороной тала,

Хүнэй үриие тамалангүй,

Хайрлажа, гамнажа байгыш.

 

Хархис дайсанаа дараха

Хара байлдаанай эхилбэл,

Харанхы һүниин огторгойдо

Хүхэ мүшэн болохоб.

 

Халуун гэрэлээр сасаржа,

Хайрата хүбүүгээ хамгаалхаб.

Харанхы нүхэнэй хажууһаа

Ходоро татан абахаб.

 

Хүсэтэ тамираа үгэжэ,

Хоног үдэрөө шамтаяа угтахаб.

Хала шубуундал далияа хиидхүүлэн,

Хамгаалжа шамаяа шадахаб.

 

Хара дайсанаа булижа,

Хүндэ, тамираа абахаш.

Хабарай дулаан үедэ,

Хүдэр баатарни, нютагаа бусахаш.

Наһаяа хүсэһэн хүбүүнэйнгээ холын газарта ябахадань зорюулжа, зүрхэеэ хүдэлгэн байжа бэшэһэн шүлэг даа. Харин нүгөө залуу ирагуу найрагша Саяна Ширеторова алдар суута Гаарга нютагһаа гарбалтай. Залуу багша Саяна Шойнхоровна мүн лэ һургуулиһаа шүлэг бэшэжэ эхилһэн байна. Һаяхана эжы болоод, жаргал баяраар халижа байхадаа түүрээһэн шүлэгыень дурадхая.

Хүбүүндээ

Шара набшаһанай унаа сагта

Шэбэнэн хүлеэн байгааб шамаяа.

Шамдуу ерэхэ сагташ

Шэшэрэлтэй байдал үзэгдөө.

Баяр бэлэглэн ерэбэш,

Бардам минии хүбүүн.

Баабайн нэрэ дамжуулхаш,

Бэрхэ минии хүбүүн.

Нарай нялха байхадаш,

Тэбэреэд миһэрэн хүхинэб.

Намдуу аалин байхадаш,

Тэниглэн жаргалаа үзэнэб.

Нэрэеэ дээгүүр нэрлүүлхэш,

Эжы абаяа баясуулхаш,

Эгэшэ дүүнэрээ дахуулхаш,

Эрхэ минии хүбүүн.

Үнэхөөрөөшье “юһэн һара соо хэбэл соогоо юумын гамтай шэрэжэ”, алтан дэлхэйдэ түрэһэн үридөө эжынь бэшэһэн эдэ мүрнүүдые уншахада уярмаар. Сагай ошохо бүри гуурһаяа улам хурсадхажа ябаха бэзэ гэжэ найданабди.

Эжы хүбүүн хоёр

Хурамхаан нютагта ажаһуудаг, угаараа Аргата нютагай Евгения Очирова уран үгые ургалан баридаг бэлигтэй. Сүлөө забгүй гүрэнэй ажалтайшье һаа, зүрхыень хүдэлгэһэн мэдэрэлээ шүлэгөөр уянгалдаг. Бүгэдэ Буряадай “Алтаргана” наданда хабаадажа урдалһан байха. Мүнөө тэрэнэй хүбүүн Артём Очиров баһал уран һайханда эльгэтэй үндыжэ байна. Арбаадтайхан энэ наһандаа һуралсалай, соёл уралигай талаар тэгшэ алхалжа ябана. Үбгэ эсэгэнэрэйнгээ шэрээлсэһэн Илалтада зорюулһан шүлэгөө дурадхажа, энэ номдо оролсобо гээшэ. Эжы хүбүүн хоёр дээдэ замбиин бурхадта таалуулжа, энэ дэлхэйдэ мүндэлһэн гээшэ гү? Иимэл зоной урган гаража байгаа сагта «Боолон-Түмэрэй» булаг хэзээдэшье шэргэхэгүй даа. Буряадай ирагуу найрагшадай дунда өөрын һайхан нэрэтэй, онсо талаан бэлигтэй Николай Дамдинов, Солбон Ангабаев болон бусад бэлигтэнэй ажал хэтэдээ мүнхэ байха!