«Хуралдаанай үедэ буддын шажанай урда байһан бодото эрилтэнүүдые найруулха гэжэ бидэ оролдообди. Мүнөө сагта үнэн бодото байдал харуулһан мэдээсэл худал хуурмагһаа илгахань хүндэ болонхой. Тиимэһээ хүн һайн болбосоролтой, мэдэсэ ехэтэй болохые оролдохо ёһотой. Маанадай харюусаха ёһотой нэгэдэхи эрилтэ - лама санаартанда болон буддын шажангаар һонирходог хүнүүдтэ шанартай болбосорол олгохо. Хоёрдохи эрилтэ - тэсэбэригүй дээрэһээ бэе бэеэ ойлголсожо һуралга. Гурбадахи эрилтэ - хэд урагшаа һанаатайб, тэдэниие дэмжэхэ. Олон багшанар даншье һаа даруу номгонууд, бидэшье даб гээд тэдэниие дууланагүйбди», - гэжэ М.В. Ломоносовой нэрэмжэтэ гүрэнэй Ехэ һургуулиин Ази болон Африкын оронуудай институдай захирал, Буддын шажанай болбосорол ба эрдэм шэнжэлэлгые дэмжэлгын жасын юрэнхылэгшэ Алексей Маслов хэлээ.
Тэрэнэй хэлэһээр, буддын шажан — энэ эндэ тэндэ байдаг дасангууд лэ бэшэ, энэ хүнүүдэй нэгэдэл болон бэе бэетэеэ тааража харилсаха шадал, энэл даа, Буддын шажанай I Уласхоорондын хуралдаанай шухала үүргэнь.
Буддын шажантай Шри-Ланкада гүрэн доторхи ниигэмэй болон экономическа хүшэр, түрын үзэл бодолой тогтууригүй байдалнууд гол эрилтэ болоно гэжэ энэ ороной Соёлой сайдай шажан мүргэлэй ба буддын шажанай хэрэгүүдээр нэгэдэхи орлогшо Сомаратна Виданапатирана онсолжо тэмдэглээ:
- Манай орондо ниитэ баялигта нүлөөлдэг гол түлэб экономическа һандаралтай холбоотой эрилтэнүүд тон олон. Дан ехэ хүшэр хүндэнүүдтэй үхибүүднайшье бү ушарһай даа гэжэ буддын шажанай эрдэнитэ баялигуудые хэрэглэхые Шри-Ланкагай Засагай газар оролдоно. Шажан мүргэлэй үндэһэн дээрэ эхин болбосорол хүгжөөлгэдэ ехэ зүдхэмжэ хэгдэнэ. Бүхы асуу- далнуудые һургуулиһаал эхилжэ шиидхэхэбди гэжэ бидэ ойлгожо мэдэрнэбди.
Буддын шажанай Хитадай мүнөө үеын ажабайдалда үзүүлжэ байһан нүлөө тухай Хитадай буддын шажантанай эблэлэй түрүүлэгшын орлогшо, Юнхэгүн хиидэй шэрээтэ Ху Сюэфэн үгэ хэлэхэдээ дурдаа:
- Буддын шажан хүнүүдэй бүхы орёо асуудалнууд, уйдхар гуниг өөһэдынь һанаа сэдьхэлдэ оршодог, тиимэһээ дүй дүршэлэй, дадалай хүсөөр тэдээнһээ сүлөөржэ болохо гэжэ тоолодог. Ушар иимэһээ мүнөөнэй байдалда буддын шажан тон шухала үүргэ дүүргэнэ. Хитад орондо буддын шажан хубилалтануудта ороо, Хитадай хүгжэлтэдэ, бүхы дэлхэй дээрэхи арад зоной аза жаргалай хүгжэлтэдэ ехэ хубитаяа оруулаа гэжэ тэмдэглэнэб.
«Энэ хуралдаан олон ондоо оронуудай буддын шажанай эблэлнүүдэй дунда үнгэргэлгэ эрдэмэй, шэнжэлэлгын, болбосоролой болон соёлой харилсаануудые үргэдхэн хүгжөөлгэдэ шэглүүлэгдээ.
Энэдхэгэй буддын шажанай шэнжэлэлгын ехэ һургуулиин уласхоорондын хэрэгүүдээр захирал Арвингд Кумар Сингхын тэмдэглэһээр, тэрэнэй гүрэндэ буддын шажан зөөлэн хүсэн гэжэ хэрэглэгдэнэ, тиигээд ниигэмэй шухала хэрэгүүдые урагшатайгаар шиидхэдэг.
Энэдхэг орондо будаадын шажан гүрэнэй гүн ухаанай болон соёлой нэгэ ехэ шухала хэһэгынь болодог. Буддын шажан Энэдхэгтэл мүндэлжэ, энэл оронһоо АСЕАН-ай гүрэнүүдтэ, Монголдошье, Солонгостошье, Япон улас- ташье болон Ази түбиин бэшэшье оронуудаар тараа. Буддын шажанай дэлхэй- гээр дэлгэрһэниие Энэдхэгэй уласхоорондын харилсаа- нуудта зөөлэн хүсэн гэжэ хэрэглэгдэнэ, тиигээд лэ өөһэдын ниигэмэй болон олониитын шухаг асуудалнуудые шиидхэлгэдэ ехэ үүргэ дүүргэнэ. Шухала ш и и д х э б э р и н ү ү д ы е абахадаа, Энэдхэг гүрэн буддын шажанай һургаал бодолнуудые хэрэглэдэг,— гэжэ Арвингд Кумар Сингх хөөрэнэ.
Буддын шажанай хүгжэлтын, соёлой, гүн ухаанай, бодото ажаябуулгын асуудалнуудые бүхы тээһээнь зүбшэн хэлсэлгэ, мүн лэ уласхоорондын харилсаа хэлсээнүүдэй шэнэ талмай байгуулга - Буддын шажантанай I Уласхоорондын «Буддын шажан болон мүнөө үеын эрилтэнүүд» хуралдаанай зорилгонь болоно.