Аргатын «дулаахан»

Буряадай ТОС-уудай эблэлэй хүтэлбэрилэгшэ Туяна Плотохонова, 2023 оной эхиндэ ниитын энэ ажая­буулга хүгжэлтын шэнэ харгыда га­ранхай гэжэ тэмдэглэнэ.

- ТОС-ууд грантда хабаадахадаа, саарһа дансануудаа сэхэ эльгээжэ шадахагүй болоно. Тэдэниие заал һаа коммерческэ бэшэ ниитын эмхи болгохо хэрэгтэй. Бүхы эдэб­хитэдые Буряадайнгаа яамануудтай танилсуулнабди, тэдэнэй эмхидхэ­дэг грантнуудта оролсоходонь, ма­най эблэл туһаламжа үзүүлнэ. Мүн Бүхэроссиин хэмжээндэ гарахадань, харгы нээлсэнэбди, - гэжэ Туяна Плотохонова мэдүүлээ.

Буряадай ТОС-уудай эблэлэй ударидалга доро Хурамхаанай ай­магай Аргата һууринай “Базинский” гэһэн ТОС түрүүшүүлэй тоодо ком­мерческэ бэшэ ниитын эмхи (НКО) болгогдоһон байна.

- Аргатын “База” гэһэн газар­та бидэ ТОС-оо байгуулаабди. Тэ­рэмнай “Базинское” гэһэн һонин нэрэтэй болошоо. Нютагайнгаа шэг шарай һайжаруулгын ажал хэжэ эхилээбди. Бог шоройһоо сэбэрлээбди. Мүн элүүржүүлгын түсэлнүүдые табижа, ТОС-уудай дун­да урилдаануудта эрхимүүдэй тоодо оролсожо, һанаһан хэрэгээ бүтээжэ шадаһандаа баяртайбди, - гэжэ “Ба­зинское” ТОС-ой хүтэлбэрилэгшэ Цымжидма Дулмацыреновна Цы­ремпилова хөөрөөгөө эхилнэ.

Удангүй ТОС-ой дэргэдэ “Дулаа­хан” гэһэн эхэнэрнүүдэй клуб бай­гуулагдаа һэн. Өөрынгөө хониной нооһо хаянгүй хэрэглэжэ, хубсаһа хунар оёжо, нэхэжэ эхилһэн байна.

- Манай Хурамхаанай аймаг хойто зүгэй газар дэбисхэртэ дүтэ нютаг гэжэ нэрлэгдэжэ, тусхай хүнгэлэлтэтэй гээшэ. Тиимэһээ эхэнэрнүүднай 50 наһа хүрөөд лэ, наһанай амаралтада гарадаг гээшэ. Тиигээд юу хэхэнь бэ? “Дулаахан” клубайнгай дэргэдэ суглараад лэ, нооһоор янза бүриин юумэ хэжэ эхилээ. Түрүүшээр 50 гаран хүн яба­жа, һуралсал гараа. Гартаа дүйтэй 7-8 эхэнэрнүүд эрхим оёдолшоднай гээд тоологдоно. Эдэ хэд бэ гэбэл, Сэндэмэ Этигэевна Гармаева, Лю­бовь Сандаковна Гунтупова, Буда­ма Ринчиновна Цыренова, Долгор Хубисхаловна Балданова, Туяна Раднаевна Будаева, Дугарма Хубис­халовна Бухаева, Санжидма Нико­лаевна Ширеторова гэгшэд болоно, - гэжэ Цымжидма Дулмацыреновна урматайгаар хөөрэнэ.

Үшөө 2020 ондо хониной нооһоор хубсаһа хунар нэхэжэ, бэе махабадаа һайжаруулха талаар тусхай түсэл зохёогоо. Ородой юрэнхылэгшын грантда 2021 ондо хүртэһэн байна. Грантын ашаар нэн түрүүн тусхай оньһон техникэ худалдан абаа. Доо- до Новгород, Саратов, Москва, Санкт-Петербург хотонуудһаа тэрэ­нээ асараа. Нооһо сэбэрлэжэ угааха кардер абаа. Мүн оёдолой станогуу­даар “дулааханайхид” хангагдаа.

- Нэгэдэхеэр, байгаали хамгаал­ха талаар ехэ ажал ябуулһан бай­набди. Һүүлэй олон жэлнүүдтэ хо­ниной нооһон элдүүрилэгдэнгүй, хээрэ хаягдадаг болоод байгаа. Тэдэнииень абажа, элдэб хубсаһа хунар оёжо, нэхэжэ һураабди гэжэ грантынгаа бэшэг соо ойлгуу- лаабди. Хониной нооһо хэрэглэхэ гээшэ урданай ехэ эрдэм байһан юм, мартагдаһанииень һануулжа, бүтээжэ эхилээбди. Тиигэжэ мүнөө тархиһаа хүл хүрэтэр хубсаһа, мал­гай, пулаад, жиледүүдые, бээлэй, платье, юбкэ, гутал болон бусадые нэхэдэг болообди.

Нажартаа үмдэхэдэ һэрюун, үбэлдөө дулаан гээшэ. Бэедэ ша­нартай, туһатай хубсаһан боло­но.

Хубсаһа хунарһаа гадна нооһоороо унтариин хэрэгсэлнүүдые бүтээнэбди. Зөөлэн дэрэ (поду­шка) дээрэ үбдэжэ байһан толгой­гоо табяад хэбтэбэл, заал һаа һайн болодог юм. Нюрганай үбшэнһөө туһатай бүһэнүүдые хэнэбди, - гэжэ Цымжидма Цыремпилова мэдээсэ­нэ.

Грантын ашаар “Дулааханай” эхэнэрнүүд дүй дүршэлөө дээшэлүүлээ. Улаан-Үдэһөө тусхай мэргэжэлтэд ерэжэ, һуралсал хэһэн бай­на. Сагаан һарын урдахана уран гартай Софья Ринчино ерэжэ, гу­талнуудые яажа һэеы даран хэхэб гэһэн шэнэ оньһон арга харуулжа, дүршэлөөрөө хубаалдаа.

Мүнөө тэдэнэр өөһэдөө хүнүүдые һургадаг болонхой. Жэшээлбэл, үнгэрһэн хабар Хяагтын аймагай “Вдохновение” ТОС-ой эдэбхитэд ерэжэ, хэдэн хоногой хугасаада оёжо, нэхэжэ һураһан байна.

Сагаан һарын үедэ аймагай “Хүүгэн Дангина” гэһэн урилдаан­да Дари Шагжина ганса хониной нооһоор хэгдэһэн хубсаһа үмдэжэ, дефиледэ гараад, олониие ехэ гай­хуулаа. 10 наһатай Дариин хубсаһа “Дулааханай” уран гартан Любовь Сандаковна Гунтупова бэлдэһэн байгаа.

2022 оной һүүл багаар Арга­тын соёлой байшан капитальнаар заһабарилагдажа, ашаглалгада ту­шаагдаа. Хоёр дабхартай тус байшан 1980 ондо баригдаһаар, нэгэшье да­хин заһабарилагдаагүй байгаа.

Соёлойнгоо шэнэ байшанда ал­танхан гартай аргатынхид “сагаан алтаяа” дулаахан хубсаһан болгон баясуулна.