
Хэды тиигэбэшье, Япондо автомашина худалдажа абаад, тэрэнээ хилэ гаргажа үрдеэгүй зон олон. Даб дээрээ гансал 1,9 куб/см хэмжээнһээ бага мотоортой түмэр хүлэгүүдые оруулха арга боломжо байна. Томо ашаанай болон автобус, тиихэдэ электромашинанууд хилэ дабажа, манай гүрэн орохоёо болибо.
Хэдэн жэлэй туршада
Зүблэлтэ гүрэнэй унахада, холо ойрын хари оронуудай алтан хилэ нээгдэжэ, хаа-хаанаһаа айлшад буужа эхилээ, эд бараан асарагдадаг болоо. Япон гүрэнэй түрүү инженернүүдэй бүтээһэн түмэр хүлэгүүд шанар һайтай байһанһаа манай нютагаархидай дура дары түргэн буляажа шадаа. Абаһаар һэжэглээшье һаа, он жэлэй ошоһоор байтар, манай хотонуудай, сэлеэн нютагуудай харгынуудаар үдэрһөө үдэртэ япон автомашина олошорһоор олошороо. Мүнөө болоходо, бүхы Алас Дурна зүгэй можо нютагуудай эрхэтэдһээ гадна, гүрэнэй барууншье захада япон түмэр хүлэгүүдые обёорхо байхат.
- Хүдөө нютагтамнай 1990 оной эхеэр эгээл түрүүн Бата ахатан «Тойото» машина худалдажа абаад гүйлгэдэг болоо. Тиихэдэнь манай нютагаархид: «Хүрэһэн үхэрэй шабааһан дээгүүр гарахадаа, гүзээгээ маажахаар набтар машина. Энээнэй эбдэрхэдэнь, хэн заһажа шадахаб? Жолоошониинь нүгөө таладаа һууха, арайл дүрэ буруу. Одоол манай «Жигули» машинаһаа дээрэ юумэн байхагүй даа», – гэжэ байжа нютагай эрэшүүлэй хөөрэлдэжэ байһыень һайнаар һанадагби. Харин мүнөө болоходо, иигэжэ зугаа- лжа байһан ахатан бултадаа япон түмэр хүлэгэй жолоо шангаар адхаад ябанад, - гэжэ минии нүхэр хүбүүн Даба Надмитов хөөрөөд, үшөө иигэжэ нэмэнэ: «Үнэн дээрээ Япондо бүтээгдэһэн авто-унаанууд шанар һайтай, үнэгүй байгаа гээшэ аабза. Һүүлэй хэдэн жэлэй туршада хэдэн тээһээ хашагда хашагдаһаар, сэнгыньшье ургаа. Һүүлэй һүүлдэ Япон гүрэн өөһэдөө хизаарлалта табиба гээшэ.
Тоо баримта
Японой мүнгэн һангай яаманай үгэһэн мэдээгээр, 2023 оной түрүүшын хахадта хари гүрэн худалдагдаһан бүхы автомашинануудай 60% хубинь Ород Улас эльгээгдэһэн байна. Харин 2022 ондо ашаглагдажа байһан 210 мянган автомашина (1,8 миллиард доллар) оруулагдаа.
Үрдиһэн хүн үрдеэ
Энэ хизаарлалтын урда Япондо машина худалдажа абаһан аад, хилэ гаргажа үрдеэгүй зон ехэ һанаата болоно. Үсэгэлдэр һүүлшын паромдо авто-хүлэгөө тээһэн зон азатай, харин үлэһэниинь Ород Уласай хилэ хүрэхэдөө, дахин мүнгэ түлэжэ, шэнэ гуримаар орохо гү, али яахаб?
- Олон машинануудые худалдажа абаһан байгааб. Хэдэн авто-унаануудые хуушанай ёһоор оруулбабди, харин үшөө олон автомашинанууд тэндээ үлөө. Энэ һалбарида хүдэлдэг бүхы эмхинүүд үрдихэ гэжэ сүлөө забгүй ажаллаа. Үлэһэн унаануудай хуби заяан мүнөөдөө үшөө шиидхэгдээгүй. Ондоо гүрэн оруу- лаад, тэрэнээ дахин Ород Уластаа асарха болохо хабди, - гэжэ автомашинануудые худалдагша Леонид Копылов хэлэнэ.
Эрилтын байбалнь, дурадхал хэзээдэшье байха. Арга мүрынь бэдэрээд, тойруу зам олоод, япон түмэр хүлэгүүдые оруулжа магадгүй. Теэд ямар үнэ сэнтэй болоод, эзэндээ хүрэхэб?
- Шэнэ гуримаар, шэнэ замаар хүрэжэ ерэһэн автомашинанууд һураггүй үнэтэй болохо. Баһал үлүү зоной ама тоһодохо, гаргаша ехэтэй хэрэг тобойжо байна. Яагаашье һаа манай гүрэндэ үйлэдбэрилэгдэһэн унаануудһаа үнэгүй байха. Авто-унаа худалдажа абагшад «Lada Vesta» машинатай болонхаар, «Toyota Corolla» абахал даа, - гэжэ Үндэһэтэнэй автомобильна нэгэдэлэй юрэнхы эрхилэгшэ Ян Хайцер хэлэнэ.
Орондонь – ондоо гүрэнһөө
Баруун гүрэнүүдэй хизаарлалта табихадань, барилгын һалбарида, унаа тээбэридэ ашаглагдадаг автомашинануудые Хитад гүрэнһөө энэ хабарһаа амаргүй олоор оруулжа эхилһэн юм. Харин мүнөө Япон гүрэнэй засаг баригшадай табиһан хизаарлалтын хүсэндөө ороходонь, мүн лэ Хитадһаа түмэр хүлэгүүдые оруулха бэзэ гэжэ мэргэжэлтэд багсаамжална.
Хүршэ Хитад гүрэн гээшэ олзо оршын, худалдаа наймаанай талаар амаргүй түргэн алхасатай. Хаана юун хэрэгтэй болоноб гэжэ уридшалан мэдэһэн мэтэ дары түргэн дурадхал оруулаад байдагынь мэдээжэ. Хэдэн арбаад жэлэй саада тээ Хитадай бүтээһэн эд бараан ехэ найдалгүй гэжэ суурхаһан һаа, мүнөө үедэ яһала һайн шанартай юумэ худалдадаг болонхой.
Тэрэнэй хажуугаар Урда-Солонгосто үйлэдбэрилэгдэдэг авто-унаанууд манай гүрэнэй ажаһуугшадта дүтэ танил байна. Харин нэгэ хэдэн ондо ондоо авто-унаанууд дурадхагдана. Балай шэлэжэ байхаар юумэн үгы. Нэгэ хэды сагай ошоходо, бүхы юумэн элиржэ, ойлгосотой болохо бэзэ.
Автор: Булат БАДМАЕВ