Буудалаа үргэдхэн...

- Буряадай ниислэлһээ Ород гүрэнэй 15 хотонууд руу агаарай он­госо ниидэнэ. Үшөө тиихэдэ Монго­лой Улаан-Баатартай холбоотойб­ди. Эгээл олоор арад түмэн Москва, Новосибирск, Эрхүү ошоно. Буряад орон дотороо Нижнеангарск, Так­симо гэһэн тосхонууд руу самолё­доор ниидэжэ ошохо дуратайшуул олон.

Эдэ бүгэдэ ерэһэн ба ошоһон самолёдуудые хангаха талаар олон тоото мэргэжэлтэд хүдэлжэ байдаг. Манай аэропорт Улаан-Үдын зүүн бэедэ эгээл томо байгуулга боло­но гэхэдэ, алдуу болохогүй. Һүүлэй байдалаар аэропортын 14 албанда 400 гаран хүн хүдэлнэ. 21 байшан­тайбди, 108 оньһон техникэ бии. 423 гектар газар эзэлнэбди. Энэмнай ямар бэ даа аймагай түбэй дэбис­хэртэй адли болоно.

- Улаан-Үдын аэропорт дээрэ шэнэ терминал баригдажа бай­на гэжэ хүн бүхэн дуулаһан бай­на. Энэ ажал тухайгаа хөөрөөд үгыт.

- Аэропорт, аэродром болон тер­минал гээшэ ондо ондоо эмхинүүд гээд ойлгохо хэрэгтэй. Юундэб гэхэ­дэ, аэропортын мэдэл доро агаарай онгосонуудые заһабарилга, хангал­га ороно. Ниидэлгэ-буудалгын зу­рууд, газар дээгүүр гүйдэг харгынь, перронууд аэродромой дэргэдэ ор­шоно. Харин терминал бүхы хүн зо­ниие хангадаг газар гээшэ.

Үнэхөөрөөшье, манай мүнөөнэй терминал бага талмайтай юм. Аяар холын 1982 ондо ашаглалгада тушаагдаһан. Тиимэһээ хүн зони­ие үндэр хэмжээндэ угтан абажа, үдэшэжэ шадахаяа болинхой. Совет үедэ юундэб даа эрэмдэг бэетэй хүнүүдтэ, хээлитэй эхэнэрнүүдтэ, нарай хүүгэдтэй хүнүүдтэ хэрэг­тэй лифтнүүд, эсколаторнууд табигдаагүй юм. Энээнһээ боло­жо, шууяан болоно. Эдэ шухала хэрэгсэлнүүд шэнэ терминалда байхаар хараалагданхай.

«Новапорт» холдинг энэ терми­нал бодхооно. Энэмнай ганса бай­шан бэшэ, мүн уһанай, зайн галай хангалга, сэбэрлэлгын һужаанууд болоно. Эдэ бүгэдэ коммуникаци шэнээр бүтээгдэжэ, Аэропорт тос­хоной ажаһуугшадта туһа нэмэ­ри болоод үгэхэ. Шэнэ соргонууд, утаһанууд юрын ажаһуугшадай гэр байрануудта хүргэгдэхэ гээд түсэблэгдэнхэй. Энэ ушарһаа бо­ложо, вокзалай дэргэдэхи талмайн ехэнхи хуби мүнөө үедэ малтагдаад байна.

Уластамнай харагдаа үзэгдөөгүй хоёр телетрап терминалай дэр­гэдэ баригдаха. Үбэлэй янгина­ма хүйтэндэшье, зунай халуун на­рандашье, саһа бороондошье хүн зониие үнөөхил автобусуудаараа самолёт хүрэтэр абаашажа, асар­жа байнабди. Агаарай онгосодо һуухадаа, тэдэмнай газаагуур яба­на. Мүн самолёдһоо буугаад, яба­гааршье ябаха ушарнууд тохёол­доно. Телетраптай болоходоо, ма­най пассажирнууд газаа гарангүй, терминалһаа сэхэ самолёт руу һууха арга боломжотой болоно ха юм.

2024 оной сентябрь һарада шэнэ терминал ашаглалгада тушаагдаха бэзэ гээд найдагдана.

Терминалай нээгдэһэнэй удаа хуушан терминал орхигдохогүй. Эндэ уласхоорондын рейснүүд хан­гагдаха.

- Улаан-Үдэһөө 15 хото­нуудта самолёдууд ниидэ­нэ гэнэбди. Хайшаа, хэзээ, хэды агаарай онгосо ниидэ­хэб гэһэн шиидхэбэри хэн абадаг бэ? Шэнэ термина­лай үүдэеэ сэлихэдэ, ондоо можо хизаарнуудаар харил­саа холбоон олоор татагда­ха бэзэ.

- Терминалай бии боло­ходол, олон тээшээ самолё­дууд ниидэжэ эхилшэхэ гэжэ һанаха хэрэггүй. Регионой хүгжэлтэһөө, аяншалгаһаа энэ сэхээр дулдыдадаг юм. Манай Засагай газарай, аэ­ропортын болон авиаком­панинуудай хоорондоо няг­та харилсаа холбоотойгоор хүдэлһэнһөө агаарай он­госонууд хайшаа ниидэхэб гэжэ шиидхэгдэдэг.

Һүүлэй үедэ бүхы авиа­компанинууд хубиин гарта оронхой. Энэмнай тон ехэ бизнес болоно. Мүнгэ алта олзолхын түлөө ябана ха юм. Теэд гарзада орожо байгаад хүдэлхэ дуратайшуул али­шье сагта үгы байгаа бшуу. Мүнөөнэй нэгэ рейс хадаа хэдэн сая түхэригөөр тоолог­доно. Хэн иимэ ехэ мүнгөө алдахаяа һанахаб даа. Нэгэ рейсдэ оройдоол 2-3 хооһон һуури үлэбэл, гарза болоно гээшэ.

Авиакомпанинууд хото­нуудай аэропортнуудтай харилсаха тухай өөрын ду­радхал оруулдаг. Жэшээл­бэл, Улаан-Үдэһөө тон олоор хүнүүд Москва ниидэнэ ха юм. Авиакомпани бүхэн энэ­эниие хаража, шэнжэлжэ байдаг. Тиигээд лэ таанадта ниидэхэмнай гү гэжэ харил­саанда гарана.

Олон ушарта аэропорт өөһэдөө авиакомпанинуудта ошожо, манай эндэһээ само­лёт ниидүүлхэмнай гү гэжэ хөөрэлдэнэ. Иимэ ушарнуу- дтай бага аэропортнуудтай хотонууд дайралдана. Ма­найшье Улаан-Үдэ энэ тоодо ородог. Эдэниие томо авиа- компанинууд өөһэдөө хэ­зээшье хараадаа абахагүйл. Тиимэһээ бидэ харилсаанда гаранабди. Һүүлэй жэлнүүдтэ иимэ харилсаанай гуримаар Кызыл, Томск хотонууд руу манай ажаһуугшад ниидэхэ аргатай болоо. Мүнөө Ка­зань хото сэхэ ниидэхэ тухай хөөрэлдөөн эмхидхэгдэжэ эхилэнхэй.

Буряадай олон тоото ажаһуугшадай дурадха­лаар, Таиланд сэхэ ошохо рейснүүдые нээхэ талаар авиакомпанинуудай урда доро дохижо байгаад, ажал ябуулаабди. Иимэ рейс аяар гурба дахин нээгдэһэн бай­гаа. Харин мүнөө хуу хааг­данхай. Шалтагааниинь, хүн үсөөнөөр ниидэнэ.

Ойхон олтирог хүрэтэр рейснүүд Улаан-Үдэһөө үдэр бүри ниидэнэ. Зарим үдэрнүүдтэ хоёр дахин само­лёдууд ошоно. Дүүрэн хүнүүд ябанал даа.

- Ород гүрэнэй олон бага, томо хотонуудтай харилсаатай хүдэлбэшье, Буряад Улас дотороо ямар үсөөн газар самолёт ниидэнэ гээ­шэб? Мартагдаа гү?

- Үгы, иимэ харилсаае хэн­шье мартаагүй. Үнөөхи олзо, гарзаһаа баһа дулдыдана ха юм. Хойто-Байгалай аймагай Нижнеангарск, Муяын ай­магай Таксимо һууринуудта агаарай онгосонууд нии­дэнэ. Буряад Уласай Заса­гай газар тусхай туһаламжа үзүүлхэдэнь, долоон хоног­то 5-6 дахин ниидэхэ арга олгогдонхой. Эдэ рейснүүд арад зоной дунда тон ехээр һайшаагдана, самолёдууд ходо дүүрэн ябана.

Манай аэропорт дээ­рэ байрлаха авиакомпани мүнөө үгөө. Урид «Байкаль­ские авиалинии» гээд бай­гаа. Теэд ехэ гарзада ороод, хаагданхай. Уласай аймагуу- даар холбоо татаха гээшэ эгээл иимэ бага авиакомпа­нинуудай ажал хэрэг байгаа ха юм. Бидэ энэ бэрхэшээлые усадхаха талаар яжал ябуулнабди. Теэд аэропортын дэр­гэдэ авиакомпани нээхэ ду­ратайшуул олдоногүй.

Хэзээб даа бүхы аймагууд руу Улаан-Үдэһөө само­лёдууд ниидэдэг һэн гэжэ үндэр наһатай ажаһуугшад һайнаар һанаад ябана ёһотой. Тэрэ сагта бүхы юу­мэн гүрэнэй мэдэлдэ байжа, тусхай аргаар мүнгэн энэ хэ­рэгтэ һомологдодог байһан юм. Харин мүнөө иимэ тус­хай программа зохёохо тала­ар ажал унаа тээбэриин яа­мантай ябуулнабди. Уласай хэмжээндэ энэмнай 2024- 2025 онуудһаа бэелүүлэгдэхэ бэзэ гэжэ найданабди. Хэ­рэн, Багдарин болон бусад нютагуудта самолёт табиха аргатай болохобди.

- «Байкал» гэһэн улас­хоорондын аэропорт 2000- аад онуудта байгуулагдаһан шэнэ эмхинүүдэй нэгэн бо­лоно. Урид совет үедэ, 1990- ээд хүнгэн бэшэ жэлнүүдтэ аэропортдо хүдэлжэ байһан ажалшад, хүдэлмэрилэгшэд хүдэлнэ гү?

- Бидэ бултыень өөрынгөө дали доро абажа, ветера­нуудай зүблэл байгуулааб­ди. Александра Даниловна хүтэлбэрилнэ. Урданайнгаа хүдэлмэрилэгшэдые ганса Наһажаал үдэрөөр амар­шална бэшэбди.

Жэлдээ дүрбэ дахин ойн баяраа тэмдэглэжэ байһан ветерануудаа урижа амар­шалдагби. Урдандаа яагаад хүдэлжэ байһыень шагна­жа һуухада, һонирхолтой байдаг. Һаяхана ветерану­уднай амархаяа Байгал да­лай ошоходонь мүн лэ туһа үзүүлээбди.

2023 оной февраль һарада граждан авиа- циин 100 жэлэй ойн баярые үргэнөөр тэмдэглэһэн бай­набди. Тэрээндэ бүхы вете­рануудаа уриха гэжэ орол­дообди. Ород драмын теат- рай танхим соо багтахыса хүн сугларжа, 600 гаран хүн баяр ёһолой наада хараа, гүрэн түрын засаг баригша­дай амаршалгада хүртөө. Тоглолтодо ганса мэргэ­жэлтэ, мэдээжэ зүжэгшэд, дууша, хатаршад хабаадаа бэшэ, мүн манай «Авиатор» гэһэн соёлой байшанай дэргэдэ хүдэлжэ байдаг ан­самбльнууд тайзан дээрэ гараа.

- Һайн даа. Һонирхолтойгоор хөөрэлдэһэндөө баяртайбди. Таанадые, танай ударидажа ябаһан 400 гаран хүдэлмэрилэгшэдые, авиациин ветерануудые Агаарай флодой үдэрөөр амаршалнабди!