Ниигэм 16 aug 2023 428

Агаарай авиациин арга ехэ

Буряад-Монголой АССР-эй байгуулагдахада, Верхнеудинск хотодо Агаарай флодой нүхэдүүдэй ниигэм гэһэн бүхэроссиин холбоондо дуратайшуул олоор орожо эхилээ. СССР гүрэнэй можо хизаарнуудта иимэ эмхинүүд хүдэлжэ, Верхнеудинск хотодо хүрөө. 1923 оной октябриин 17-до эмхидхэлэй түрүүшын суглаан болоһон байна. Түрүүшын хүтэлбэрилэгшөөр Михей Ербанов томилогдоо бэлэй. Эгээл энэ үдэр Буряадай Агаарай флодой түрэһэн үдэр гээд тоологдоно.

Дээдэ Онгостойдо нэгэ һарын туршада түрүүшын аэродром бэлдэгдээ. Тэрэл 1925 оной июлиин 1-дэ түрүүшын са­молёдууд буугаа. «Москва-Бээжэн» гэһэн шэглэлээр ниидэн гаталгын хабаадагшад байгаа. Ии­гэжэ Верхнеудинск Зүүн Сибирьтэ өөрын аэро­дромтой түрүүшын хото болоһон байна.

1926 оной май һарада Москваһаа эльгээгдэһэн 27 авиа-мэргэжэлтэд аэродром дээрэ хүдэлжэ эхи­лээ. Һая нээгдэжэ байһан «Верхнеудинск – Урга» гэһэн шэглэлээр ниидэхэ самолёдые хангаха уялга тэдээндэ тодхоогдоо. Июлиин 22-то үглөөнэй 6 саг­та «Моссовет» гэһэн 6 һууритай самолёт «Верхнеудинск - Алтан Булаг - Урга» гэһэн шэглэлээр ниидэ­жэ гараа. Түрүүшын жэлдэ агаарай энэ онгосоор 116 пассажир, 1200 килограмм почто, 12 тонно ашаан шэрэгдэһэн байгаа. Харин ганса 1931 ондо энэ харгы­гаар 1080 хүн ниидээ гэжэ тоо баримтанууд гэршэлнэ.

«Москва-Владивосток», «Эрхүү-Шэтэ» гэһэн шэглэлнүүдээр ниидэжэ байһан самолёдууд Верхнеудинскда буужа эхилээ. Агаарай томо онго­сонуудай асаруулагдахада, зүүн бэедэ шэнэ аэро­порт баригдажа эхилээ.

1935 оной мартын 13-да Улаан-Үдэһөө түрүүшын рейс Баргажан руу табигдаа. 1940 ондо Багдарин хүрэтэр самолёт ниидэдэг болоо.

Саг ябаха бүри шэнэ самолёт, вертолёдууд Улаан-Үдын аэропорт дээрэ худалдан абтагдаа. Тэдэ ганса хүн зониие зөөдэг техникэ бэшэ, мүн абаралга-бэдэрэлгын албанда, санитарна авиа­циин, ашаанай уялгануудые дүүргэдэг болоо.

1959 ондо шэнэ вокзал ашаглалгада тушаагдаа, мүнөө «Хуушан вокзал» гэжэ нэрлэгдэнэ. Тэндэ «Байкал» гэһэн уласхоорондын аэропортын гол һуури байрлана.

1966 ондо Нижнеангарск, Хурамхаан, Баргажан, Багдарин, Таксимо, Хэрэн һууринууд, Закаменск хото Улаан-Үдэтэй агаараар холбогдоо. Удангүй Хоринск, Романовка, Сосновоозерское, Горячинск гэхэ мэтэ бусад нютагууд руу самолёт ниидэдэг болоо һэн.

1970 ондо ниидэлгэ-буулгын зурууд һэльбэн шэнэлэгдэжэ заһабарилагдаа. Энээнэй ашаар 1975 ондо 646 мянган пассажир хангагдаа. Мүн 1978 оной мэдээсэлээр, Улаан-Үдэһөө Москва, Горький, Челябинск, Новосибирск, Тюмень, Хаба­ровск, Якутск болон бусад хотонууд руу самолёт ниидэдэг байгаа.

Шэнэ аэровокзал 1982 ондо хүдэлжэ эхилээ. Олон тоото хүнүүдые хангалгада туһалаа. 1984 онһоо хойшо уласхоорондын аэропорт гээд нэр­лэгдэнэ.

2007 ондо ниидэлгэ-буулгын зурууд үргэдхэгдэжэ, ута болгогдоо. Шэнэ гэрэлэй до­хёо үгэлгын хэрэгсэлнүүд табигдаа. Тиимэһээ һүниндөө, үбэлдөө эртэ үглөөгүүр самолёт бууха аргатай болоо.

2023 оной 6 һарын туршада Улаан-Үдын аэро­порт дээгүүр 318 830 хүн гараа. Бүхэли жэлдээ нэгэ сая хүнүүдые хангаха түсэбтэй.

Автор: Борис БАЛДАНОВ