Та ямар мэнгэтэйбта?

Хүнэй түрэһэн жэлһээ эхилжэ, юһэн жэл болоод эрьежэ, 1, 10, 19, 28, 37, 46, 55, 64, 73, 82, 91 наһан дээрэ ородог.

9 улаан мэнгэтэй хүн наран мэтэ энхэ амгалан.
8 сагаан мэнгэ - сэдьхэл һанаагаараа арюун.
7 улаан мэнгэ - гал шэнги соробхилжо, өөдэрхүү халуун сэдьхэлтэй.
6 сагаан мэнгэ - мүхэшэгүй хатуу зоригтой, оюун ухаатай.
5 шара мэнгэ - эрдэм ухаагаар шударгы, бэлиг ехэтэй.
4 ногоон мэнгэ - ухаан бодолоороо һүбэлгэн.
3 хүхэ мэнгэ - бэе, хэлэн, сэдьхэл гурбан арюун.
2 хара мэнгэ - арга шадал ехэтэй.
1 сагаан мэнгэ - эхын һүн шэнги арюун.

Бүхы мэнгын заһал тухай

Ямар мэнгэтэйгээ, хэды наһанда мэнгын голлохые мэдэжэ абаад, энэ­энэй ушар шалтагааниие шудалжа, һанаандаа хадуужа абахада, хүнэй бурханда шүтэжэ, мэнгынгээ тарни­ие сэдьхэлдээ хадуугаад, хододоо ун­шажа ябахада хэрэгтэй. Мүн тусхай­та мэнгын бэеэ арюудхалгын үргэл бүтээхэ юм.

НЭГЭ САГААН мэнгэтэй хүн - УМ МААНИ БАД МЭЭ ХУМ; УМ ЗА РАА ХО СУУХАА тарниие наһан со­огоо уншажа ябаха. Нэгэ сагаан мэнгэеэ голлоһон хүн энэ тарнияа наһанайнгаа тоогоор уншаад, са­гаан бүдөөр нюрганайнгаа голо­ор наһанайнгаа тоогоор аршаад, дүрбэн хэһэг болгоод, дүрбэн муу зүгтөө хаяха.

ХОЁР ХАРА мэнгэтэй хүн - УМ БАЗАР БА НИ ХУМ ПАД; УМ ДУ­РАГА НИИ СУУХАА тарниие наһан соогоо уншажа ябаха. Хоёр хара мэнгэеэ голлоһон хүн энэ тарнияа наһанайнгаа тоогоор уншаад, хара бүдөөр нюрганайнгаа голоор оло дахин аршаад, дүрбэн хэһэг болгоод, дүрбэн муу зүгтөө хаяха.

ГУРБАН ХҮХЭ мэнгэтэй хүн - УМ БАЗАР СА ДАА СУУХАА; УМ ГЭЭ­ЛИ СУУХАА тарниие бүхы наһандаа уншажа ябаха. Гурбан хүхэ мэн­гээ голлоһон хүн энэ тарнияа наһанайнгаа тоогоор уншаад, хүхэ бүдөөр нюрганайнгаа голоор оло дахин аршаад, дүрбэн хэһэг болгоод, дүрбэн муу зүгтөө хаяха.

ДҮРБЭН НОГООН мэнгэтэй хүн - УМ БАЗАР БА НИ ХУМ ПАД; УМ ЖИИ ЛАА. Энэ хоёр тарни бүхы наһандаа уншажа ябаха. Дүрбэн ногоон мэнгээ голлоһон хүн энэ тарни наһанайнгаа тоогоор уншаад, ногоон бүдөөр нюр­ганайнгаа голоор наһанайнгаа тоо­гоор аршаад, дүрбэн хэһэг болгоод, дүрбэн муу зүгтөө хаяха.

ТАБАН ШАРА мэнгэтэй хүн - ДА­ДИЯ ТААД УМ МУУНИ МАХА МУУНИ СУУХАА; УМ ГИ ЛИ ГИ ЛИ СУУХАА тарни наһан соогоо уншажа ябаха. Табан шара мэнгээ голлоһон хүн энэ тарни наһанайнгаа тоогоор уншаад, шара бүдөөр оло дахин нюрганайн­гаа голоор аршаад, дүрбэн хэһэг болгоод, дүрбэн муу зүгтөө хаяха.

ЗУРГААН САГААН мэнгэтэй хүн - ДАДИЯ ТАА УМ БИХААНЗ БИХААНЗ МАХА БИХААНЗ РАЗА САА МУУД ГАДЭ СУУХАА; XYM МАМАА ХҮМНИ СУУХАА; УМ БАДАА ША СУУХАА тар­ни наһан соогоо уншажа ябаха. Зур­гаан сагаан мэнгэеэ голлоһон хүн энэ тарни наһанайнгаа тоогоор ун­шаад, сагаан бүдөөр нюрганайнгаа голоор оло дахин аршаад, дүрбэн хэһэг болгожо, дүрбэн муу зүгтөө ха­яха.

ДОЛООН УЛААН мэнгэтэй хүн - УМ ДАРИ ДУДАРИ ДУРИ СУУХАА; УМ ЖАА МАА НАА СУУХАА тарни бүхы наһандаа уншажа ябаха. Долоон улаан мэнгээ голлоһон хүн энэ тар­нияа наһанайнгаа тоогоор уншаад, улаан бүдөөр нюрганайнгаа голоор оло дахин аршаад, дүрбэ болгоод, дүрбэн муу зүгтөө хаяха.

НАЙМАН САГААН мэнгэтэй хүн - ДАДИЯ ТАА УМ МҮНИ МҮНИ ЕЙ СУУХАА; УМ ЗЭЭ ЯА БИ ДИ СУУХАА тарни наһан соогоо уншажа ябаха. Найман сагаан мэнгээ голлоһон хүн мэнгынгээ тарни наһанайнгаа тоого­ор уншаад, сагаан бүдөөр оло дахин нюрганайнгаа голоор аршаад, дүрбэ болгожо, дүрбэн муу зүгтөө хаяха.

ЮҺЭН УЛААН мэнгэтэй хүн - УМ АРА БАЗА НАДИ; УМ ЯА НИИ МИ ЯА СУУХАА тарни наһанайнгаа тоого­ор уншаад, улаан бүдөөр оло дахин нюрганайнгаа голоор аршаад, дүрбэ болгоод, дүрбэн муу зүгтөө хаяха.

Мэнгээ голлоһон хүндэ эл­дэб баршад тохёолдожо болохо. Тиимэһээ гэрэйнгээ дээдэ заһалай Сунды, Дашзэгбэ, Жадамба, Найман Гэгээн номуудые уншуулха хэрэгтэй гэжэ дээдэ гарай зурхайшад хэлэдэг.

Бүхы мэнгын заһалые Сагаан һарын шэнын нэгэнэй үглөө бүтээхэ. Энэ үдэр хэжэ шадаагүй haa, бэшэ үдэр сээр арилгадаг тарни: УМАТАА­НИ НИГААНИ АЖИЛАА МАНДААЛИ МАЕЙ СУУХАА гэжэ уншаад, мэнгээ заһаха.

Мэнгын, һуудалай заһалые дасан­да үргэл хэжэ бүтээлгээд, арюудхал­гын сан, лха табан тэнгэриин сан, хии мориной сан табюулха хэрэгтэй.

Дасанда зурхайшан хүн бүхэнэй 4 һайн зүг хаража үгэдэг, тиимэһээ бэшэ 4 зүгынь муу гэжэ ойлгохо юм.

«Зурхайн тайлбари» номһоо

Жабты табилга

Цхондуп Калсанг багшын тайлба­ри:

«Жабты» гэжэ үгэ түбэдһөө абтаһан. Түбэдтөө «жапчуй» гээд нэрлэгдэдэг. Хүнэй сэдьхэлэй, хэлэ­нэй, бэеын бузар һалгана.

Нүгэл һалгадаггүй, зарим зон нүгэл үйлэдөөд, нүгэлөө һалгахаяа ерэдэг, би тэдэниие абаһаар ойлго­жо байдагби.

Сэдьхэлэй бузар гээшэ юун гэ­эшэб? Хүн хүндэ атаархадаг, муу һанадаг, үгы haa, хүнэй сэдьхэлдэ элдэб бодол ородог. Жэшээнь, «Энэ хүн яагаад баяжааб?», «Энэ айл ямар зөөреэрээ иимэ томо гэр бариба гээшэб?», «Энэ хүбүүн яагаад дээ­дэ һургуулида орошооб?» гэхэ мэ­тын асуудалнууд сэдьхэл бузарлажа, хүндэ һаад татадаг, тэрээнһээ шадал буурана.

Хэлэнэй бузар хэрэггүй юумэ ду­угархада бии болодог. Нюдэн, шэхэн дуугардаггүй ха юм. Нюдөөрөө хара­ад, шэхээрээ дуулаад, сэдьхэлдээ бо­доод, хүн дуугарна. Хүниие хараажа гү, хадхуу үгэ хэлэжэ, гомодхоожо гү, али хоб тараажа хүн хэлэеэ бузарла­даг.

«Наншалдажа, хулгай хэжэ, байгаалиие муухайдажа, хүн бэеэ бузарлана. Мүн муухай үнэр унхидаад, муухай юумэ хараад жэрхэхэдэ, бэе бузартадаг. Иимэ бузар жабтыһаа һаладаг. Бузар һалахадаа, зүрхэнэй, нюдэнэй, тархиин үбшэнүүдтэ һайн. Хэлэ аманай хорон үгы болохо, муу зүүдэн харюулагдаха, һүнэһэн тогтохо.

Жабты табюулжа байхадаа, на­маншалаад hyyxa шухала, тиихэдээ хоёр гарайнгаа эрхы хургануудаа альган руугаа досоо тээшэнь хээд hyyxa хэрэгтэй, буян хэшэг тогто­оно. Миин няалдаһан альган до­тор хооһон. Олон хүн хоёр альгаа ниилүүлээд, хүлэйнгөө хоорондо хээд һуудаг, хүлэй хоорондо бурхан байдаггүй гэжэ мэдэхэ шухала. На­маншалхадаа бурханда мүргэжэ, сэдьхэлээрээ шүтэнэбди. Шүтөөгүй haa, ёhын тэдыдэ opoo haa, жаб­ты туһалхагүй, ямаршье бузар һалахагүй. Энээн тухай арбан табан жэлдэ заадагби.

Харин Жабты табюулха ту­хайгаа хүн өөрөө мэдэхэ ёһотой, мэдэлшэнһээ гү, али ламаһаа һураһанай үлүү. Зарим зон үдэр соо гурба тэхэреэд табюулдаг, энэ үлүү. Зариман 9 дахин табюулагты гүүлээд ерэдэг. 9 гэжэ тоо хаанаһаа бии болоо юм, мэдэнэгүйб. Гурба тоонь ехэшье, багашье бэшэ. Муу үбшэндэ нэрбэгдэһэн хүн ехээр шүтөөд, һарын туршада үдэр бүри жабты табюулбал, һайн байдаг. Тии­хэдээ үбшэн тухайгаа хэлээд, сүлөө сагта нэгэ бага ондоогоор жабты та­бюулдаг. Жабты хэдэн янзын байдаг. Доржонамжомой гү, али Зунгаабай ёhoop табидагби.

Жабты табихадаа, хонхо на­яруулжа, бурхадые хүндэлнэ. Би шадалгүйб, туһалалсагты гэжэ лама бурхадай морилхыень ури­на. Хүжэ ууюулжа арюудхана, opooho сасажа, тэнгэриһээ сэ­сэг тараана. Нэн түрүүн тархи дээрэ аршаан тараанабди. Тии- хэдэнь «тархиимни оройһоо хүл хүрэтэр бузар һалаба» гэжэ сэдь­хэлдээ һанаха хэрэгтэй. Удаань сохо дээрэ ошор табинабди. Ошор хадаа «энэ хүн намда ерэбэ, минии адиста хүртэбэ» гэжэ мэдэдэг. Тиихэдээ хии юумэн, хүнэй муу һанаан ошорой адиста хүртэһэн хүндэ хүрэхэгүй. «Энэ хүндэ муу юумэ хэжэ болохогүй, би тогтоохоб, намда ерүүжэн» гэһэн удхатай. Ехэ үбшэнтэй хүнэй гурбан газарта: тархиин оройдо, сохо дээрэ, зүрхэнэй хажууда ошор табигдадаг. Һүүлээрнь шажанай номһоо (ган­жуур, данжуур г.м.) адис хүртэхэдөө, гурбан янзын бузар, тон ехэнь бэе­ын бузар һалаба гэжэ бодожо байха хэрэгтэй. Түгэсхэлдэнь аршаанһаа aма хүрэдэг. Зүүн гараараа хүртэдэг юм. Иигэжэ ехэ сэбэр болобо гээшэ. Лама сүлөөгүй haa, аршаан үгэхэгүй, өөрынь, ламын гарта байна. Ехэ үбшэнтэй хүн 3 дахин хүртэдэг. Жабты табюулжа дүүрэхэдээ, ехээр баярлааб, һанаһан хэрэгни бүтэбэ гэжэ сэдьхэхэ хэрэгтэй.

«Буянай хэрэг үйлэдэдэг лама (жабты табилга, шоо хаялга г.м.) уридшалан унжюу бүтээдэг юм. Унжюу гээшэ 100 мянга дахин һунажа мүргэхэ, ямаршье haa, бурханай тарни 100 мянга уншаха, нүгэл һалгадаг тарни 100 мянга дахин уншаха, 100 мянга дахин мандала үргэхэ, 100 мянган тахил yhaap дүүргэхэ, иигэжэ буян хэнэ.

Гадна үргэлэй мүнгэн тухай нэ­мэжэ хэлэхэдэ, иимэ. Дасан ерэхын­гээ урда тээ, гэртээ байгаад, дасан­да тэды мүнгэ үргэхэб гэжэ бодохо ёһотой. Үргэлдэ ехэ багын илгаа байдаггүй, хүн бүхэн арга шадал соогоо үргэдэг. Жэшээнь, дасанай контородо үргэл хэхэеэ зогсожо байхадатнай, урда тээхи хүнтнай мянган гү, али таба мянган түхэриг үргэбэ, харин та хорин табан түхэриг үргэхэеэ байтараа, аягүйрхэжэ, гур­бан зүүн түхэригөөр үргэлэйнгөө мүнгэ ехэ болгобот. Һүүлээрнь он­доо хэрэгтэтнай мүнгэн дуташа­хадань, «Ай, дасанда гурбан зууе үргөөгүй haa, мүнгэмни хүрэхэ бай­гаа», - гэжэ бодонот. Тиихэдээ хэһэн буянтнай үгы болошоно. Тиимэһээ урид түсэблөөд, сэдьхэлдээ таара­маар үргэхэ шухала.

Цыжидма БАЛДАНГОМБОЕВА