1022
Жалсан Батуевич Санжиев – наһан соогоо нүхэсэһэн үнэн нүхэрнай. 1963 онhоо хойшо 60-аад жэл үнгэршөөл даа. Саг ямаршье түргэн ошоно гээшэб. Тоолоходо, аяар хахад зуун жэлhээ үлүү саг үнгэршэбэ ха юм. Тэрэ үедэ Жалсантан, Далайтан, Доржотон гэжэ гурбан залуу айл татахада - таhаршагүй нүхэд болоод ябаабди. Зургаалуулан Улаан-Үдын багшанарай училищи дүүргээд, айл аймаг болоод, ан-бун гэжэ түбхинэжэ эхилээ hэмди. Зургаалуулан зургаан аймагhаа гарбалтай байжа, Жалсан Батуевичнай Ярууна нютагhаа, Далай Шагдаровичнай Хэжэнгэhээ, Доржо Гармаевичнай Мухар-Шэбэрhээ, Людмила Иннокентьевнамнай Хурамхаанай Бархан нютагhаа, Екатерина Бадмацыреновнамнай Бэшүүрэй Харлан нютагhаа, бинь Хяагтын аймагай Энхэ-Тала нютагhаа гарбалтайнууд. Иимэ зургаан хүн нүхэсөөд ябахада, hонин лэ hэн даа.
Тэрэ холо сагта хүдөө нютагhаа ерэhэн гүлмэр залуу бидэнэртэ хэндэмнайшье Улаан-Үдэ хотодо дүтын түрэл гарал үгы байгаа. Тиибэ яабашье Жалсан нүхэрнай УлаанҮдын түмэр замай вокзалhаа холо бэшэ столоводо түрэ найраа наяруулаа бэлэй. Мүнөө hанахада, шадамар лэ хүбүүн ябаал даа. Манай ухаанаймнайшье оёорто тиимэ бодол үгы бэлэй, яажа Улаан-Үдын столоводо түрэеэ наадаха юм?
Жалсан Батуевичнай Катияа хүтэлөөд, Нарhата нютагаа ошоо, Далайтан – Хэжэнгэеэ, бидэ – Суулга нютаг ошожо, ажалайнгаа намтар эхилээ бэлэйбди. Доржо Гармаевич Далай Шагдарович хоёрнай үнишье болонгүй, багшынгаа ажал орхижо, «Буряад үнэн» сониндо хүдэлдэг болоо hэн. Людамнай эмшэн мэргэжэлтэй болоод, харин Катя, Жалсан Батуевич, бидэ гурбан багшалаа бэзэбди. Жалсан багшамнай Нарhатадаа удаан болоогүй, Буряадай 1-дэхи интернадай захиргаан урижа асараад, байра үгөөд, ажалтай болгоо. Эгээл тэндэhээ эхи табин, һая болотор маанадые дахуулжа ябаа гэхэдэ, алдуу болохогүй. 1989 ондо би зээ басагатай болоод, басагаяа – Саянаяа – тэбэреэд гэртээ hууха гэжэ байхадамни, намайгаа hургуулидаа, тиихэдэ директор болоод байгаа, хүмүүжүүлэгшээр абаад, яhалаханшье юумэндэ hургаа, газар үзүүлээ. Монголшье абаад ошоо. Белгород хотодо болоhон бүхэроссиин семинар-совещанида дахуулаад абаашаа. Һайн даа, Жалсан нүхэрнай.
Ганса би hайниие хүргэнэ бэшэб. Зээ Саянамни Севастополь хотодо, зээ Максарни Москва хотодо Жалсан Батуевич багшаяа, hургуулиингаа директорые hайн hайханаар дурдан ябадаг - хэтын хэтэдэ мартахагүй гээшэ ааб даа. Үшөө саашань хэлэбэл, hаяхана Севастополь хотодо зээнсэр басаган Неллимни Крым нютагта хатар нааданай фестивальда хабаадажа, дүрбэтэйхэн наhандаа нэгэдэхи hуури эзэлhэнэйнгээ түлөө наhанайнгаа түрүүшын медальда, дипломдо хүртэжэ, Жалсан Батуевичайнгаа гэр бүлэдэ зурагаа эльгээгээ hэмди. Жалсан Батуевич, Далай Шагдарович, манай үбгэн аба Доржо Гармаевич гурбамнай дээдэ тэнгэриин оронhоо манайнгаа үхибүүдые харалсажа, туhалжа байнал даа.
Энэ минии тооложо байhан гурбан гэр бүлэдэ үхибүүд түрэжэ, аша гушанаршье гаража, алтан дэлхэйн жама ёhо үргэлсэжэ ябанад. Манай хоёр үхибүүд, Жалсан Батуевичтанай хоёр аха хүбүүд хойно хойноhоо хоёр-хоёр жэл болоод лэ, газар дээрэ мүндэлдэг байгаа. Манай басаган Женя – 1965 ондо, Түмэн – 1967 ондо, Юра – 1969 ондо, Жаргал – 1971 ондо түрэhэн, харин Амгалан, Санжиевтанаймнай бага хүбүүн 1976 ондо түрэжэ, эжы абаяа баярлуулаа hэн.
Тиибэ яабашье манай гурбан бүлэнэрэй 4 үеын нүхэсэлые hанан-hанан дурсажа байхадаа, элдэбын ушар hанагдана, элдэбын бодол тархида ороно. Хүнэй наhанда олон юумэн хэрэгтэй бэшэл даа. Элүүр энхэ байбал, залхуу хуурмаг бэшэ байбал, hайхан сэдьхэлтэй ажалша байбал, болохол даа.
Жалсан Батуевичайнгаа гүрэнһөө байра абахада, баярлаhан гээшэмнай. Тэдээнэйдээ айлшалха дуратай hэмди. Подлесная, 12 хаягаар ажаhуудаг болоо hэн. Амгалан hая түрөөд байгаа. Нэгэ томо Карл гэжэ миисгэйтэй байха, тэрэнь Амгаланай үлгы соо хэбтэшэдэг hэн. Хоёр эжынэрынь үхибүүдыень хараха. Даруева Цымжид Анчиковна - Жалсан Батуевичай эжы, Гармаев Даши Гармаевич, Ирдынеева Даши-Дондок - Доржо Гармаевичай эжы аба. Эдэ гурбан нүхэсэгшэ hэн. Екатерина Бадмацыреновна 44-дэхи hургуулида багшалха. Жалсан Батуевич интернадтаа хүдэлхэ.
Эжынэрнай, бидэ өөhэдөө, үхибүүднай – гурбан үе болонобди. 4-дэхи үе бидэнэй ашанар, зээнэр болоно. Максар, Намжилма, Номин гурбан яhала бэе бэеэ мэдэлсэдэг. Намжилма Максар хоёр «Гэсэр - Дангина» гэhэн конкурсдо удаа дараалан «Эдир Дангина» – Намжилма, «Эдир Гэсэр» – Максар нэрэ зэргэдэ хүртөө бэлэй. Номинын 1-дэхи класста hурадаг байхадань, манай Максар гайхаад, хэлээ hэн: «Энэ жаахан аад, яахадаа иимэ hургаалтай гээшэб?» 2011 ондо угталгын нааданда Максарай ангиин hурагшад багашуулда зүжэг харуулаа. Номин гэртээ ерээд: «Максар тэндэ эгээ hайнаар наадаа», - гээ юм хаш.
Иимэл даа, манай үнэн нүхэр Жалсан Батуевич тухай hайхан дурасхаал. Энэ дүрбэн үеын нүхэсэлдэ эхи табиhан, дүрбэн үеые нэгэдүүлhэн, нүхэсүүлhэн хүн Жалсан Батуевич болоно. Үхи хүбүүдынь, ашанар зээнэрынь абаяа hажаажа, үе сагтаа амар мэндэ, ажалша бэрхэ ябаг лэ даа.
Г. ДАШИЕВА, Россиин Федерациин юрэнхы hуралсалай хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ, гэр бүлынь дүтын нүхэр
