​​Багшанарай багша

Алексей Жилинэй гэрэл зураг

Саг бүхэн өөрын баатартай... Эдэ баатарнуудые саг шэлэжэ, түрин гаргадаг гү, Эхэ байгаали бөөмэйлжэ тэнжээдэг гү, али дээрэһээ тусхай өөрсэ табисууртай бууна гү? Бү мэдэе.

Хожомоо түүхэ саг хоёр лэ дүүрэн сэгнэлтэ үгэдэг. Хори гаран жэл Буряад Уласай болбосо­рол дахуулжа, хүгжөөжэ, дүнгэжэ ябаһан Сергей Намсараевай наһа бараһаар түхэреэн жэл бо­лошобо. Энэ ушартайнь дашарамдуулан, Бол­босоролой болон эрдэм ухаанай яаман үүсхэл гаргажа, гэгээрэлэй габьяата ажаябуулагшадай хүндэтэ самбарта зурагыень тодхобо. Сергей Намсараев багшынгаа, Буряадаймнай баһал мэдээжэ хүбүүдэй нэгэн Пётр Атутовай хажууда зэргэлжэ һууба.

Суг ажаллаһан, халуун хүйтэниие даалсажа гараһан олон тоото нүхэдынь, шабинарынь, хүмүүжэмэлнүүдынь, түрэл саданиинь сугларжа, сэдьхэлэй дулаан үгэнүүдые хэлэбэ. Доржи Банзаров, Агван Доржиев, Базар Барадин, Матвей Хангалов, Цыбен Жамцарано, Пётр Атутов, Виктор Мункин г.м. олон тоото түрэл арадтаа гэгээрэл асарһан зон энэ Хүндэлэлэй самбарта һуурижанхай.

Алексей Жилинэй гэрэл зураг

Ерээд онуудай хүшэр сагууд ба хоёр мянгаад онуудай эхин. Росси гүрэмнай һэльбэн шэнэлэгдэжэ, дээрэ дээрэһээ хубилалтанууд боложо, хүн зоной ажабайдал һонёор, орёогоор эрьежэ байһан хаһа. Энээниие гэршэлжэ, нэгэ наһандаа багшаар ажаллаһан эжынгээ оюутан намдаа 1995 оной юһэ һарын 9-дэ найруулһан бэшэгһээ нэгэ хэһэг дурдахам: “Сайн байна, Баяр. Бишни эндэхи hонинуудаа дуулгаhуу. Урдахи үбhэеэ 2 арбаар асараабди, сарайн урда нэгэ монсогор, саадай зүүн тээ хоёр монсогор юумэ обоолообди. Хартаабхаа абаад, хойшонь оруулхабди. Yшөө тармагдаагүй 6-7 бухалай үбhэн үлэшөө, бороодо оло дахин ороо, абтахаяа болёо гээбы даа. Урда Шанаа ошоогүйбди, шадал үгы байгдана. Хойто Х. хүршэ үбhэ ехээр бэлдүүлэнхэй, племобъединениин хусатай гүбэ. 1 арба 200 м.т. худалдахаб гэхэдэнь, абаха гэлсэбэбди. Баймга өөрынгөө трактораар асаруулжа үгэхэ, папаш арба олоод, өөрөө гэшхээд асаралдаха. Абгайш мүнгэ олоо, үгөөбди. Yшөө 1 арба үбhэ худалдажа абабалнай хүрэхэ гэлсэнэбди. Манай эндэ hургуулинуудта мүнгэ үгэнэгүй, хэзээ үгэхэ юм - мэдэхэ юумэ үгыл байна. Абгайш hая мүнгэеэ абажа, үринүүдээ (манда, шамда гаргаhан) яhала барагсаалба. Тиигээд үбhэндэ мүнгэ үгөөд, баhал үри болоод байна. (...)”

Иимэрхүү байдал түрэл ороноймнай хаа-хаанагүй тогтоод байгаал даа, нэгэ тээ нэгэ бага үлүү һаа, нүгөө тээнь - доройшог. Багша­нар, эмшэд байд гээд буһалгаалжа, түб талмай гараха, харин нэгэтэш хэшээлээ орхихогүй. Орой мартадаггүйб, ээлжээтэ нэгэ буһалгаанда хэлсэһэн болзороороо гарахаяа байһан багша хэ­шээлээ захижа, һэлгэлсэхэеэ хэлсэжэ ябахыень.

Иимэ сагууд соо һургуулиин багшанараа, сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэдээ хүтэлэн гаража, хүгжэлтын замда гаргажа шадаал даа, эртэһээ буурал толгойто болоһон аха нүхэрнай.