​Бугын дуунай сууряан

Намарай түрүүшын хюруу унажа, булаг горхонуудай мүльһэтэн хүрэхэ үедэ бугын дуунай сууряан сэбдэг хүйтэн болоһон хангай тайгын агаар сүмэ сохин зэдэлжэ эхилдэг. Энэл даа хүдөө нютагуудтаа ажаһуудаг эрэшүүлэй хүлеэн байдаг хаһа. Хада хүбшын баян хэшэгтэ хүртэжэ һураһан ангуушад буу шуугаа, түмэр хүлэгүүдээ бэлэн болгожо, агнууриин хаһын эхилхые хүлеэн ядан байдаг заншалтай. Байгша ондо намарай буга хандагайн агнуури октябриин 1-һээ эхилжэ, декабрь һарын түгэсэтэр үргэлжэлхэ. Буряад Уластамнай хэды агнууриин ажахынууд ажалаа эрхилнэб, ан амита олзолхо хэды зүбшөөл үгтэнхэйб, агнуурида хабаатай хуулинуудта ямар шэнэ нэмэлтэнүүд, хубилалтанууд оруулагдааб гэһэн асуудалтайгаар Бурприроднадзорой мэргэжэлтэдтэ хандабабди.

- Туруута ангай агнуури, тэрэ тоодо буга, хандагай болон гүрөөһэндэ агнаха хаһа түлэг дундаа. Энэ жэлэй агнууриин хаһын туршада 659 толгой буга һогоон, 237 толгой хандагай олзолхо зүбшөөл үгтэнхэй. Энэмнай урда жэлнүүдэй түсэбүүдтэй дүтэрхүү болоно. Мүн тиихэдэ 1890 гүрөөһэ, 2059 толгой бодон гахай, 2141 хабарга, 54 баабгай, 796 булга, 57 шэлүүһэ олзолхо зүбшөөл дансанууд ангуушадта барюулагданхай байна. Мүнөө республикымнай аймагуудта бүхыдөө агнууриин 78 ажахы ажалаа эрхилнэ. Эндэ хүдэлдэг зон байгаалидаа дуратай, хэжэ ябаһан ажалдаа ханалгатай, харюусалгатай ябадаг. Ой тайгада хуулиин эрилтэнүүдые сахижа, хуули бусаар ан амита олзолхо ушарнуудые хинажа, саража ябадаг зон ха юм даа. Буга хандагай болон бусадшье ан гүрөөлдэ агнахын түлөө түлбэри 2010 онһоо хубилаагүй. Жэшээлхэдэ, ангуушаднай баабгайн түлөө 3 мянган түхэриг, буга хандагайн түлөө 1 мянга 500 түхэриг гүрэндэ түлэнэ. Үнгэрэгшэ 2018-2019 оной агнууриин хаһын туршада Буряадтамнай 438 буга, 192 хандагай, 1401 гүрөөһэн, 947 бодон гахай, 190 баабгай, 176 шэлүүһэн олзологдоһон юм. Агнууриин ажахын һалбари ехэ үргэн ха юм даа, хангай тайгын туһаар ажамидардаг зон мүнөөшье олон зандаа. Тиимэһээ саг үргэлжэ агнууриин болзор тухай мэдээнүүдые ажахынуудтаа эльгээжэ, ангуушадтаа һануулжа байдагбди. Тодорхойгоор ямар ан амита хэзээ агнажа болохоб, хуулиин шэнэ эрилтэнүүд тухай һонин мэдээнүүдтэй манай сайт дээрэ танилсажа, үгы һаа хонходоод асуужа болохо юм, - гэжэ Бурприроднадзорой тайгын ан амитанай тоо толгой бүридхэлгын болон үйлэдбэриин таһаг даагша Юлия Григорьевна Андриевская хөөрэжэ үгэбэ.

Хэдэн зуун жэлэй туршада буряад зоной агнууриин һайхан заншалнууд ехээр хубилаагүй. Мүнөөшье болотор Буряадай ангуушад бугын дуунай үедэ урам шэбшүүрээ хэрэглэнэ. Мүн лэ ямаршье тайгын оёорто байһан ангуушадай хэрэглэдэг урса отогуудта хүрөө һаатнай, хэдэн хоногой түлеэ залһан бэлдээтэй, эдеэ хоолшье хадагалаатай байха юм. Залуу, түрэхэ гараха буга һогоонуудые алахагүй гэхэ мэтын анханай заншалнууднай сахигдадаг зандаа байһаниинь һайшаалтай. Баян уужам Буряадаймнай байгаалиин баялиг саашадаашье ханалгатайгаар, үрэ дүнтэйгөөр эдлэгдэн байха гэжэ найдагдана.