​Буряад Уласай Хори аймаг ойн баяртаа эртээнһээ бэлдэнэ

1923 оной ноябрь һарын 25-да Буряадай Автономито Совет Социалис Республикын бүридэлдэ Хориин аймаг бии болоһон түүхэтэй. Ямар үрэ дүнтэйгөөр аймагайнгаа ойн баяр угтахаяа байһанаа Хориин аймагай захиргаанай соёлой таһагые даагша Эрдэм Аюшеевич Жамсаранов хөөрэбэ.

«100 жэлэйнгээ ойн баяр угтуулан, Хориин аймагай захиргаан тусхай түсэб баталанхай. Тэрэнэй ёһоор соёл урлалай талаар олон хэмжээ ябуулганууд бэелүүлэгдэхэ. Гол түлэб барилгын, шэнэдхэлгын ажалда ехэ анхаралаа хандуулнабди. Мүнөө аймагаймнай захиргаан Хори нютагайнгаа түбэй соёлой байшан болон хүгжэмэй һургуули һэльбэн шэнэлхэ түсэбтэй. Ерэхэ жэлдэ энэ хэрэгтэ 37 сая түхэриг шэглүүлэгдэхэ юм. Тиихэдэ аймагаймнай музей баһал заһабарилхаар болонхой. Мүнөө тус музей һэльбэн шэнэлхэ талаар дансануудынь хэгдэжэ байна. Энэ ехэ ажалаа аймагайнгаа ойн баярай урда хүсэд дүүргэхэ һанаатайбди», - гээд, тэрэ эхиндээ тэмдэглэнэ. Тиихэдэнь үшөө иимэ асуудалнуудта харюу эрибэбди.

- Эрдэм Аюшеевич, «Соёл» гэһэн үндэһэтэнэй түсэлэй ёһоор уластамнай ехэ ажал ябуулагдана. Энэ түсэлөөр Хориин аймагта ямар ажал хэгдээд байнаб?

- Нэн түрүүн мүнөө үеын «Шэнэ маягай номой сангууд» гэһэн түсэл тухай хөөрэхэ байнаб. Мүнөө сагаймнай эрьесэ түргэн болонхой, тиимэһээ номой сангууд адлил хубилжа, шэнэлэгдэжэ, сагай эрилтэнүүдтэ гүйсэд харюусаха ёһотой болоно. «Шэнэ маягай номой сангууд» гээшэ юун гээшэб гэжэ намһаа олон хүн асуудаг. Энэ түсэл бэелүүлэгдэжэ, аймагаймнай эгээл томо номой сан үндэһэн гэгээрэлэй болон соёлой түб болгогдохо юм. Энэ хэрэгтэ 10 сая түхэриг гүрэнэймнай һанһаа һомологдоод байна. Һүүлэй хэдэн жэлэй туршада Ородой Холбоото Уласай соёлой яаман тусхай конкурс эмхидхэжэ, эгээл эрхимээр ажалаа эрхилһэн номой сангуудые элирүүлдэг. Энэ жэл бидэ тус мүрысөөндэ хабаадажа, 10 сая түхэригэй шанда хүртэбэбди. Хориин түбэй номой сан 1991 оной ноябриин 1-дэ үүдээ сэлижэ, уншагшадаа угтаһан юм. Тэрэ сагһаа хойшо заһабарилгын хэрэгтэ иимэ ехэ мүнгэн гаргашалагдаагүй - бага зэргэ өөдэ татагдаад лэ байгша һэн. Мүнөө энэ байшан һэльбэн шэнэдхэлгын тусхай проект баталагданхай. Тэрэнэй ёһоор зайн галай шаба утаһануудһаа эхилжэ, үүдэ үрхэнь, досоохи байдалынь хуу шэнэлэгдэхэ. Мүн тиихэдэ хуушарһан эд барааень хаяжа, дахин шэнээр, зохидоор тааруулжа абахабди.

- Аймагай соёлой һалбарида үшөө ямар һонин шэнэлэлтэнүүд болоноб?

- Энэ жэлэй эхиндэ Киногой жасын соносхоһон мүрысөөндэ хабаадажа, Хори нютагайнгаа соёлой байшанда кино харуулха аргатай болобобди. Бүхыдөө энэ кинозал байгуулха хэрэгтэ 5 сая түхэриг һомологдонхой. Мүнөө үеын кино дамжуулха тоног хэрэгсэлнүүд тодхогдожо, хүнэй һуужа хараха шэнэ һууринууд абтажа табигдаад байна. Эндэ хүдэлдэг мэргэжэлтэднай түрүүшын туршалгануудые хээд үзэһэн. Теэд халдабарита үбшэнһөө боложо, нютагаархидтаа кино харуулха арга боломжогүй байнабди. Сагайнгаа ерэхэдэ, энэ үбшэн номгорхол даа. Хододоо иимэ байдал байхагүй гэжэ һананаб. Хүдөөгэй зондо энэмнай хэрэгтэй юумэн. Залуушуулнай эндэ ерэжэ, сүлөө сагаа аша үрэтэйгөөр үнгэргэдэг болохо. Үргэн экран дээрэ дамжуулагдаһан кино харахада зохид ха юм.

Бэлигто ЦЫРЕНДОРЖИЕВ